مهمترین پایه جامعه انسانی؛ در آیه 90 سوره نحل

بی بی سادات رضی بهابادی، عضو هیات علمی گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه الزهرا در گفت وگو با ایکنا به معیار شناخت آسیب اجتماعی از منظر قرآن پرداخت و گفت: در جامعه اسلامی هر آنچه مطابق با قرآن وسنت پیامبر(ص) واهل بیت علیهم السلام نباشد، ناهنجاری محسوب می شود. مطابق آیات سوره مبارکه عصر، ایمان، عمل صالح، سفارش یکدیگر به حق و صبر عوامل نجات انسان از خسران است. یکی از آیاتی که اصول اساسی اجتماعی اسلام را ترسیم می کند آیه 90 سوره نحل است. إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِيتاءِ ذِي الْقُرْبى‏ وَ يَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُون‏. در این آیه به عدل، احسان و بخشش به خویشاوندان امر شده است؛ همین طور انسان را از فحشا، زشتکاری و ستم نهی کرده است.علامه طباطبایی معتقد هستند مهمترین پایه جامعه انسانی، این اصول سه گانه است که به ترتیب در این آیه ذکر شده است: یک، عدالت اجتماعی دو، احسان به دیگران آن هم نه  مقابل به مثل بلکه رساندن خیر بیشتر سه، بخشش به خویشاوندان که خود سبب تشکیل جامعه بزرگترند. ایشان گردش ثروت در جامعه، ایجاد امنیت و سلامت را از آثار احسان می­ دانند. مطابق آیه گناهان بسیار زشت و آشکار و تجاوز به حق دیگران آسیب های مهم اجتماعی است که نظم جامعه را از بین می برند و جامعه را به ورطه  سقوط می ­کشاند.

ریشه آسیهای اجتماعی مهجور بودن قرآن در زندگی فردی واجتماعی است

استادیار دانشگاه الزهرا، راهکار مبارزه با آسیب های اجتماعی در جامعه را بالا بردن سطح معنویت دانست و اظهار کرد: رابطه وجود معنویت و اخلاق در جامعه با آسیب های اجتماعی رابطه معکوسی است، هرچه معنویت در جامعه بالا باشد، آسیب اجتماعی کمتر می شود. مهم آن است که این معنویت برگرفته از آموزه های دینی و قرآن و روایات باشد. قرآن سعادت دنیا و آخرت ما را تضمین می­ کند؛ زیرا از سوی خداوند رب العالمین  که خالق علیم و حکیمی که به نیازهای بشر آگاه است، نازل شده است. پس ریشه آسیهای اجتماعی مهجور بودن قرآن در زندگی فردی واجتماعی است. انس با قرآن و زندگی بر اساس این کتاب بزرگ راهی اساسی برای نجات از آسیبهای اجتماعی است، همه گیر شدن جلسات قرآنی درهمه سطوح اعم از تلاوت وآشنایی با مفاهیم گامی مهم در این راستاست.

 وی برخی از دستورات دین را که تاثیر بیشتری در پیشگیری از ناهنجاریها دارد، اینگونه برشمرد : اول، نماز: مطابق آیه 45 سوره عنکبوت نماز بازدارنده از فحشا و منکر است. هرچه نماز با ذکر خدا بیشتر همراه باشد تاثیر آن در جلوگیری از ناهنجاریها عمیق تر است. پس نماز در هر سطحی که باشد مانع مهمی در برابر منکرات است؛ به ویژه آن که اگر روزانه سه یا پنج بار تکرار شود تاثیرات موثری در جلوگیری و گرایش انسان به سوی زشتی ها دارد. دوم، نیکی به والدین: احسان به والدین باعث قوام خانواده است و با استواری نظام خانواده، جامعه از بسیاری آسیبها در امان می ماند. در قرآن کریم بین توحید به عنوان پایه واساس خوبیها واحسان به والدین رابطه نزدیکی وجود دارد. در پنج آیه از قرآن (آیه  83 سوره بقره، آیه 151 سوره انعام ، آیه 36 نسا ، آیه 23 سوره اسرا و آیه 14 سوره لقمان؛ بعد از امر به توحید ونهی از شرک به احسان به والدین فرمان داده شده است. در حقیقت نیکی به والدین ره آورد توحید است. علامه طباطبایی معتقدند که جامعه انسانی می تواند باعث بقای دین شود که رحمت در بین افراد آن خانواده برقرار باشد. ستم فرزندان به والدین اثراتی چون عدم تمایل به تشکیل خانواده و قطع نسل و.. دارد که درنتیجه شیرازه اجتماع را از هم می پاشد و موجب رخت بر بستن سعادت دنیا وآخرت می شود.

عضو هیات علمی گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه الزهرا ادامه داد: سوم، حساسیت در انتخاب دوست: یکی از عوامل پیشگیری از آسیبهای اجتماعی انتخاب دوست خوب است. روز قیامت انسان ظالم می­ گوید: يا وَيْلَتى‏ لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِيلًا(آیه 28 سوره فرقان) اى كاش فلان شخص را دوست خود انتخاب نكرده بودم. علت این پشیمانی در آیه بعد آمده که: لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جاءَنِي‏..این دوست مرا از پیروی قرآن بازداشت. تاثیر دوست در زندگی به حدی است که امام علی علیه السلام راه تشخیص روش ودین انسان را، نگاه به هم نشینها و دوستانش می داند. پس هم فرزندان باید در انتخاب دوست دقت کنند و هم والدین مراقب دوستیهای فرزندشان باشند تا از آسیب های فرهنگی -اجتماعی در امان بمانند. چهار، امر به معروف و نهی از منکر: یک راهکار اساسی برای حفظ سلامت اجتماع است، امر به معروف و نهي از منکر، در کنار فرايضي همچون روزه، حج، نماز و جهاد، از فروع دين و جزء ضروريات دين اسلام است. طبیعی است که مردم جامعه در برابر کسی که قوانین را زیر پا می­ گذارد مسئول باشند. هر جامعه­ ای که متمدن تر باشد نسبت به اجرای قانون حساس تر است. همانطور که در مقابل نیازهای مادی افراد جامعه حساس هستیم باید نیازهای معنوی آنان را نیز جدی بگیریم. مومنان چون نسبت به یکدیگر ولایت دارند به امر به معروف و نهی از منکر مبادرت می کنند. مطابق روایات، اقامه واجبات ديگر نيز در گرو عمل به امر به معروف ونهی از منکر است. امنيت راه‌ها در سايه امر به معروف حاصل مي ‏شود، کسب‌ها در سايه آن حلال مي‏ گردند. حق به صاحبش برمي­گردد و سبب عمران و آباداني زمين مي­شود و کارها به سامان مي‏ رسد.

وی دایره معروف و منکر را وسیع خواند و افزود: البته دایره معروف ومنکر وسیع است همانگونه که رهبر معظم انقلاب ایجاد نظام اسلامی و حفظ آن را بالاترین معروف می ­دانند؛ ایشان اعتلای فرهنگ، سلامت محیط اخلاقی، سلامت محیط خانوادگی، تکثیر نسل و تربیت نسل جوان آماده‌ برای اعتلای کشور، رونق دادن به اقتصاد و تولید، همگانی کردن اخلاق اسلامی، گسترش علم و فنّاوری، استقرار عدالت قضائی و عدالت اقتصادی، مجاهدت برای اقتدار ملّت ایران و ورای آن و فراتر از آن، اقتدار امّت اسلامی و تلاش و مجاهدت برای وحدت اسلامی را  مهم‌ترین معروفها می دانند. نقطه‌ مقابل اینها هم عبارت است از منکرها. ابتذال اخلاقی، کمک به دشمنان اسلام، تضعیف نظام اسلامی، تضعیف فرهنگ اسلامی، تضعیف اقتصاد جامعه و تضعیف علم و فنّاوری منکر است و از این منکرها باید نهی کرد.

انتهای پیام/