دمی با ولایت عشق؛
از تسلط امام رضا(ع) به زبان بلغاری تا پیام اختصاصی به شیعیان
کانون خبرنگاران نبأ ــ دهه کرامت ایام مبارکی است تا علاوه بر دلداگی نسبت به دردانه های حضرت موسی بن جعفر(ع) در معرفت و شناخت جایگاه و حقیقت آنان و نیز توصیه‌ها و بشارت‌هایی که به شیعیان داده‌اند، بیشتر تفکر کنیم.
به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ؛ به‌مناسب فرارسیدن سالروز ولادت با سعادت سلطان سریر ارتضا، حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع) در متن ذیل به گوشه‌ای از عظمت‌های شخصیتی و نیز برخی توصیه‌ها‌ی عالم آل محمد(ص) پرداخته شده است.
تسلط امام رضا(ع) به زبان‌های روز
امام رضا(ع) با تمام زبان‌های آن زمان به‌خوبی آشنا بود، اباصلت هروى، یار همراه امام در خراسان، می‌گوید: هرگاه حضرت رضا(ع) با مردم به زبان مادرى خودشان صحبت می‌كرد، به خدا سوگند فصیح‌ترین و شیرین گفتارترین مردم بود نسبت به هر زبان و لغتى. روزى از ایشان پرسیدم: من در شگفتم از اینكه شما تمام این زبان‌ها را با اختلافاتی که در واژگان و یا لهجه‌های آنها هست، به خوبی می‌دانید! امام فرمود: ابا صلت! من حجت خدا بر مردمم. خداوند كسى را حجت خویش بر مردم قرار نمی‌دهد كه زبان آنها را نداند. آیا نشنیده‌اى كه امیرالمؤمنین(ع) فرمود: به ما «فصل الخطاب» داده‌اند و فصل الخطاب یعنی همین دانستن زبان‌های مختلف.
امام رضا(ع) چند غلام رومى و صقلبى(بین بلغار و استانبول) داشت که گاه با آنها به زبان مادرى ایشان سخن می‌گفت. امام به زبان فارسی و سِندی نیز سخن گفته است.
گذشته از اینکه آن حضرت زبان‌های مختلف را می‌دانست، کلام حیوانات را نیز درک میکرد. سلیمان علوی می‌گفت: درون باغ بودیم که گنجشکی نزد حضرت رضا(ع) آمد و روبه‌روی ایشان نشست و در حالی که گویی مضطرب بود، پیوسته جیک جیک میکرد. امام رو به من کرد و فرمود: می‌دانى این گنجشک چه می‌گوید؟ گفتم: خدا و پیامبر و فرزند پیامبر او می‌داند. فرمود: می‌گوید «مارى در خانه می‌خواهد جوجه‌هاى مرا بخورد». برخیز و این چوب را بردار و داخل خانه شو و آن مار را بكش. چوب را برداشتم و وارد خانه شدم. دیدم مارى در خانه راه می‌رود. او را كشتم.( عیون اخبار الرضا(ع)،ج۲، ص۲۲۷و ۲۲۸، ح ۱ و ۲ و ۳، بصائر الدرجات، ص۳۴۵، ح۱۹.
ماجرای زندانی شدن امام رضا(ع) در سرخس چیست؟
در ایامی که امام در خراسان حضور داشت، برای مدتی از طرف حکومت، ایشان را در خانه‌ای واقع در سرخس زندانی کردند. به خوبی روشن نیست که این زندانی شدن در کدام مقطع زمانی و به چه دلیل رخ داده است. آیا این اتفاق پیش از پذیرش ولایت عهدی است یا پس از آن. آنچه مسلم است شهر سرخس در راه مرو بوده و آن حضرت پس از نیشابور به قصد سرخس حرکت کرده است. همچنین این شهر در راه بازگشت کاروان حکومتی به بغداد نیز قرار داشته است.
تنها کسی که امام را در زندان ملاقات کرده است، اباصلت هروی است. او می‌گوید: وقتی در سرخس به خانه‌اى كه على بن موسى(ع) را در آن زندانى كرده بودند رفتم، دیدم که دست و پای ایشان در زنجیر است؛ از زندانبان درخواست ملاقات كردم، ولی او نپذیرفت. زندانبان وقتی اصرار مرا دید، گفت: ممكن نیست بتوانی با او ملاقات کنی چون علی بن موسی(ع) در شبانه‌روز هزار ركعت نماز مى‌خواند، و تنها ساعتى در اول روز، همچنین نزدیک زوال و نزدیک غروب و زردى آفتاب نماز نمى‌گذارد. ولى در همین ساعات هم از جاى خود حركت نمى‌كند و پیوسته مشغول ذكر است و با خداى خود مناجات مى‌كند.
اباصلت که از کثرت عبادات امام شگفت‌زده شده بود، از زندانبان می‌خواهد که در ساعاتی که امام نماز نمی‌خواند برای او اجازه ملاقات بگیرد. اصرار او کارساز می‌شود و در ساعت معینی خدمت امام می‌رسد. امام که نمازهای خود را خوانده بود، در جای نماز خویش نشسته و به فكر فرو رفته بود... (عيون اخبار الرضا(ع): ج ۲، ص۱۸۳، ح۶).
پیام اختصاصی امام رضا(ع) به شیعیان
حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، از نسل امام حسن مجتبی(ع) و از شاگردان چند امام بود. او بیشتر راوی روایات امام هادی(ع) و پدر ایشان بود، حضرت عبدالعظیم در جوانی خدمت امام رضا(ع) رسید، امام مطالبی را به ایشان فرمود و خواست تا این پیام را به شیعیان حضرت برساند. پیام امام چنین بود:
تسلط امام رضا(ع) به زبان‌های روز
امام رضا(ع) با تمام زبان‌های آن زمان به‌خوبی آشنا بود، اباصلت هروى، یار همراه امام در خراسان، می‌گوید: هرگاه حضرت رضا(ع) با مردم به زبان مادرى خودشان صحبت می‌كرد، به خدا سوگند فصیح‌ترین و شیرین گفتارترین مردم بود نسبت به هر زبان و لغتى. روزى از ایشان پرسیدم: من در شگفتم از اینكه شما تمام این زبان‌ها را با اختلافاتی که در واژگان و یا لهجه‌های آنها هست، به خوبی می‌دانید! امام فرمود: ابا صلت! من حجت خدا بر مردمم. خداوند كسى را حجت خویش بر مردم قرار نمی‌دهد كه زبان آنها را نداند. آیا نشنیده‌اى كه امیرالمؤمنین(ع) فرمود: به ما «فصل الخطاب» داده‌اند و فصل الخطاب یعنی همین دانستن زبان‌های مختلف.
امام رضا(ع) چند غلام رومى و صقلبى(بین بلغار و استانبول) داشت که گاه با آنها به زبان مادرى ایشان سخن می‌گفت. امام به زبان فارسی و سِندی نیز سخن گفته است.
گذشته از اینکه آن حضرت زبان‌های مختلف را می‌دانست، کلام حیوانات را نیز درک میکرد. سلیمان علوی می‌گفت: درون باغ بودیم که گنجشکی نزد حضرت رضا(ع) آمد و روبه‌روی ایشان نشست و در حالی که گویی مضطرب بود، پیوسته جیک جیک میکرد. امام رو به من کرد و فرمود: می‌دانى این گنجشک چه می‌گوید؟ گفتم: خدا و پیامبر و فرزند پیامبر او می‌داند. فرمود: می‌گوید «مارى در خانه می‌خواهد جوجه‌هاى مرا بخورد». برخیز و این چوب را بردار و داخل خانه شو و آن مار را بكش. چوب را برداشتم و وارد خانه شدم. دیدم مارى در خانه راه می‌رود. او را كشتم.( عیون اخبار الرضا(ع)،ج۲، ص۲۲۷و ۲۲۸، ح ۱ و ۲ و ۳، بصائر الدرجات، ص۳۴۵، ح۱۹.
ماجرای زندانی شدن امام رضا(ع) در سرخس چیست؟
در ایامی که امام در خراسان حضور داشت، برای مدتی از طرف حکومت، ایشان را در خانه‌ای واقع در سرخس زندانی کردند. به خوبی روشن نیست که این زندانی شدن در کدام مقطع زمانی و به چه دلیل رخ داده است. آیا این اتفاق پیش از پذیرش ولایت عهدی است یا پس از آن. آنچه مسلم است شهر سرخس در راه مرو بوده و آن حضرت پس از نیشابور به قصد سرخس حرکت کرده است. همچنین این شهر در راه بازگشت کاروان حکومتی به بغداد نیز قرار داشته است.
تنها کسی که امام را در زندان ملاقات کرده است، اباصلت هروی است. او می‌گوید: وقتی در سرخس به خانه‌اى كه على بن موسى(ع) را در آن زندانى كرده بودند رفتم، دیدم که دست و پای ایشان در زنجیر است؛ از زندانبان درخواست ملاقات كردم، ولی او نپذیرفت. زندانبان وقتی اصرار مرا دید، گفت: ممكن نیست بتوانی با او ملاقات کنی چون علی بن موسی(ع) در شبانه‌روز هزار ركعت نماز مى‌خواند، و تنها ساعتى در اول روز، همچنین نزدیک زوال و نزدیک غروب و زردى آفتاب نماز نمى‌گذارد. ولى در همین ساعات هم از جاى خود حركت نمى‌كند و پیوسته مشغول ذكر است و با خداى خود مناجات مى‌كند.
اباصلت که از کثرت عبادات امام شگفت‌زده شده بود، از زندانبان می‌خواهد که در ساعاتی که امام نماز نمی‌خواند برای او اجازه ملاقات بگیرد. اصرار او کارساز می‌شود و در ساعت معینی خدمت امام می‌رسد. امام که نمازهای خود را خوانده بود، در جای نماز خویش نشسته و به فكر فرو رفته بود... (عيون اخبار الرضا(ع): ج ۲، ص۱۸۳، ح۶).
پیام اختصاصی امام رضا(ع) به شیعیان
حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، از نسل امام حسن مجتبی(ع) و از شاگردان چند امام بود. او بیشتر راوی روایات امام هادی(ع) و پدر ایشان بود، حضرت عبدالعظیم در جوانی خدمت امام رضا(ع) رسید، امام مطالبی را به ایشان فرمود و خواست تا این پیام را به شیعیان حضرت برساند. پیام امام چنین بود:
«اى عبدالعظیم! دوستانم را از جانب من سلام برسان و به آنان بگو كه شیطان را به خود راه ندهند؛ و ایشان را به راستگویى و امانتدارى سفارش كن، به آنان توصیه كن كه خاموشى گزینند و بحث و جدل‌هاى بیهوده را رها كنند، به یكدیگر روى آورند و به دیدن هم بروند؛ زیرا كه با این امور، باعث نزدیک شدن به من مى‌شوند. خود را سرگرم تكه پاره كردن یكدیگر نكنند؛ زیرا من به جان خودم سوگند یاد كرده‌ام كه هركس چنین كند و دوستى از دوستان مرا خشمگین کند، از خدا بخواهم كه در دنیا، سخت‌ترین عذاب را به او بچشاند و در آخرت، از زیانكاران باشد.
به آنان بگو كه خداوند، نیكوكار ایشان را آمرزیده و از بدكارشان گذشت كرده است، مگر كسى كه بدو شرک آورد یا دوستى از دوستان مرا آزار دهد و یا نسبت به او قصد بدى داشته باشد؛ زیرا در این صورت خداوند او را نمى‌بخشد تا زمانى كه از این كارها یا از این بداندیشى دست بردارد و اگر دست برنداشت، روح ایمان از دلش كنده شود و از ولایت و دوستى من خارج شود و نصیبى در ولایت ما نداشته باشد. پناه مى‌برم به خدا از این امر.(الاختصاص ۲۴۷)».
رابطه امام رضا(ع) با دعا
بخش قابل توجهی از زندگی امام رضا(ع) دعا کردن بود، آن حضرت بسیار دعا میکرد و همواره زبان مبارک ایشان به دعا مشغول بود. ده‌ها دعای زیبا از آن حضرت در آثار روایی به یادگار مانده است. امام رضا(ع) نه تنها خود دعا میکرد بلکه دیگران را نیز به دعا کردن ترغیب می‌فرمود.
ایشان جمله‌ای را بارها به یارانش مى‌فرمود و آن جمله این بود: بر شما باد سلاح پیامبران. کسی پرسید: سلاح پیامبران چیست؟ فرمود: دعا. صلوات یکی از دعاهای همیشگی حضرت بود و می‌فرمود: کسی كه نمى‌تواند كارى كند كه به سبب آن گناهانش زدوده شود، بر محمد و خاندان او بسیار درود فرستد، زیرا صلوات گناهان را ریشه‌كن مى‌كند.
امام به یکی از شیعیان که به ایشان التماس دعا گفته بود، فرمود: «مگر من شما را دعا نمى‌كنم؟ وقتی اعمال شما را می‌بینم، برایتان دعا می‌کنم. به خدا سوگند، كردار و اعمال شما مردم، هر روز و هر شب به من عرضه مى‌شود. مگر در قرآن نخوانده‌اید «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ؛ بگو ای محمد، عمل كنید، خدا و پیامبرش و مؤمنان اعمال شما را به زودی خواهند دید». بدانید که مقصود خدا از مؤمنون در آن روز على بن ابیطالب بوده است. و امروز امام زمان شماست.(الكافی: ج۱، ص۲۱۹، ح۴، و ج ۲، ص۴۶۸، ح۵ الامالی، صدوق: ص۱۳۱، ح۱۲۳).
ثواب زيارت امام رضا(ع)
پيامبر خدا(ص) و تقريباً تمام امامان بر زيارت امام رضا(ع) تأكيد كرده‌اند. شيخ صدوق، شصت و ششمين بخش كتاب عيون أخبار الرضا(ع) را «باب ثواب زيارت امام على بن موسى الرضا(ع)» ناميده و در اين موضوع ۳۷ روايت، آورده است. در غالب اين روايات، معصومان، بهشت، آمرزش گناهان و شفاعت اهل بيت(ع) را پاداش زائرانى دانسته‌اند كه مزار مطهر آن امام را در طوس، با معرفت زيارت كنند. بازخوانى دو روايت رضوى را حسن ختام اين نوشتار، قرار مى‌دهيم:
- ياسر خادم، خدمتكار امام رضا(ع) مى‌گويد: على بن موسى الرضا(ع) فرمود: براى زيارت هيچ قبرى بار و بنه نبنديد و سفر نكنيد، مگر براى زيارت قبور ما اهل بيت(ع). آرى! بدانيد كه من با زهر، شهيد خواهم شد، و محل دفنم در غربت خواهد بود. پس هر كس براى زيارت من سفر كند، دعايش مستجاب و گناهانش آمرزيده و بخشيده خواهد شد.[۱]
- امام رضا(ع) فرمود: هر كس مرا با وجود دورى راه، زيارت كند و از راه دور به زيارت من بيايد، در روز قيامت، در سه جا به يارى او خواهم آمد تا او را از ناراحتى‌هاى آن حالات، نجات دهم: اول، هنگامى كه نامه‌هاى اعمال، از جانب راست و از جانب چپ، پخش مى‌شود. دوم، هنگامى كه از صراط مى‌گذرد. سوم، هنگامى كه به پاى ميزان عمل مى‌رسد و عمل او را بررسى كرده و مى‌سنجند.[۲]
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى عَلِىِّ بنِ مُوسَى الرِّضَا المُرتَضَى الإمام التَّقِىِّ النَّقِىِّ وحُجَّتِكَ عَلَى مَن فَوقَ الأرضِ ومَن تَحتَ الثَّرَى الصِّدِّيقِ الشَّهيدِ صَلاةً كَثِيرةً نامِيةً زاكِيَةً مُتَواصِلَةً مُتَواتِرَةً مُترادِفَةً كَأَفضِلِ ما صَلَّيتَ عَلَى أحدً مِن أَوليائِكَ.[۳]
[۱]عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۲ ص ۲۵۴ ح ۱.
[۲]عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۲ ص ۲۵۵ ح ۲.
[۳]كامل الزيارات : ص ۳۰۹ ح ۱ .
به آنان بگو كه خداوند، نیكوكار ایشان را آمرزیده و از بدكارشان گذشت كرده است، مگر كسى كه بدو شرک آورد یا دوستى از دوستان مرا آزار دهد و یا نسبت به او قصد بدى داشته باشد؛ زیرا در این صورت خداوند او را نمى‌بخشد تا زمانى كه از این كارها یا از این بداندیشى دست بردارد و اگر دست برنداشت، روح ایمان از دلش كنده شود و از ولایت و دوستى من خارج شود و نصیبى در ولایت ما نداشته باشد. پناه مى‌برم به خدا از این امر.(الاختصاص ۲۴۷)».
رابطه امام رضا(ع) با دعا
بخش قابل توجهی از زندگی امام رضا(ع) دعا کردن بود، آن حضرت بسیار دعا میکرد و همواره زبان مبارک ایشان به دعا مشغول بود. ده‌ها دعای زیبا از آن حضرت در آثار روایی به یادگار مانده است. امام رضا(ع) نه تنها خود دعا میکرد بلکه دیگران را نیز به دعا کردن ترغیب می‌فرمود.
ایشان جمله‌ای را بارها به یارانش مى‌فرمود و آن جمله این بود: بر شما باد سلاح پیامبران. کسی پرسید: سلاح پیامبران چیست؟ فرمود: دعا. صلوات یکی از دعاهای همیشگی حضرت بود و می‌فرمود: کسی كه نمى‌تواند كارى كند كه به سبب آن گناهانش زدوده شود، بر محمد و خاندان او بسیار درود فرستد، زیرا صلوات گناهان را ریشه‌كن مى‌كند.
امام به یکی از شیعیان که به ایشان التماس دعا گفته بود، فرمود: «مگر من شما را دعا نمى‌كنم؟ وقتی اعمال شما را می‌بینم، برایتان دعا می‌کنم. به خدا سوگند، كردار و اعمال شما مردم، هر روز و هر شب به من عرضه مى‌شود. مگر در قرآن نخوانده‌اید «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ؛ بگو ای محمد، عمل كنید، خدا و پیامبرش و مؤمنان اعمال شما را به زودی خواهند دید». بدانید که مقصود خدا از مؤمنون در آن روز على بن ابیطالب بوده است. و امروز امام زمان شماست.(الكافی: ج۱، ص۲۱۹، ح۴، و ج ۲، ص۴۶۸، ح۵ الامالی، صدوق: ص۱۳۱، ح۱۲۳).
ثواب زيارت امام رضا(ع)
پيامبر خدا(ص) و تقريباً تمام امامان بر زيارت امام رضا(ع) تأكيد كرده‌اند. شيخ صدوق، شصت و ششمين بخش كتاب عيون أخبار الرضا(ع) را «باب ثواب زيارت امام على بن موسى الرضا(ع)» ناميده و در اين موضوع ۳۷ روايت، آورده است. در غالب اين روايات، معصومان، بهشت، آمرزش گناهان و شفاعت اهل بيت(ع) را پاداش زائرانى دانسته‌اند كه مزار مطهر آن امام را در طوس، با معرفت زيارت كنند. بازخوانى دو روايت رضوى را حسن ختام اين نوشتار، قرار مى‌دهيم:
- ياسر خادم، خدمتكار امام رضا(ع) مى‌گويد: على بن موسى الرضا(ع) فرمود: براى زيارت هيچ قبرى بار و بنه نبنديد و سفر نكنيد، مگر براى زيارت قبور ما اهل بيت(ع). آرى! بدانيد كه من با زهر، شهيد خواهم شد، و محل دفنم در غربت خواهد بود. پس هر كس براى زيارت من سفر كند، دعايش مستجاب و گناهانش آمرزيده و بخشيده خواهد شد.[۱]
- امام رضا(ع) فرمود: هر كس مرا با وجود دورى راه، زيارت كند و از راه دور به زيارت من بيايد، در روز قيامت، در سه جا به يارى او خواهم آمد تا او را از ناراحتى‌هاى آن حالات، نجات دهم: اول، هنگامى كه نامه‌هاى اعمال، از جانب راست و از جانب چپ، پخش مى‌شود. دوم، هنگامى كه از صراط مى‌گذرد. سوم، هنگامى كه به پاى ميزان عمل مى‌رسد و عمل او را بررسى كرده و مى‌سنجند.[۲]
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى عَلِىِّ بنِ مُوسَى الرِّضَا المُرتَضَى الإمام التَّقِىِّ النَّقِىِّ وحُجَّتِكَ عَلَى مَن فَوقَ الأرضِ ومَن تَحتَ الثَّرَى الصِّدِّيقِ الشَّهيدِ صَلاةً كَثِيرةً نامِيةً زاكِيَةً مُتَواصِلَةً مُتَواتِرَةً مُترادِفَةً كَأَفضِلِ ما صَلَّيتَ عَلَى أحدً مِن أَوليائِكَ.[۳]
[۱]عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۲ ص ۲۵۴ ح ۱.
[۲]عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۲ ص ۲۵۵ ح ۲.
[۳]كامل الزيارات : ص ۳۰۹ ح ۱ .
اکبر پوست‌چیان
انتهای پیام
