رابطه بین عقل و معنویت از دیدگاه امام سجاد(ع) / چه چیزی عقل را از تحیر نجات می‌دهد؟

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌رضا ارزانی، مشاور وزیر ارشاد و رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری کشور، امشب میهمان آنلاین مراسم افتتاح دهمین کنگره بین‌المللی امام سجاد(ع) در هرمزگان بود.

ارزانی در این ارتباط اینترنتی، به مضامین دعاهای 51، 47 و 28 صحیفه سجادیه اشاره کرد و گفت: موضوع کنگره امسال عقلانیت، معنویت و مقاومت است. در دعای 51 صحیفه این تعبیر در رابطه با عقل است که حضرت سجاد می‌فرمایند: «خدایا تو را حمد می‌گوید نفس من، زبان من و عقل من»؛ امام عقل را در کنار نفس و لسان مطرح می‌کند. گویا عقل لسانی است که خدا را حمد می‌گوید. این مطلب تفسیر این آیه است که می‌فرماید «خداوند به شما گوش داد، چشم داد و قلب داد برای اینکه خدا را سپاسگزاری کنید، اما کم هستند کسانی که شکر‌گزاری می‌کنند». یعنی عقل برای شکرگزاری از نعمت‌های حضرت معبود است.

رفتن محتاجی به در محتاج دیگر گمراهی عقلی است

وی ادامه داد: امام در دعای 28 صحیفه می‌فرماید «اینکه محتاجی به در خانه محتاج دیگری برود، و او را تنها منشأ اثر بداند، گمراهی عقل است». البته گاهی انسان خدا را منشأ اثر و افراد را وسیله می‌داند، اما گاهی یک محتاج به سراغ محتاج دیگری می‌رود و او را منشأ اثر می‌داند که ممکن است این محتاج فرد، جامعه، کشور و ... باشد که این سبک‌رأیی و گمراهی عقل است و اگر عقل کامل باشد، انسان به سراغ محتاج دیگری نمی‌رود.

ارزانی اضافه کرد: امام سجاد(ع) اینکه محتاجی به سراغ محتاج دیگر می‌رود را گمراهی عقل می‌داند و بعد می‌فرماید: از بین مردمان چه بسیارند کسانی که طلب عزت می‌کنند به غیر از خداوند و اینها به ذلت می‌روند و کسانی که به دنبال ثروتند و به جای اینکه ثروت را از خدا طلب کنند، از مردم می‌طلبند که خود آنها فقیرند، یا مردمی که به دنبال پست و مقام می‌روند و آن را از دیگر آحاد مردم می‌خواهند که اینها پست می‌شوند. پس انسان دوراندیش با دیدن عاقبت افرادی که به سراغ غیر خدا رفته‌اند، باید عبرت بگیرد و راه درست را انتخاب کند.

رابطه میان عقل و معنویت از دیدگاه امام سجاد(ع)

وی به بیان رابطه میان عقل و معنویت از دیدگاه امام سجاد(ع) پرداخت و تصریح کرد: معنویت مگر غیر از ارتباط با خدا و وصل شدن به حضرت معبود است؟ اگر انسان دچار گمراهی عقل شود، معنویت او فروکاسته می‌شود و وقتی عقل الهی بالا می‌رود، معنویت هم بالا می‌رود.  در دعای 47 صحیفه آمده است: خدایا دلم را به رحمتت مطمئن کن و همتم را یکجا به کار خودت متوجه ساز. به این معنی که هرآنچه رضای تو است به آن بیندیشم. به هنگام غفلت و پریشانی خردها، طاعت خود را با قلبم بیامیز. اگر تردید عقل ایجاد شد و اگر عقل راه را بی‌راهه رفت، به تجدید قوا نیاز دارد و اطاعت پروردگار است که می‌تواند کمک کند عقل از تحیر نجات پیدا کند.

ارزانی با اشاره به اینکه به گفته امام سجاد(ع) خود عقل از خدا تشکر می‌کند، گفت: طلب باید از خدا باشد نه از غیر. ارتباط با خدا معنویت است، طلب از غیر خدا سبک‌رأیی و ذلت عقل است. سرنوشت طلب از غیر خدا سقوط و دست نیافتن به مطلوب است. طاعت پروردگار نجات‌دهنده عقل از سردرگمی است. رابطه عقل و معنویت دو سویه است. هر آنچه عقل الهی افزون شود، معنویت افزون می‌شود و هر چه معنویت بیشتر شود، عقل انسان از سردرگمی نجات پیدا می‌کند. انس با صحیفه سجادیه نیاز بشر امروز است. امروز یگانه راه نجات بشر انس با ائمه است که بهترین راهنمایان است و صحیفه در قالب دعا معارف ژرفی را روشن کرده که تشنگان عقل و معرفت به آن نیازمندند.