«اسعد تركی» دبيركل بنياد مطالعات اسلامی صدرين عراق در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) با ناشناخته خواندن جنبههای تقريبی و روشنفكرانه انديشههای شهيد صدر گفت: با بررسی آثار شهيد صدر میتوان ايشان را از پرچمداران دو حوزه تقريبی و روشنفكری در جهان معاصر اسلام دانست؛ شهيد صدر كتاب «فدك فی التاريخ» را در سن يازده سالگی در سال 1946م به رشته تحرير در آورد و با علم به اين مطلب كه ايشان در خاندانی رشد يافته كه مركز و مرجعيت تشيع به شمار میآيند و نيز نبايد اين مطلب را از ياد برد كه در اين سالها حزب بعث و قومگراها هنوز بر روی كار نيامده و فضای حوزه دچار خفقان و تنگنا نشده و مبارزه با حوزه علميه بهصورت غيرمستقيم صورت میگرفت و با اين وجود ديدگاههای علمی كه شهيد صدر در اين كتاب ارائه دادهاند حاكی از ديدگاه همگرايانه، روشنگرانه و عمق تفكرات ايشان است كه به اعتقادات تمام فرق و گروههای مذهبی و اعتقادی امت اسلامی با احترام برخورد میكردند.
وی در همين راستا افزود: با تمام مقدماتی كه بيان شد ايشان در مقدمه كتابشان «خصومت شرعی» ميان حضرت فاطمه زهرا(سلام الله عليها) و خليفه اول را بيان میكند و اگر خواننده منصف باشد درمیيابد كه اين امر از باب تقيه نبوده و نيست؛ زيرا شخصيت استوار شهيد صدر را نيازی به تقيه نبود و به كسانی كه میگويند علمای شيعه عملا ارزشی برای صحابه قائل نيستند و بر روی منابر به آنها دشنام میدهند میگوييم كه در سال 1946 م. و با آن شرايط سياسی يكی از برجستهترين علما و مراجع دينی تاريخ معاصر شيعه با روشمندی علمی ويژه خود و با وجود خطر پرداختن به اين امر، به ارزشگذاری صحابه پرداخت و دلايل علمی برای اين دشمنی تاريخی ارائه میدهد و از خليفه اول با احترام و تقدير ياد میكند، در حالی كه اين نويسنده نابغه بيش از 11 سال ندارد.
دبير كل موسسه مطالعات اسلامی صدرين با بيان اينكه نمونه ديگر انديشههای همگرايانه شهيد صدر را میتوان در كتاب معروف «اقتصادنا» يافت، گفت: شهيد صدر اين كتاب را در مبارزه با انديشه ماركسيستی و همچنين اقتصاد سرمايهداری غرب كه سرچشمه آن انديشههای «ژان ژاك روسو» و «جان لاك» است، به رشته تحرير درآورد، وی در ابتدا با روشمندی علمی به نقد تمامی انديشههای آنان پرداخت و سپس جايگزين شايسته آنها يعنی مكتب اقتصاد اسلامی را ارائه داد.
اسعد تركی عنوان كرد: از جمله شواهدی كه بر انديشههای تقريبی ـ و بهتر است بگوييم توحيدی ـ شهيد صدر دلالت میكند استناد ايشان به ديدگاهها و انديشههای دانشمندان غيرشيعی برای اثبات مكتب اقتصادی اسلامی ميان جامعه اسلامی به عنوان يك كل و منظومه متكامل است.
وی نمونه سوم انديشههای تقريبی شهيد محمد باقر صدر را از پيامهای سهگانه معروف ايشان خطاب به مردم عراق و امت اسلامی ذكر كرد و توضيح داد: شهيد صدر يكی از بيانات تاريخی ارزشمند خود را اينگونه آغاز میكند: «يا أبناء علی والحسين وأبناء أبی بكر وعمر ان المعركة ليست بين الشيعة والحكم السنی، ان الحكم السنی الذی مثّله الخلفاء الراشدون والذی كان يقوم على أساس الاسلام والعدل حمل علیّ السيف للدفاع عنه، اذ حارب جندياً فی حروب الردة تحت لواء الخليفة الاول أبی بكر وكلنا نحارب تحت راية الاسلام مهما كان لونها المذهبی، ان الحكم السنّی الذی كان يحمل راية الاسلام قد أفتى علماء الشيعة قبل نصف قرن بوجوب الجهاد من أجله، وخرج الالاف من الشيعة وبذلوا دمهم رخيصاً من أجل الحفاظ على راية الاسلام ومن أجل حماية الحكم السنی الذی كان يقوم على أساس الاسلام.»(ای فرزندان علی و حسين(عليهما السلام) و ای فرزندان ابوبكر و عمر، نزاع ميان شيعه و حكومت اهل سنت نيست، همانا علی(ع) در راه حكومت اهل سنتی كه خلفای راشدين نمايندگان آن بودند و اساس آن بر پايه اسلام و عدالت بود، شمشير زد؛ آنهنگام كه به عنوان يك سرباز در جنگهای «رده» زير پرچم خليفه اول به مبارزه با مرتدين از اسلام پرداخت و جملگی ما در زير سايه پرچم اسلام از هر مذهبی مبارزه میكنيم، علمای شيعه حدود نيم قرن پيش برای حفظ حكومت اهل سنتی كه حامل پرچم اسلام بود حكم به وجوب جهاد دادند و هزاران نفر از پيروان شيعه جان خود را برای حفظ اين پرچم و دفاع از حكومت اهل سنتی كه پايههايش اسلامی بود، جان خود را فدا كردند)، مخاطب آگاه اين كلام، به راحتی در میيابد كه اين بزرگمرد، به حق پدر همه امت اسلامی است، وی در پيامی ديگر میگويد: «أنا معك يا أخی وولدی السنی بقدر ما أنا معك يا أخی وولدی الشيعی.. أنا معكما بقدر ما أنتما مع الإسلام..»(ای برادر و فرزند اهل سنت من، همراه تو هستم، همانقدر كه من همراه تو هستم ای برادر و فرزند شيعه من.. من همراه هر دو شما هستم، همانقدر كه شما همراه اسلام هستيد..) و میبينيم كه معيار اين شخصيت بزرگ برای ايجاد زمينههای تقريب، مقدار همراهی و نزديكی فرزندان امت اسلامی با اسلام است.
اسعد تركی با تاكيد بر اينكه اين نمونهها الگويی برای تحكيم اراده ملت است، افزود: شاگرد گرانقدر ايشان آيتالله شهيد «محمدمحمدصادق صدر» نيز به پيروی از انديشههای تقريبی استاد خود در خطبههای جمعه بر روی منبر مسجد معظم كوفه خطاب به مردم میگفت: در اين مرحله حساس ـ حداقل ـ مهم اين نيست كه به شيعه كردن اهل سنت و سنی كردن شيعيان بپردازيم بلكه مهم تمسك به دين مشترك يعنی اسلام و رويارويی با دشمن مشترك يعنی كفر و الحاد است.
وی افزود: اگر به جستجوی فعالان سرشناس در زمينه تقريب ميان مذاهب مختلف اسلامی بپردازيم نام علمای بزرگ و سرشناسی همچون آيتالله «محمدعلی تسخيری»، شهيد «محمدباقر حكيم»، آيتالله «سيدمحمود هاشمی شاهرودی»، آيتالله «سيدكاظم حائری» و آيتالله «سيدكمال حيدری» را میبينيم كه همگی اين بزرگواران از شاگردان بارز شهيد محمدباقر صدر بودهاند و در مكتب اين شهيد بزرگوار تلمذ كرده و از سرچشمه انديشههای وی نوشيدهاند.
دبيركل موسسه انسانی عطاء الصدرين در بخش ديگری از اين گفتوگو با پرداختن به تعامل نهاد مرجعيت با سياست، اظهار كرد: مرجعيت دينی ما امروزه در برابر رهبری سياسی يا رهبری امت اسلامی بهطور عام چند گزينه را در پيشروی دارد؛ 1) وارد حوزه سياست نشود؛ اين گزينه مخالف نظريه ولايت فقيه است و در اين صورت ميدان را برای جولان گروههای ملحد و سكولار آزاد میگذارد و اين جولان منجر به پراكندگی نظام اسلام میشود، 2) وارد يك حوزه از مسائل اجتماعی شود؛ تكبعدی بودن از ارزش و جايگاه تاريخی آن میكاهد، زيرا مرجعيت دينی بنا به وظيفه خويش به عنوان نائب معصوم بايد در تمام جنبههای جامعه بشری وارد شود، 3) گهگاه وارد مسائل سياسی و ديگر امور امت اسلامی شود؛ اينگونه دخالتهای گاهگدار از شأن و ميزان تاثيرگذاری آن میكاهد، 4) همچون يك پدر همه را تحت رعايت خويش قرار دهد؛ به دليل اختلافات ميان ايدئولوژیها و مكاتب فكری موجود در جامعه ممكن نيست، 5) ميدان فكری و عقيدتی جامعه را سيراب سازد و پايههای فكری را پیريزی كند و جنبشها، سازمانها، احزاب، موسسهها و تشكلهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، سياسی، فكری و... چارچوب ساختاری خود را بر آنها عرضه كنند و همچنين حس رقابت را برای تمسك بيشتر به اين اصول فراهم سازد؛ در اين صورت اين تشكلها به مثابه رودهايی خواهند بود كه از اين مرجعيت دينی سرچشمه میگيرند.
وی در پايان با بيان اين مطلب كه امروزه متاسفانه امت اسلامی به دو بخش معتقد به ولايت فقيه و عكس آن تقسيم شدهاند، عنوان كرد: مومنان به ولايت فقيه پيرو مراجع فعالی هستند كه در شخصيت امام خمينی(ره) نمود پيدا میكنند و اين شخصيت بزرگوار كه امر ولايت فقيه را از نو برای ما زنده داشت، الهامبخش تمام آزادگان جهان است و همچنين شهيد محمدباقر صدر(ره) نيز يكی ديگر از مراجع فعالی است كه ولايت فقيه در وجود و شخصيت ايشان متجلی میشود و به حق اين دو شخصيت عظيم پدران اين امت در عصر كنونی هستند و هر پيشرفتی كه در ميادين علمی و فكری و عقيدتی امت اسلامی حاصل میشود از ثمرههای فكر و فعاليت آنان است.