وداع امام سجاد(ع) با ماه رمضان از زبان آيت‌الله‌العظمی جوادی آملی

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) شعبه حوزه‌های علميه، آيت‌الله‌العظمی جوادی آملی بيان داشت:
وداع برای كسی است، كه با ماه مبارك رمضان مانوس بوده و اين ماه دوست او باشد وگرنه كسی كه با اين ماه نبوده وداعی ندارد.
انسان از دوستش و يا كسی كه مدتی با او مانوس بوده خداحافظی می‌كند. كسی كه اصلا نمی‌داند چه وقت ماه مبارك رمضان آمد و چه وقت سپری شد، چرا آمد و چرا سپری شد وداعی ندارد.
امام سجاد ( ع) ماه مبارك رمضان را عيد اولياء الله می‌داند. در صحيفه سجاديه دعايی درباره مقام دعا و وداع ماه مبارك رمضان وجود دارد كه در مقدمه اين دعا حضرت كليات نعمت‌های الهی را می‌شمارد و اينكه بخشش‌های خدای سبحان ابتدايی است، نه از روی استحقاق.
بعد از آن مقدمه می‌فرمايد: يكی از بهترين بخششهای خداوند سبحان، ماه مبارك رمضان و روزه اين ماه است و اين كه در آخر ماه مبارك رمضان عيد فطر می‌گيرند، چون جايزه‌های يك ماه را به ما می‌دهند كه در حقيقت محصول ماه مبارك رمضان است.
ضيافت الله، لقاء الله را به دنبال دارد. پس عظمت از آن ماه شوال نيست؟ بلكه عظمت از آن ماه مبارك رمضان است كه نتيجه يك ماهه را در روز عيد می‌دهند.
امام سجاد(ع) ابتدا اشاره به نعمت‌های پروردگار كرده به خدا عرض می‌كند كه خدايا نعمت‌های فراوانی به ما دادی كه يكی از برجسته‌ترين نعمت ها، ماه رمضان و يكی از بهترين فضيلت‌ها روزه اين ماه است كه نصيب ما كردی و هيچ زمانی به عظمت زمان ماه مبارك رمضان نيست. گذشته از آنكه شب قدر را در آن قرار دادی و اين ماه را ظرف نزول قرآن كريم قرار دادی كه چنين فيضی در اين ماه نازل شده است.
اگر كسی با قرآن باشد همراه قرآن بالا می‌رود و اين را بر ملت مسلمان منت نهادی. زيرا ملت‌های ديگر در ماه رمضان روزه نمی‌گيرند و اين نعمت را مخصوص مسلمانان نمودی.
امام سجاد(ع) در آخر ماه مبارك رمضان با سوز و گداز اين دعا را می‌خواند و می‌فرمود ماه رمضان در بين ما اقامت داشت و جای حمد و ثنا بود. زيرا به همراه خود رحمت آورد و رفيق بسيار خوبی برای ما بود. ما در صحبت و همراهی با او به فضايل و نعمت‌هايی رسيديم. دوستی بود كه به همراهش رحمت و مغفرت و بركت آورد.
آن حضرت سپس فرمود سودی كه ما در اين ماه برديم، هيچ تاجری در هيچ گوشه دنيا نبرده و هيچ كسی در سراسر عالم به اندازه ما ازاين ماه استفاده نكرده است.
انسان مسافری است كه سفر ابد در پيش دارد. ره توشه آن سفر ابد را بايد همين چند روزه تهيه كند. در اين ماه درهای آسمان بر روی مومن باز می‌شود و مومن می‌تواند با وارستگی، به باطن عالم راه پيدا كند و اگر بهترين فرصت، ماه مبارك رمضان است، پس بهترين سود را ماه رمضان و اهلش دارند.
برای گروهی آغاز سال، اول فروردين است. يك نوجوان اول فروردين تلاش می‌كند برای خود لباس نو تهيه كند. درخت‌ها اول سالشان فروردين است كه لباس‌های نو و تازه دربر می‌كنند. اول سال يك كشاورز پاييز است كه درآمد مزرعه را حساب می‌كند. تاجر و صنعتگر نيز هر كدام فرصت ديگری را به عنوان اول سال تعيين می‌كنند ولی مرحوم سيد بن طاووس می‌گويد اول سال اهل سير وسلوك، ماه رمضان است.
ماه مبارك رمضان برای سالكان الی الله، ماه محاسبه است. حساب‌ها را از ماه مبارك، تا ماه مبارك بعد بررسی می‌كنند كه ماه رمضان گذشته چه درجه ای داشته و امسال در چه درجه‌ای هستتند. چقدر مطلب فهميده و چه مسئله هايی برای آنها حل شده است. چقدر در برابر گناه قدرت تمكن داشته و چقدر در برابر دشمن قدرت تصميم دارد.
در ادامه دعا امام سجاد (ع) فرمود بعد از آن كه پايان اين ماه فرا رسيد، از ما مفارقت و هجرت كرد و ما را تنها گذاشت و ما هم اكنون با ماه خدا وداع می‌كنيم. آن هم چه وداعی. وداع با دوست عزيزی كه مفارقتش برای ما توان فرساست.
آن كس كه اهل معنا بود خيرش در اين ماه بيشتر شد و آن كس كه گرفتار گناه بود از گناهش كاسته شد. ما كسی را وداع می‌كنيم كه رفتنش برای ما بسيار گران و سخت است و ما را غمگين می‌كند، ماهی كه شب و روزش رحمت بود.
بزرگان فقه ما نظير مرحوم صاحب جواهر الكلام (رض) فرموده‌اند در فضيلت روزه گرفتن همين بس كه انسان از نظر ترك بسياری از كارها، شبيه فرشته می شود. به همان اندازه كه انسان از فكر شكم رها شود به فرشته شدن نزديك می‌شود.
گفته‌اند پس از عيد فطر، شش روز از اوايل ماه شوال را به عنوان بدرقه، روزه بگيريد. زيرا اگر كسی دوست عزيزی را بخواهد بدرقه كند، چند قدم به همراه او می‌رود. امام سجاد (ع) فرمود ماه رمضان كه از ما فاصله گرفت، ما را به وحشت انداخت. ما دوست مهربان و پربركتی را از دست می‌دهيم، لذا به وحشت می‌افتيم. از اين رو بود كه آخر ماه مبارك رمضان كه می‌شد، اوليای خدا احساس غربت می‌كردند.
امام فرمودند سلام ما بر توای ماهی كه آرزوها در اين ماه نزديك شد و ما فهميديم كه چه بخواهيم. لذا آرزوهای طولانی نمی‌طلبيم، ماهی كه در آن بر آمدن آرزوهای مشروع نزديك شد.
در دعای سحر ماه مبارك رمضان نيز از امام سجاد(ع) رسيده است كه خدايا تو آنهايی را كه نمی‌شناسند و عبادت نمی‌كنند روزی می‌دهی. مار و عقرب‌ها روزی خور خدا هستند. پس حيف است كه انسان تمام حاجت‌ها را در محور ماده و ماديات خلاصه كند.
خداوند همه كفار و منافقين را در عالم، تامين می‌كند، پس آيا صحيح است انسان تلاش و كوشش خود را بر اين صرف كند كه از خدا، طبيعت و دنيا بطلبد؟ از اين روست كه امام می‌فرمايد سلام بر ماهی كه فهميديم در آن از خدا چه بخواهيم. آرزوهای طولانی نداشته باشيم؟ بلكه چيزی بخواهيم كه برای ما بماند.
سلام بر توای نزديكی كه وقتی بودی گرامی بودی و حال كه در آستانه رفتن هستی، رفتنت فاجعه است و ما را غمگين می‌كند. همچون كسی كه عضو خانواده‌اش را از دست می‌دهد. سلام بر توای تكيه گاه اميد، كه در هنگام مفارقت ما را متالم و رنجور كردی.
آن ماه كه در جان انسان رسوخ داشت، وقتی از جان فاصله می‌گيرد، جايش را غم پر می‌كند. زيرا از آن صفای ضمير ديگر خبری نيست و آن نشاطی را كه انسان در ماه مبارك رمضان برای نثار و ايثار دارد، در غير اين ماه ندارد.
اگر انسان در اين ضيافت حق، از خدا غنا و بی‌نيازی طلب كند، چيزی او را متوجه و مشغول نمی‌كند، نه از كسی می‌ترسد و نه از بذل جان دريغ می‌كند.
لذا فرمود سلام بر توای دوست با الفت كه وقتی آمدی ما را مسرور، و وقتی رفتی ما را گداختی و داغ زدی. اين حرف انسانی است كه با باطن روزه اين ماه و با باطن ليله قدر در تماس بوده است.
آن حضرت همچنين فرمود سلام بر توای همسايه عزيز كه ما در جوار رحمت تو بوديم. تو همسايه‌ای بودی كه در اين مدت در اثر حسن همجواری با تو دل ها رقيق و گناهان كم شد. آری، انجام مكروهات و گناهان كوچك، كم كم راه انسان را می‌بندد.
سلام بر توای رفيقی كه كمك كردی تا ما بر شيطان مسلط شديم. به راستی انسان در اين ماه بر شيطان مسلط می‌شود و به وسوسه‌های شيطانی گوش فرا نمی‌دهد. تو برای ما مصاحب خوبی بودی، كه ما توانستيم بر شيطان پيروز شويم.
ما نه تنها از نظر سلبی از دست شيطان نجات پيدا كرديم و كار بد نكرديم بلكه از نظر اثباتی هم پيروز شديم و راههای خير را به خوبی و آسانی طی كرديم. اگر در غير ماه مبارك رمضان، كار خير را به سختی انجام می‌داديم، در اين ماه به آسانی انجام داديم. تو باعث شدی كه ما راه احسان را با سهولت طی كرديم.
امام زين العابدين در ادامه فرمود سلام بر توای ماه، چه بسيار بنده‌هايی را كه خدا در زمان تو آزاد كرده است. خدا آنان را كه گرفتار آتش و رذايل اخلاقی بودند از اين بندها آزاد كرده و چه نعمتی بهتر از آزادی است؟ امام صادق (ع) در بيان صفات انسان دين دار فرمود او شهوت و بی‌بند و باری را ترك می‌كند در نتيجه آزاد می‌گردد. نعمتی بالاتر از آزادی و آزادگی نيست كه انسان گرفتار شهوت و غضب و برده هوی نباشد و زمامش را به دست هوس نسپارد.
چقدر سعادتمند شد كسی كه احترام تو را حفظ كرد و مواظب بود تا در اين ماه حرف بد نزند، خيال و گناه بد نكند.
امام سجاد (ع) همچنين می‌فرمايد سلام بر تو ای حقيقت ماه مبارك رمضان كه محوكننده گناه هستی، عيب را می‌پوشانی و گناه را محو می‌كنی. در اينجا اول پوشاندن و ستر و بعد مغفرت است. ابتدا خدای سبحان می‌پوشاند كه آبروی انسان محفوظ بماند، سپس می‌بخشد. ستاربودن زمينه؟ مغفرت غفار را فراهم می كند.چقدر خوب است انسان تا می‌تواند، آبروی ديگران را حفظ كند، خدا هم آبروی او را حفظ می‌كند.
سلام بر توای ماه مبارك رمضان كه برای افراد تبهكار، بسيار طولانی هستی.
ماه رمضان برای چنين افرادی حكم چندين ماه را دارد. ماه مبارك رمضان، در دل‌های مومنان با نوعی هيبت و جلال و شكوه تلقی می‌شود.
امام همچنين می‌فرمايد سلام بر تو، در اين مدتی كه مهمان ما بودی، يا ما در خدمت تو بوديم، هيچ رنجی نديديم. از مصاحبت با شما خسته نشديم. در حضور تو لذت برديم و تو مهمان خوبی برای ما بودی.
سلام بر توای ماه گرامی رمضان كه بركت آوردی، ما را شستشو دادی و رفتی.
اگر بعدها آلوده شديم، به دست خود آلوده شده‌ايم و گرنه تو ما را تطهير كردی و اكنون احساس سبكی می‌كنيم.