لزوم ورود هوشمندانه شعر دفاع مقدس به فضای مجازی/ در استفاده از شبکه‌های اجتماعی سهل‌انگار نباشیم

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست تخصصی بررسی جایگاه شعر دفاع مقدس در سپهر رسانه‌ای امروز با حضور سه‌تن از کارشناسان ادبی شامل محمود اکرامی‌فر، حمیدرضا شکار سری و سعید بیابانکی، صبح امروز چهارشنبه 11 مهرماه در سالن کنفرانس ستاد مرکزی راهیان نور برگزار شد.

در ابتدای این نشست محمود اکرامی‌فر با اشاره به اینکه به شکل سنتی اشعار در همه زمینه‌ها و از جمله دفاع مقدس در قالب کتاب و دفاتر شعری چاپ و منتشر می‌شود، گفت: در شرایط کنونی باید بررسی شود که آیا همچنان شعر با موضوع دفاع مقدس باید حالت کتابی داشته باشد و یا می‌توان به نشر فراگیر آن در فضای مجازی اقدام کرد و یا حتی به جهت ذائقه مخاطب به شکل تک‌شعر آن را در معرض مخاطبان قرار داد.

وی ادامه داد: در نسبت شعر با رسانه‌های نوین امروزی همچون اینترنت و شبکه‌های مجازی و همچنین شبکه‌های اجتماعی چنین به نظر می‌رسد که باید از ظرفیت‌های پدید آمده در چنین فضاهای نهایت استفاده را به عمل آورد چرا که اگر حتی با این فرض که فعالیت در چنین عرصه‌هایی با توجه به تغییر ذائقه مخاطبان به اشکال و ژانرهای دیگری باید اختصاص داشته باشد اما در نگاه اول اجتناب  در حوزه ادبیات و شعر دفاع مقدس از چنین امکاناتی، ساده‌انگاری به حساب می‌آید.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: دلیل این امر آن است که معمولاً اولویت مخاطبان در مواجهه با محصولات فرهنگی و ادبی که شعر نیز جزئی از آن به حساب می‌آید، کتاب یعنی یک محصول در قالب کاغذی آن نیست بلکه ترجیح مخاطبان آن است که در ابتدا مواجهه دفعی با اثر داشته باشند و مثلاً  در وهله نخست با برشی از مجموعه ‌آثاری از یک شاعر مواجه شوند.

وی افزود: در چنین حالتی حتی به فرض نبود نظارت دقیق به منظور سنجش ارزش‌های ادبی یک اثر منظوم در حوزه دفاع مقدس اما باز پدید‌آوردنده اثر مطمئن خواهد بود که محصول تولید شده در بازه زمانی کمی قادر است حجم بسیاری از مخاطبان را به خود جذب کند.

این کارشناس ادبی تأکید کرد: نکته دیگری که باید به آن در زمینه نشر شعر دفاع مقدس در فضای مجازی اندیشیده شود آن است که در شرایط کنونی شاعر دفاع مقدس باید چگونه به مقوله دفاع مقدس بپردازد، آیا پرداخت او درباره چگونگی دفاع مقدس است یا به چرایی آن باید توجه داشته باشد که این امر نیز باید در قالب سلسله نشست‌های تحلیلی و کارشناسی مورد توجه کارشناسان قرار گرفته و آن‌ها با تبادل نظر به نتیجه‌ای روشن و قطعی در این زمینه برسند.

این گزارش حاکی است در ادامه این نشست حمیدرضا شکارسری؛ شاعر و کارشناس ادبی به ایراد سخن پرداخت و گفت: ابتدا ما باید ساده‌ترین تعریف را درباره شعر دفاع مقدس ارائه کنیم، من به شعری دفاع مقدسی اطلاق می‌کنم که در مورد دفاع مقدس هشت‌ساله ملت ایران باشد و یا به ویژگی‌های آن بپردازد و در روزگار کنونی تبعات ناشی از آن را در عرصه‌های گوناگون مورد بررسی و دقت قرار دهد.

وی ادامه داد: در زمان وقوع جنگ و در سال‌های پس از پایان آن، ما در عرصه‌های گوناگون اجتماعی، سیاسی و فرهنگی با گفتمان‌های زیادی روبرو بوده‌ایم که شاید به واسطه ماهیت انقلابی و ارزشی که هر یک از آنها دارند بتوان چنین پیامدهای را نیز با واژه دفاع مقدس توصیف کرد. اما به نظر من ادبیات و شعر دفاع مقدس تنها باید منحصر به دفاع جانانه هشت ساله ملت غیور ایران معطوف شود و یا به مصادیق آن در روزگار کنونی همچون مدافعان حرم که این اتفاق نیز در سایه انقلاب و دفاع مقدس هر چند در کشوری دیگر در حال وقوع است، پدید آمده بپردازد.

شکارسری تصریح کرد: بزرگترین آفتی که شعر دفاع مقدس را تهدید می‌کند جامعیت‌بخشی به گستره این نوع شعر است و اینکه خواسته باشیم تمام حوادث و تبعات دوران چهل‌ساله پس از انقلاب اسلامی را با متر و معیار دفاع مقدس مورد توجه قرار دهیم.

این منتقد ادبی تأکید کرد: از جمله مسائلی که باید در پرداخت محتوایی به شعر دفاع مقدس با استفاده از هر ابزاری مورد دقت قرار دهیم آن است که اینگونه شعری در دهه موازی با وقوع دفاع مقدس به تحریک و تهییج احساسات و برانگیختن حس سلحشوری جنگ پرداخته است و دهه‌های بعد وجوه رمانتیک و نوستالژیک جنگ را مورد بررسی قرار داده است.

وی ادامه داد: این روند در دهه‌های اخیر که البته ناشی از غلبه روند فرسایشی برخی از جلوه‌های مقاومتی بروز یافته است، شعر دفاع مقدس با تکیه بر مفهوم جنگ به عنوان پدیده‌ای خانمانسوز، شکلی اعتراضی به خود گرفته است که البته در فضای مجازی و به جهت نبود نظارت‌های درست شاهد هستیم که این شکل از شعر دفاع مقدس فراگیرتر شده و از سوی مخاطبان نیز با اقبال بیشتری مواجه شده است.

شکارسری در بخش دیگری از سخنان خود گفت: کتاب همچنان با وجود سنتی بودن رسانه‌ای است که به ویژه در حوزه شعر و ادبیات اعتبار خود را از دست نداده است و البته اینکه چرا شعر در قالب چاپ و نشر کتاب به نسبت سایر گونه‌های ادبی با اقبال کمتری مواجه است بدان دلیل است که شعر اساساً رسانه سردی است و با استفاده از رمزگان کلمه و ماهیت موسیقایی خود سعی در بیان مفاهیم و القای برخی مضامین و اهداف خود دارد لذا انتظاری که از شعر داریم همانند تأثیر و انتظاری که از یک رمان توقع می‌رود، نیست.

وی گفت: حال که صحبت از نشر شعر به ویژه با مضامین ارزشی، انقلابی و دفاع مقدسی در فضای مجازی به میان آمده است باید به این نکته توجه کرد که چنین ارائه‌ای به شکلی کامل صورت گیرد و با استفاده از همه امکانات موجود در فضای چند رسانه‌ای همچون قرار دادن فایل صوتی، عکس، ویدئو، شعر دفاع مقدس را به شکل یک بسته کامل در چنین فضای ارائه کرد که مطلوب نظر مخاطب بوده و او را در آماج اطلاعات و تنوع محتوای موجود در فضای مجازی ترغیب و مجاب سازد که از این محتوای شعری نیز نهایت استفاده را ببرد .

همچنین این گزارش حاکی است در این نشست، سعید یبابانکی شاعر و کارشناس ادبی به توضیح درباره ماهیت شعر دفاع مقدس پرداخت و گفت: در مواجهه با چنین مفهومی باید به یک سطح فراگیرتر و کلی‌تری توجه داشته باشیم و آن شعر انقلاب است چرا که دفاع مقدس اساساً مولود انقلاب اسلامی است و در چنین رویارویی شاهد هستیم که از سال‌ها قبل از وقوع انقلاب اسلامی در اشعار شاعران آرمان‌خواه واژگانی با موضوع انقلاب و نیاز به دگرگونی در ساختار فرهنگی و سیاسی و اجتماعی کشور وجود داشته است.هر چند که بین شعر انقلابی با شعر انقلاب تفاوت زیادی وجود دارد.

بیابانکی ادامه داد: نقل مشهوری از مایاکوفسکی که می‌گوید شعر سفارش اجتماع به شاعر است در زمینه شعر انقلاب و دفاع مقدس در طول چهار دهه پس از وقوع آن همواره شاهد بوده‌ایم که هر جا شعری با این مضامین تبلور یافته و بروز کرده و در جامعه مطرح شده است، شاعر به خواست و مطالبه به‌حق جامعه توجه کرده است و به این واسطه شاید بشود گفت که شعر دفاع مقدس تمام ناشدنی است هر چند که خواست ملت از انقلاب و دفاع مقدس در هر دوره از این تاریخ چهل‌ساله متفاوت بوده است.

وی تصریح کرد: علیرغم اینکه گفته می‌شود فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی محل مناسبی برای نشر و گسترش کمی شعر دفاع مقدس است اما باید همین جا متذکر شوم که اتفاقاً فضای مجازی شعر این حوزه را تخریب کرده است چرا که امکاناتی که فضای مجازی در اختیار بسیاری از جریان‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و حتی اقتصادی قرار می‌دهد موجب آن شده است که شاهد نشر بی‌حد و حساب محتوا در چنین فضای باشیم و در حوزه شعر و ادبیات نیز محتوای منتشر شده و اصطلاحاً به اشتراک گذاشته می‌شود که شاهد هر نوع ارزش ادبی و وجوه کیفیت‌گرای آن است.

بیابانکی گفت: با این وجود نمی‌توان از ظرفیت‌های پدید آمده در فضای مجازی و خدمتی که این عرصه در حوزه فرهنگ و هنر و ادب می‌تواند ارائه دهد آن را نادیده گرفت و باید قائل به چنین فعالیت‌های در این عرصه نوین رسانه‌ای به منظور نشر ادبیات و شعر دفاع مقدس بود که این نیاز به پرداختی درست، هدفمند و با رعایت تمام ملاحظات خواهد داشت.

این شاعر و کارشناس ادبی گفت: از منظری متفاوت گویا چاره‌ای جز گردن نهادن در برابر ظهور پدیده فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در نشر فراگیر آثار ادبی و شعری نداریم چرا که در خوشبینانه‌ترین شکل چاپ کتاب در یک نوبت با 5 هزار نسخه که اگر با اقبال مواجه شود به چاپ‌های بعدی نیز کشیده خواهد شد تا معرفی و در میان مردم مشهور شود، در فاصله کوتاهی فضای مجازی این کار را به انجام رسانده است و بازدیدهای چندهزارتایی و حتی چندصد هزارتایی را در مدت زمان کوتاهی شاهد هستیم و نباید از این عرصه شتاب گیرنده عقب بمانیم هر چند که همانطور که ذکر شد ورود به این عرصه با آفاتی نیز همراه است.

این مجری کارشناس برنامه‌های ادبی رسانه ملی در پایان گفت: دوران پرداخت به چگونگی جنگ و دفاع هشت ساله در قالب آثار ادبی و شعر به پایان رسیده است و زین پس باید به ریشه‌ها و چرایی وقوع جنگ و تأکید بر حقانیت مردم ایران در مقابله با وجه تحمیلی آن پرداخت.

گزارش از امیرسجاد دبیریان

انتهای پیام