اصل در اسلام تک‌همسری است

به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین خادمیان نوش‌آبادی، مدرس حوزه و دانشگاه، با انتشار یادداشتی پیرامون موضوع چندهمسری که به موضوع داغ این روزهای رسانه‌ها و تریبون‌ها تبدیل شده است، به ضرورت‌های فقهی و روایی پرداختن به این موضوع و جایگاه همسر در زندگی زناشویی اشاره می‌کند که در ادامه این یادداشت را می‌خوانید.

چندی است بحث تعدد زوجات بدون نگاه فقهی و روایی صحیح و کامل به آن، از سوی برخی بدون در نظر گرفتن حقیقت آن در اسلام به بهانه دفع فساد و ... ترویج و تبلیغ می‌شود. لذا از سوی برخی مؤمنین پیشنهاد شد تبیین و توضیح در این مقوله مرقوم شود.

دستور قرآن مجید این است «وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَىٰ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا» یعنی «و در زندگانی با زنان خود بر مدار شایسته رفتار کنید و چنانچه دلپسند شما نباشند (اظهار کراهت می‌کنید) چه بسا مواردی که ناپسند شماست و حال آن که خدا در آن خیر بسیار مقدر فرموده است»؛ و لذا اصل اساسی و رکن رکین در همسرداری رفتار بر مدار معروف و شایسته است که این بالاتر از عدالت است؛ زیرا ذیل آیه می‌فرماید اگر چه بر شما معاشرت بر مدار معروف کراهت داشت و سخت بود تحمل کنید(از حقوق خود بگذرید و ایثار نمایید). بنابراین اصل بر رفتار پسندیده است و در این میدان خشنودی و آرامش زن ملاک و میزان است نه میل و حقوق مرد؛ فتامل جیدا.

خاتم الانبیاء(ص) فرمود: «ما زالَ جَبْرئیلُ یوصینی فِی امْرِالنِّساءِ حَتَّی ظَنَنْتُ انَّهُ سَیحْرِمُ طَلاقُهُنَ»، یعنی همواره جبرائیل(ع) مرا در خصوص زنان سفارش می‌کرد تا آنجا که گمان کردم طلاق دادن آنها به زودی حرام می‌شود. اصل در اسلام تک‌همسری است و اگر زن هم‌کفو مرد باشد، شایسته است مرد به این اصل وفادار باشد. کما این که تا حضرت خدیجه(س) زنده بود، پیامبر اکرم(ص) تک‌همسر بودند و تا حضرت زهرا(س) در دنیا شرف حضور داشتند، امام علی(ع) تک‌همسر بودند؛ حتی آدم(ع) را هم خدای سبحان تک‌همسر قرار داد و حوا(س) تنها همسر حضرت آدم بود.

شیخ طوسی(رض) بر اصل تک‌همسری ادعای اجماع فرموده و چنین مرقوم می‌دارد:( و الاستحباب ان لا یزید علی من یعلم ان لا یقوم بها و قال جمیع الفقهاء: المستحب الاقتصار علی واحدة) و بعد می‌فرماید: دلیلنا ان ما ذکرناه مجمع علیه و الزیادة و النقصان عنه يحتاج الی دليل. وقتی صحبت از معاشرت به معروف و عدم ایذاء زن می‌شود، مسئله بسیار مهم و حساس است. در دین اسلام حقوق اشخاص بسیار مهم است.

در روایت داریم امام صادق(ع) فرمود: اگر انسان احساس کند، فوت کردن(دمیدن) او سبب ایذا و اذیت دیگری می‌شود؛ این کار جایز نیست: «رُوِيَ عَنِ اَلصَّادِقِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أَنَّهُ قَالَ: إِنَّمَا يُكْرَهُ ذَلِكَ خَشْيَةَ أَنْ يُؤْذِيَ مَنْ إِلَى جَانِبِهِ». رعایت حقوق دیگران چقدر سخت است که انسان حتی به اندازه یک دمیدن و فوت کردن اجازه آزار اشخاص را ندارد چه رسد به این که بخواهد با عملی مستحب؛ سبب اذیت دائمی یک زن مؤمنه، که امانت خدای سبحان است، بشود.

امام علی(ع) نیز می‌فرماید: «انَّ النِّساءَ عِنْدَ الرِّجالِ لا یمْلِکنَّ لِانْفُسِهِنَّ ضَرّاً وَلا نَفْعَاً وَانَّهُنَّ امانَةُاللَّهِ عِنْدَکمْ. فَلا تُضارُّوهُنَّ وَلا تَعْضِلُوهُنَ؛ زنان نزد مردان صاحب ضرر و نفعی نیستند آنان امانت خداوند نزد شما هستند، آنان را آزار ندهید و برآنها تنگ نگیرید و یا سخت گیری نکنید». رعایت حقوق آن قدر اهمیت دارد که در روایت داریم: «قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: إِذَا حَضَرَ سُلْطَانٌ مِنْ سُلْطَانِ اللَّهِ جِنَازَهً، فَهُوَ أَحَقُّ بِالصَّلَاهِ عَلَیْهَا إِنْ قَدَّمَهُ وَلِیُّ الْمَیِّتِ وَ إِلَّا فَهُوَ غَاصِبٌ». یعنی و هرگاه سلطان بحقى كه از جانب خدا حکومت او جایز شده است بر يک جنازه‌­اى حاضر شد؛ البته او سزاوارتر به اقامه نماز بر آن جنازه است در صورتی که وَلِىّ ميت او را مقدم بدارد؛ وگرنه غاصب است و اجازه نماز خواندن بدون اجازه ولی میت را ندارد. یعنی حقوق یک جنازه و اولیای او تا این حد اهمیت دارد.

اقدام به تعدد زوجات حرکت به سمت تکلف است. یعنی بدون جهت واقعی مؤمن خود را به تکلف و سختی می‌اندازد. زیرا رعایت عدالت همراه معاشرت با معروف؛ کار را برای مؤمن بسیار سخت می‌کند و عاقل خود را در مخاطره دنیا و آخرت نمی‌اندازد. در روایت داریم حتی مرد حق ندارد با زن با صدای بلند حرف بزند و بر سر او داد بکشد. قال رسول الله صلی الله علیه و آله :حُقُّکِ علیه ... لا یَلطَمَ و لا یَصیحَ. حق زن بر مرد این است که به صورت او سیلی نزند و بر سر زن  فریاد نکشد. آیا رعایت این همه حدود و حقوق به مؤمن اجازه تعدد زوجات می‌دهد؟

در جای دیگری امام کاظم(ع) فرمود: لاتلحّوا على المتعة إنّما عليكم إقامة السنّة فلا تشتغلوا بها عن فرشكم وحرائركم فيكفرن ويتبرّين ويدعين على الآمر بذلك ويلعنونا. در متعه كردن اصرار نورزيد چون تنها تكليف شما برپاداشتن سنت است(اصل انجام متعه) بنابراين با متعه از زنان و همسران آزاد خود غافل نشويد كه در نتيجه زنان‏تان كافر شوند.(جملاتى بگويند كه كفرآميز است) و بيزارى جويند و بر كسى كه دستور متعه را داده نفرين كنند و ما را لعنت نمايند. چقدر مسئله حساس است که حضرت می‌فرماید با انجام یک حلال؛ مؤمن خود را گرفتار نکند که جامعه اهل ایمان، العیاذ بالله به لعن و توهین و تمسخر مکتب بپردازند.

پیامبر اسلام(ص) در مورد رعایت عدالت بین همسران مى‌فرمایند: وَ مَنْ كَانَتْ لَهُ اِمْرَأَتَانِ فَلَمْ يَعْدِلْ بَيْنَهُمَا فِي اَلْقَسْمِ مِنْ نَفْسِهِ وَ مَالِهِ جَاءَ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ ، مَغْلُولاً مَائِلاً شِقُّهُ حَتَّى يَدْخُلَ اَلنَّارَ.‌ هر كه دو زن داشته باشد و ميانشان به عدالت رفتار نكند، روز قيامت در حالى كه دست‌هايش بسته و نيمى از بدنش به يک طرف كج شده است، به زمین کشیده می‌شود تا به آتش جهنم وارد شود. همچنین فرمودند: إن كانَت عِندَ الرَّجُلِ امرأتانِ فلَم يَعدِلْ بينَهُما، جاءَ يَومَ القِيامَةِ و شِقُّهُ ساقِطٌ. یعنی اگر مردى دو زن داشته باشد و ميان آنها به عدالت و برابرى رفتار نكند، روز قيامت در حالى آورده شود كه نيمى از بدنش افتاده است(با بدن نصف شده وارد محشر می‌شود).

ببینید با ازدواج دوم و ... انسان در معرض وقوع در چه تحقیر و عذابی واقع می‌شود. خدای سبحان او را نصف می‌کند. زنان بی‌شوهر یا باید ازدواجی معقول و علنی کنند و یا باید طبق سفارش قرآن صبر و عفت را پیشه کنند. وَ لْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لا يَجِدُونَ نِكاحاً حَتَّى يُغْنِيَهُمُ اللَّـهُ مِنْ فَضْلِهِ؛ یعنی و کسانی که اسبابی برای ازدواج نمی‌یابند، باید پاک‌دامنی پیشه کنند تا این­که خدا از فضلش آنان را توانگر کند؛ نه این که با ازدواج مخفی و یا ازدواج به گونه‌‌ای نمایند که آشیانه‌ای را ویران کند و معاشرت به معروفی را در مخاطره قرار دهد و ...

خدا رحمت کند مرحوم آیت‌الله احمدی میانجی رضوان الله علیه را که در درس شرح اصول کافی یک وقتی فرمود: هر چه حلال شد دلیل نمی‌شود ما انجامش دهیم. امام باقر(ع) فرمودند: إيّاكَ وَ الغَفلَةَ فَفِيها تَكونُ قَساوَةُ القَلبِ. مبادا گرفتار کاری شوى كه در آن، سنگ‏دلى باشد. قطعاً تعدد زوجات انسان را در معرض سنگدلی قرار می‌دهد.

مرحوم آیت‌الله علامه فاضل تونی رضوان الله علیه صاحب فرزند نمی‌شد. به ایشان پیشنهاد دادند همسر دوم اختیار کند و حتی همسر اول ایشان رحمت الله علیها راضی بودند؛ لکن ایشان جوابی عجیب دادند و فرمودند: اگر همه هستی را بدهند، ارزش ندارد که انسان دلی را بلرزاند و بشکند و خود را در معرض خطر قرار دهد. من یقین دارم با این کار همسرم دلش می‌لرزد و من هرگز دلی را نمی‌لرزانم. این یعنی معاشرت به معروف.

 والله المستعان

 سید حسین خادمیان