«رحماء بینهم»؛ اصل مدیریتی پیامبر(ص) برای تحقق وحدت/ وجود رگه‌های تکفیر در میان برخی جریان‌های انقلابی

حجت‌الاسلام و المسلمین محمدرضا تویسرکانی، نماینده ولی فقیه در سازمان بسیج مستضعفین، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا به مناسبت هفته وحدت درباره سبک مدیریتی و رهبری سیاسی در اسلام با استفاده از الگوی رفتار مدیریتی پیامبر(ص) و برمبنای آیه «رحماء بینهم» و اصل وحدت‌گرایی در جامعه اسلامی گفت: در مورد مقوله وحدت در امت اسلامی مطالب فراوانی وجود دارد. اما نکته مهم در وهله اول فهم چیستی وحدت است که اساساً منظور از وحدت، معیارها و محور وحدت چیست. همگان باید بدانند منظور از وحدت این نیست که دیگران از عقاید و باورهای مذهبی خود دست بردارند، بلکه امت اسلامی با وجود داشتن اختلافات عقیدتی، رفتاری و مذهبی با همدیگر تعامل داشته باشند و این تعامل بر مبنای محبت و اخوت باشد که خداوند فرموده: «انما المومنون اخوه».

ضرورت فهم تبعات منفی عدم وحدت‌ در امت اسلامی

وی ادامه داد: البته این کار آسانی نیست و مستلزم یک کار بزرگ تربیتی است. به طور معمول از وحدت به راحتی سخن گفته می‌شود اما در عمل مشاهده می‌شود که حتی جریان‌های انقلابی داخل نظام موفق به ایجاد وحدت بین خود نمی‌شوند و حتی سر از تکفیر همدیگر درمی‌آورند و یکدیگر را متهم به القاب و صفات زشت و ناپسند می‌کنند و این به خاطر عدم فهم واقعی وحدت است.

تویسرکانی اظهار کرد: نکته دیگر که می‌تواند به تحقق وحدت در جامعه اسلامی کمک کند فهم تبعات منفی عدم وحدت است. در این راستا همه باید متوجه شوند که تنها راه موفقیت و راهبرد نجات امت سلام و رسیدن مسلمانان به آرزوهای دیرینه، وحدت است و هیچ راهی جز وحدت وجود ندارد. امت اسلام باید به این درک برسد که نتیجه تفرقه و اختلاف، رشد و فعال شدن جریانات تکفیری است که نه سنی و نه شیعه را قبول دارند و با اختلاف، تفرقه، دشمنی و کینه‌ورزی سرمایه‌های جهان اسلام به هدر می‌رود و لذا باید بر روی تبیین آثار وحدت کار زیاد و عمیقی انجام شود.

رسالت مهم رسانه‌ها برای تبیین چیستی، آثار و چگونگی وحدت

نماینده ولی فقیه در سازمان بسیج بیان کرد: مسئله دیگر راهکار و چگونگی تحقق وحدت است. یعنی باید صاحب چه ویژگی‌هایی بود، چگونه تربیت شد و چه تمرین‌هایی انجام داد تا موفق به ایجاد وحدت شد. به نظر می‌رسد در این رابطه بهترین الگو، قرآن و سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) هستند که همواره منادی وحدت بودند. امام علی(ع) می‌فرمایند اگر دیدید کسی در صدد ایجاد اختلاف و تفرقه در میان امت اسلام است باید نابود شود حتی اگر زیر عمامه من باشد. متأسفانه دستاوردهای مناسب و در تراز انقلاب اسلامی در زمینه وحدت در جامعه به دست نیامده و بیشتر شعاری عمل شده است. درست است که در راستای وحدت حوزه و دانشگاه، شیعه و سنی و تقریب ادیان و مذاهب تلاش‌های زیادی شده اما به آن تربیت لازم که افراد با روحیه وحدت‌گرا رشد کنند و به بلوغ برسند کمتر توجه شده است و همه توقع دارند دیگران به نام وحدت تسلیم عقاید و افکار آنها شوند.

وی تأکید کرد: به اعتقاد من رسانه‌ها باید به طور مفصل و علمی باید بر روی سه اصل چیستی، آثار و چگونگی وحدت بر مبنای آیات قرآن و سیره اهل بیت(ع) کار کنند. قرآن در این باره آیات متعددی دارد که یکی از آنها همین آیه « اَشِدّاءُ عَلَی الکُفّارِ رُحَمآءُ بَینَهُم» است و باید واقعا به توجه ویژه‌ای به مفهوم «رحماء بینهم» هم در داخل کشور و هم امت اسلامی شود. از آیات مهم دیگر در مقوله وحدت می‌توان به «وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللَّهِ جَميعًا وَلا تَفَرَّقوا» و «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ ۖ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ» (پس به [بركت‌] رحمت الهى، با آنان نرمخو [و پُرمِهر] شدى، و اگر تندخو و سختدل بودى قطعاً از پيرامون تو پراكنده مى‌شدند. پس، از آنان درگذر و برايشان آمرزش بخواه، و در كار[ها] با آنان مشورت كن، و چون تصميم گرفتى بر خدا توكل كن) اشاره کرد.

وی یادآور شد: قرآن پیامبر(ص) را به مثابه محور وحدت جامعه اسلامی مطرح می‌کند که حقیقت محبت و مهربانی است و این رحمت پیامبر(ص) شامل همه افراد در جامعه اسلامی می‌شود و این مختص همه دوره‌های زندگی رسول اکرم(ص) است؛ چه قبل از بعثت، چه بعد از بعثت و در مکه که حکومت ندارند و در اقلیت هستند و چه در مدینه که حکومت دارند و در اکثریت هستند.

تویسرکانی اظهار کرد: در واقع عضو لاینفک زندگی پیامبر اکرم(ص) «رحماء بینهم»، محبت و مهربانی حتی در اجرای حدود است. روایت شده کسی عمل نامشروعی انجام داده بود و باید سنگسار می‌شد. عده‌ای گفتند ماند سگ جان داد، پیامبر(ص) به این رفتار اعتراض کرد و فرمود نباید بی‌ادبی کنید، تحقیر مکنید و کلام‌تان باید مشحون از ادب و دلسوزی نسبت به دیگران حتی کسی که حد خدا بر او جاری می‌شود، باشد. در واقع در عین حال که حد خدا بدون رأفت باید انجام شود اما باید دل ما برای ان فرد که عضوی از جامعه اسلامی است بسوزد و برای او طلب عفو و مغفرت کرد. در واقع پیامبر(ص) به مثابه الگوی واقعی «رحماء بینهم» به طور عملی وحدت را در جامعه ایجاد کرد.

سه شیوه قرآنی برای جذب حداکثری و دچار نشدن به دوگانه‌های جعلی

تویسرکانی درباره نقش مدیریت و رهبری پیامبر(ص) در گرفتار نشدن جامعه آن روز به دوقطبی‌های کشنده و وحدت‌شکن گفت: البته در زندگی واقعی دوگانه‌ها وجود دارد اما مهم این است که جامعه گرفتار دوگانه‌های جعلی و کاذب نشود. پیامبر اسلام(ص) با محبت، بصیرت‌افزایی و آگاهی‌بخشی اجازه نمی‌دادند جامعه اسیر این‌گونه دوگانه‌ها شود. خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) دستور می‌دهد: «ادعُ إِلىٰ سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ ۖ وَجادِلهُم بِالَّتي هِيَ أَحسَنُ»؛ خداوند از پیامبر(ص) می‌خواهد در تبیین پیام و آرمان الهی از سه شیوه استفاده کند؛ حکمت که مخصوص نخبگان جامعه است، موعظه برای بخشی از جامعه است که بیشتر احساسات و عواطف بر آنها حاکم است و در نهایت با مخالفان و دشمنان از «جدال احسن» استفاده کند. در واقع با خودی از شیوه «موعظه حسن» و با غیر خودی و مخالف از شیوه «جدال احسن» باید بهره برد.

نماینده ولی فقیه در سازمان بسیج تأکید کرد: به عبارتی اگر قرار است حجتی بر کسی اقامه شود باید در قالب تکریم و احترام باشد نه در قالب تحقیر، توهین و سرزنش. همین شیوه رفتاری و مدیریتی پیامبر(ص)‌ بود که جذب حداکثری را محقق ساخت که گام مهمی در تحقق عملی وحدت در جامعه اسلامی است.

چرا جریان‌های انقلابی به وحدت نمی‌رسند؟

تویسرکانی درباره موانع تحقق وحدت حتی در بین جریان‌های انقلابی گفت: شاید نکته‌ای را که بیان می‌کنم خیلی از افراد جرئت نداشته باشند که بیان کنند. اما سوگمندانه باید قبول کرد در برخی جریان‌های انقلابی کشور رگه‌های تکفیر وجود دارد و اینها حتی مخالفان خود از خیمه انقلاب و در میان جبهه مؤمن انقلابی را تکفیر می‌کنند. در حالی که همه آنها اسلام، امام(ره) و مقام معظم رهبری را قبول دارند و تنها اختلاف آنها در شیوه‌ها و روش‌هاست، اما نمی‌توانند با هم کنار بیایند و این نشان می‌دهد تمرین واقعی وحدت انجام نشده است. حتی یکی از بزرگان حرف عجیبی زده بود که «از وحدت نباید بت بسازیم» و من هنوز مفهوم آن را متوجه نمی‌شوم. در حالی که طبق آموزه‌های صریح قرآن ما مأمور به وحدت هستیم و اختلاف و تفرقه برای جامعه اسلامی سم است.

وی بیان کرد: در حالی که رهبر معظم انقلاب در موسم انتخابات از همه آحاد ملت حتی مخالفان خودشان برای حضور در انتخابات بر محور ایران‌دوستی دعوت می‌کنند، اما عده‌ای نه ایران، نه اسلام، نه اهل بیت(ع) و نه انقلاب و نه رهبری محورشان نیست بلکه خودشان را محور و معیار وحدت می‌دانند و هر کسی را که مخالف‌شان باشد باطل می‌دانند و معتقدند فهم صحیحی از انقلاب و رهبری ندارند و گزاره‌های این چنینی را بر پیشانی مخالفان خود می‌چسبانند. اینکه عده‌ای به لاابالی‌گری و ضد دین بودن و عده دیگری به تحجر، ضدیت با آزادی و مردم متهم شوند نتیجه این دوگانه‌سازی جعلی در جامعه تحت عنوان چپ و راست است و اگر بیانات امام(ره) را در این باره مطالعه کنید می‌بینید که ایشان با چه سوز و گدازی این جریان‌ها را دعوت به وحدت، گذشت و ایثار می‌کند.

تویسرکانی ابراز کرد:‌ مردم عادی هم عدالت، هم آزادی، هم استقلال و هم معنویت را می‌خواهند. به یاد دارم یکی از بزرگان جریان چپ بیان کرده بود باید جریانات سیاسی را قرمز و آبی کنیم. در حالی که ما در یک جامعه انقلابی زندگی می‌کنیم و محور وحدت در این جامعه ولایت است و همه فارغ از سلیقه، جریان و گرایش سیاسی باید به دنبال تحقق گفتمان ولایت باشند در عین حال که ممکن است روش‌های متفاوتی داشته باشیم. لذا جامعه‌ای که ولایت دارد اختلاف و تفرقه در آن معنا و مفهومی ندارد و همانطور که بیان شد اگر ضعفی در وحدت هم وجود دارد ناشی از عدم فهم این مفهوم و گم کردن معیارها و ملاک‌های حقیقی وحدت است.

گفت‌وگو از مهدی مخبری