میان دین و انسان مدرن تعارضی ایجاد نشده است

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست «نهج‌البلاغه و انسان امروز»، امروز، 20 آبان‌ماه، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌‌مندان در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی برگزار شد.

نجفقلی حبیبی، عضو هیئت امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، در این نشست بیان کرد: در این قضیه که انسان معاصر با نهج‌‌البلاغه تعارضی ندارد شکی نیست، چون انسان خصوصیاتی دارد و زندگی مادی و تمدنش تحولاتی پیدا کرده است و آنچه امروز رخ داده نیز این طور است که امکانات زندگی توسعه یافته، یعنی راه‌‌های ارتباطی نزدیک‌‌تر شده و امکانات فراوانی برای رفاه بشر به وجود آمده است، لذا تحولاتی که رخ داده ابزارهای زندگی است، اما انسانیت انسان تغییری نکرده است و آنچه مربوط به انسان است، از قبیل اینکه نیازمند به غذا، ازدواج، آرامش و ... است همچنان سر جای خود وجود دارد.

ابزارهایی برای راحتی زندگی

وی در ادامه افزود: انسان از این جهت که انسان است، عدالت، تقوا و آرامش را دوست دارد و این‌ها جنبه‌‌های انسانی قضیه محسوب می‌‌شوند، ولی آنچه که دنیای امروز به ما داده عبارت از ابزارهایی است که بتوانیم با آن‌ها زندگی بهتری داشته باشیم. بنابراین تعارضی میان قرآن و نهج‌‌البلاغه و انسان معاصر وجود ندارد. دین هرگز نمی‌‌گوید که انسان از هواپیما استفاده نکند و این هواپیما نیز ابزار راحتی بشر است.

حبیبی تصریح کرد: بنابراین تعارضی بین مباحث دین که مربوط به روح و فهم انسان است با انسان معاصر نیست و نهج‌‌البلاغه برای زندگی انسان برنامه‌‌های زیادی را ارائه می‌‌کند. به ویژه برای تحقق معنویتی که انسان به آن نیازمند است روش‌‌های مطرح می‌‌کند و برای نمونه به ما می‌‌گوید که حکومت باید به چه شیوه‌‌ای باشد تا زندگی راحت‌‌تری داشته باشیم.

آیا امروز عدالت مفید نیست؟

وی در ادامه افزود: البته که شاید یک عده مبالغه می‌‌کنند که دین و مفاهیم دینی با موضوعات امروز زندگی بشر منافات دارد اما این طور نیست. دین همواره نسبت به عدالت تأکید دارد و می‌‌فرماید «اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى». آیا بشر امروز با همه این تحولات صنعتی و دانشی احساس می‌‌کند که عدالت مفید نیست؟ خیر. جنگ‌‌هایی که به وجود آمده نیز حاکی از این است که به یک عده ظلم شده و مظلومان خواسته‌‌اند که عدالت محقق شود. زمانی هم که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید در ابتدا برای دنیا تعجب‌‌‌برانگیز بود، از این جهت که فکر نمی‌‌کردند دین بتواند چنین کارکردی را داشته باشد و چنین حرکت اجتماعی را رقم بزند، اما در ادامه دانشمندان و ... این انقلاب و حرکت را پذیرفتند و این مورد نیز دلیل دیگری است که بین آموزه‌‌های دینی و انسان و زندگی معاصر، صرف اینکه علم پیشرفت کرده، تعارضی وجود ندارد.

حبیبی تصریح کرد: بسیاری از متفکران نیز به این فکر افتادند که چنین بهره‌‌ای را از دین ببرند و در اروپا نیز شاهد این هستیم که به دین رجوع کردند. همچنان که در دنیا روی دین و تاثیرات آن تحقیقات زیاد در حال انجام است. بنابراین علی‌‌رغم تمام تحولاتی که در جهان رخ داده، نیازهای انسان که به انسانیت او برمی‌‌گردد به قوت خود باقی است.

آموزه‌‌هایی که کهنه نمی‌شوند

وی در ادامه با اشاره به ساختار نهج‌‌البلاغه بیان کرد: در نهج‌‌البلاغه یک مقدار بحث‌‌هایی در مورد خداشناسی وجود دارد که مباحث اصلی است، یک بخش‌‌هایی نیز در مورد پیامبر(ص) است و یک مقدار نیز وصیت‌‌هایی است که امام(ع) در مورد پرهیز از نفاق و این مسائل دارند. همچنین امام(ع) در باب عدالت نیز بحث‌‌های زیادی دارند و می‌‌گویند که تلاش کنید تا حقیقت برپا شود و دنیاطلب‌‌ها شما را فریب ندهد. بخشی از نهج‌‌البلاغه نیز مربوط به احکام حکومتی است. بنابراین هیچ کدام از این آموزه‌‌ها کهنه نشده و دنیای امروز به همه آن‌ها به شدت نیازمند است.

حبیبی تصریح کرد: یکی از نمونه‌‌ها اهمیت بازرسی است که امام(ع) روی این مسئله تاکید می‌‌کنند، کما اینکه امروز هم دنیا نیازمند چنین نظارت‌‌هایی است. بنابراین تغییراتی که اتفاق افتاده، مربوط به جنبه‌‌های مادی زندگی بشر است که تعارضی هم با اسلام ندارد. ابن‌سینا در الهیات شفا بحثی دارد که به این مباحث ناظر است و می‌‌گوید که چون قرار است اسلام، دین همیشگی باشد، چیزهایی را بر عهده مسلمانان گذاشته و اصول کلی را خودش بیان کرده است، اما چیزهایی که جنبه شکلی دارد بر عهده خود مردم گذاشته است. به این معنا که تشکیل حکومت را اصل می‌‌داند، اما نحوه آن را بر عهده مردم می‌‌گذارد و این برداشت ابن‌سینا نیز بر اساس آیه شریفه «وَ أَمْرُهُمْ شُورى‌ بَيْنَهُمْ» است. بنابراین مسلمانان باید جمع شوند و در این زمینه تصمیم بگیرند که چطور می‌‌خواهند حکومت را سازماندهی کنند.

اصول ثابت و صورت‌بندی متفاوت

وی در ادامه بیان کرد: نمونه دیگر حجاب است که اصل آن مورد قبول اسلام است، اما شاهد این هستیم که در لرستان مردم به گونه‌‌ای لباس می‌‌پوشند و در کردستان نحوه پوشش به گونه دیگری است و لباس‌‌های اینها تفاوت‌‌هایی دارد، اما اصل حجاب سر جای خود است، اسلام نیز در این مورد که صورت آن چطور باشد انتخاب را بر عهده مردم گذاشته و تکلیف نمی‌‌کند که حتماً فلان لباس پوشیده شود. بنابراین یک اصول و رفتارهای ثابت وجود دارد اما صورت‌‌بندی آن بر عهده خود مردم قرار داده شده است.

حبیبی تصریح کرد: از جمله موارد دیگری که می‌‌توان از سیره امام(ع) برای زمان حاضر درس گرفت عهدنامه مالک است که ایشان به مالک می‌‌گوید که مردم دو گونه هستند، یا در آفرینش با تو شریک هستند و یا اینکه برادر دینی تو محسوب می‌‌شوند؛ بنابراین وظیفه تو این است که با آن‌ها درست رفتار کنی و ممکن است که مردم اشتباه کنند، اما تو به آن‌ها گذشت داشته باش. همان طور که دوست داری خدا تو را ببخشد تو نیز مردم را ببخش. همچنین حاکم باید همنشین با دانشمندان باشد تا امر کشور سامان پیدا کند. بنابراین هیچ یک از این مفاهیم که امام علی(ع) مطرح کرده کهنه نشده و اینها هرگز تاریخ‌‌بردار نیست.

برای مشاهده گزارش تصویری این نشست خبری اینجا کلیک کنید