سهم اندک قرآن از پژوهش‌های علمی بین‌المللی/ 244 اثر به جشنواره مبین رسید

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ سیدمحمدجواد شوشتری، رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور و مدیرعامل خبرگزاری بین‌المللی قرآن، صبح امروز جمعه، ۲۲ آذرماه، با حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه اخبار قرآنی شبکه قرآن و معارف سیما به بررسی پژوهش‌های قرآنی در کشور پرداخت.

شوشتری درباره مفهوم پژوهش به ویژه پژوهش‌های قرآنی گفت: پژوهش به این معناست که وقتی مسئله، نیازمندی و یا ضرورتی در کشور وجود دارد بررسی و مطالعات کاربردی برای رفع آن صورت گیرد. این پژوهش می‌تواند به صورت بنیادین یا کاربردی باشد که هر دو تبدیل به سند می‌شوند، اما در پژوهش کاربردی موضوعات عملیاتی هستند و اینکه باید بتوانیم اسناد را به صورت کاربردی به کار گیریم.

پژوهش موفق مسائل را حل می‌کند

وی افزود: در حال حاضر پژوهشی از نظر جامعه دانشگاهی موفق است که بتواند یک مسئله را حل کند، در بسیاری موارد پژوهش‌هایی که وجود دارند و یا تولید می‌شوند اما پس مدتی در کشوها، گنجه‌ها و کتابخانه‌ها بایگانی می‌شوند.

شوشتری تصریح کرد: طبق آخرین اطلاعات نزدیک به ۳۰ هزار پایان‌نامه قرآنی به همت دانشجویان در سطوح کارشناسی ارشد و دکتری انجام شده است، وقتی این تعداد پژوهش در دانشگاه انجام می‌شود باید سؤال کرد که چرا جامعه ما دینی نیست؟! هر چند این تعداد هم بسیار اندک و جدا از آمار پژوهش‌های مربوط به حوزه است.

وی با اشاره به آمار مقالات ISI گفت: با توجه به اینکه پژوهش‌های حوزه در آمار ISI لحاظ نمی‌شود؛ از این رو تعداد پژوهش‌های ایران را کمتر از آنچه هست نشان می‌دهد و در این زمینه هم استاندارد‌هایی به لحاظ تعداد واژه‌ها و ... دارد که در پژوهشکده‌های مختلف متفاوت است. وضعیتی که ایران از سال ۲۰۰۵  تا سال  ۲۰۰۹ دارد، متغیر است، در دنیا ۲۹۲ مدرک علمی در حوزه قرآن تولید شده و از این تعداد ۱۵ مدرک در ایران تولید شده است و آمریکا ۶۱ و انگلیس ۲۴ مدرک تولید کرده‌اند، بنابراین آمریکا رتبه نخست را در این زمینه دارد، البته در میان در کشور‌های اسلامی نیز عربستان رتبه نخست را دارد و سپس ایران و مصر رتبه‌های بعد را دارند. در میان کشور‌های آفریقایی نیز آفریقای جنوبی رتبه نخست را دارد. البته تعداد مدارک علمی قرآنی آن‌ها نیز چندان زیاد نیست و در حد ۵ مدرک است.

شوشتری ادامه داد: از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۱ حدود ۱۱۶ هزار و ۱۸۹ مدرک علمی در ایران تولید شده که ۱۳ صدم درصد از این تعداد (بدون درنظر گرفتن پژوهش‌های حوزه علمیه) در بحث قرآنی است. در حوزه مانند پژوهشگاه قرآن و معارف تبلیغات اسلامی که یکی از فعال‌ترین پژوهشگاه‌هاست و با دارا بودن کتابخانه غنی با ۲۵ هزار جلد کتاب پژوهش‌های خوبی را در این زمینه انجام می‌دهد.

وقتی می‌خواهیم در جامعه اسلامی درباره سبک زندگی صحبت کنیم، وقتی می‌گوییم قرآن کتاب زندگی است، آیا در این زمینه هندبوک‌هایی از قرآن استخراج کرده‌ایم و در اختیار جوانان قرار داده‌ایم؟ در صورتی که اگر به قرآن توجه کنیم، موضوع و مسئله‌ای نیست که به آن توجه نشده باشد و از نظر علمی، قرآن کریم مفتاح علوم است و شکی در آن نیست

قرآن کریم مفتاح علوم است و شکی در آن نیست

وی در ادامه به خروجی این میزان پژوهش اشاره کرد و گفت: وقتی می‌خواهیم در جامعه اسلامی درباره سبک زندگی صحبت کنیم، وقتی می‌گوییم قرآن کتاب زندگی است، آیا در این زمینه هندبوک‌هایی از قرآن استخراج کرده‌ایم و در اختیار جوانان قرار داده‌ایم؟ در صورتی که اگر به قرآن توجه کنیم، موضوع و مسئله‌ای نیست که به آن توجه نشده باشد و از نظر علمی، قرآن کریم مفتاح علوم است و شکی در آن نیست.

رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور در ادامه گفت: ما قرآن را به‌عنوان منبع اصلی پژوهش داریم؛ از این رو باید نیازهای روز جامعه را از دل قرآن استنباط کنیم، یعنی باید بتوانیم با استفاده از قرآن ۱۰ مسئله جامعه را حل کنیم، اکنون وضعیت فقر در جامعه را ببینید، آیا با استفاده از موضوعاتی مانند زکات، خمس و صدقه توانسته‌ایم این معضل را رفع کنیم؟ چقدر در قرآن بر این مسئله تأکید شده است؟ و یا مسائلی مانند احترام به والدین که بعد از تأکید بر عبادات در قرآن به آن بسیار اشاره شده است چگونه در جامعه نهادینه کرده‌ایم، به‌عنوان مثال این موضوع چه اندازه در تولیدات صداوسیما انعکاس پیدا کرده است؟

وی در ادامه درباره عملیاتی کردن پژوهش‌های قرآنی از سوی سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور بیان کرد: همکاران ما در گذشته زحمات زیادی در این زمینه کشیده‌اند و توانسته‌ایم یک پژوهشکده قرآنی بنا کنیم و اکنون در دو زمینه قرآن و علوم اجتماعی و قرآن و علوم تربیتی پژوهش‌های خوبی را انجام داده‌ایم و به زودی به موضوع قرآن و رسانه نیز می‌پردازیم. در حوزه قرآن و علوم اجتماعی تأکید ما بر جنبه رویکرد قرآن بر سلامت روح و روان است، آنچه جامعه ما امروز با آن درگیر است. با توجه به اینکه جهاددانشگاهی از اعتبار خوبی در دانشگاه‌ها برخوردار است و عموم دانشجویان برای مشاوره در زمینه‌های گوناگون به ما مراجعه می‌کنند، بنابراین از مسائل دینی دانشجویان مطلعیم؛ از این رو برای حل این مسائل به دنبال راه‌حل‌هایی هستیم.

شوشتری ادامه داد: ما از همین پژوهش‌ها درباره ارتباط دانشجویان با جنس مخالف استفاده می‌کنیم، اینکه این ارتباط باید چگونه باشد و چطور می‌تواند به یک ارتباط اسلامی منتهی شود، یکی از زمینه‌های پژوهشی ماست، و یا تأثیر موسیقایی که قرآن بر آرامش فرد دارد، به عنوان یک مقاله علمی در مجله علمی و تخصصی جهاددانشگاهی منتشر شده است. اکنون بیش از ۸۰ درصد جوانان از موبایل خود برای گوش کردن به موسیقی استفاده می‌کنند، ما باید این تأثیر موسیقی را به بحث موسیقی قرآن سوق دهیم، تا بخشی از این وقت به موسیقی قرآن اختصاص یابد.

تولید محصول کاربردی بر اساس نیاز جامعه

وی تصریح کرد: تلاش ما بر این است که یک محصول را براساس نیاز جامعه تولید کنیم و یک الگوی عملیاتی و قابل استفاده بر مبنای آن ارائه دهیم. به عنوان مثال کافه‌ها در جامعه امروز رواج بسیاری پیدا کرده‌اند، نمی‌خواهم تأسفم را از این موضوع بیان کنم، زیرا نیاز جامعه امروز ماست، ما چه کرده‌ایم که فضای این کافه‌ها را به سمت فضای سالم پیش ببریم، نگاه دین نسبت به آن چیست و جمعی که دور هم هستند، نگاه دین به آن‌ها چیست؟ ما در رابطه با این موضوع، برنامه‌ای با عنوان کافه محفل داریم که هر دو هفته یک بار برگزار می‌شود و در یکی از کافه‌ها درباره موضوعات استارتاپی بحث می‌شود؛ بنابراین در کافه‌ها هم می‌شود درباره موضوع کسب و کار حلال و به صورت هدفمند صحبت کرد که این مسائل از پژوهش‌ها استخراج شده است.

اغلب مدیران و مسئولان ما غافلند. یعنی امکان دارد این پژوهش انجام شده باشد، اما به اندازه مغلق مانده که کاربردی نشده و در سطح بنیادین خود باقی مانده است. متأسفانه در کشورمان مرض تولید سند داریم، به اندازه کافی سند در جامعه تولید شده و باید آن‌ها عملیاتی شود

مرض تولید سند در کشور

شوشتری گفت: اغلب مدیران و مسئولان ما غافلند. یعنی امکان دارد این پژوهش انجام شده باشد، اما به اندازه مغلق مانده که کاربردی نشده و در سطح بنیادین خود باقی مانده است. متأسفانه در کشورمان مرض تولید سند داریم، به اندازه کافی سند در جامعه تولید شده و باید آن‌ها عملیاتی شود.

وی در ادامه درباره چگونگی تولید محتوای قرآنی در فضای مجازی گفت: متأسفانه در این زمینه قدری منفعلانه عمل می‌کنیم، یعنی ابتدا ابزاری تولید می‌شود و سپس ما به دنبال این هستیم که چطور از آن استفاده کنیم. مثال‌هایی از این دست فراوان‌اند مانند مسئله ویدئو، اینترنت، ماهواره در گذشته نه چندان دور وجود داشت و اکنون مسئله شبکه‌های اجتماعی مطرح است. استفاده از ابزار‌ها باید در مسئله آینده‌پژوهی مورد توجه قرار گیرد. ما در زمینه شبکه‌های اجتماعی با محتوای قرآنی ورود کرده‌ایم، که بخشی از آن مربوط به محتوای جوان‌پسند و بخشی هم مربوط به برگزیده‌هایی است که براساس خروجی‌های دریافتی تولید می‌کنیم. یکی از این تولید محتوا‌ها در قالب برگزاری جشنواره ۱۱۴ ثانیه‌ای مبین است، زیرا اکنون زمان انتقال پیام کوتاه است و باید به سمت گزیده‌گویی حرکت کنیم، این روزها کمتر کسی به سخنرانی‌های طولانی گوش می‌دهد. از این رو این جشنواره با تلفیق هنر و قرآن طراحی شده و در حال حاضر بیش از۲۰۰ اثر به دستمان رسیده است.

در ادامه این گفت‌وگوی ویژه، جواد نصیری، دبیر جشنواره ۱۱۴ ثانیه‌ای مبین درباره این جشنواره گفت: ما این جشنواره را در مرکز تولیدات چندرسانه‌ای قرآنی که از دو سال پیش فعالیت خود را در جهاد دانشگاهی آغاز کرده، با هدف تولید محتوای قرآنی و دینی و انتشار در فضای مجازی و رسانه ملی انجام می‌دهیم و در این راستا شورای توسعه فرهنگ قرآنی، شبکه قرآن و معارف سیما، معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ... همکاری کردند و دبیرخانه جشنواره از خردادماه امسال در مرکز چندرسانه‌ای مبین شکل گرفت و فراخوان این جشنواره منتشر شد و جوانان علاقه‌مند به فیلم‌سازی در آن شرکت کرده‌اند و مهلت ارسال آثار به این جشنواره تا شهریورماه تعیین شده بود که به دلیل استقبال خوب مخاطبان این زمان تا پایان آبان ماه تمدید شد و اکنون ۲۴۴ اثر در گروه فیلم‌های حرفه‌ای و فیلم‌های مربوط به موبایل به دبیرخانه ارسال شده است.

راه‌یابی 48 اثر به مرحله نهایی

وی ادامه داد: در این جشنواره دو بخش جنبی تربیت فرزند و بخش دانشجویی نیز تعریف شده بود که علاقه‌مندان آثار خود را ارسال کرده‌اند و مرحله نخست داوری را نیز با حضور شورای سیاستگذاری جشنواره پشت سر گذاشته‌ایم و از میان ۲۴۴ اثر، ۴۸ اثر به مرحله نهایی راه پیدا کرده و تعداد دیگری از این اثر در مرحله نهایی انتخاب و طی مراسم اختتامیه تجلیل خواهند شد که مراسم اختتامیه این جشنواره هنوز قطعی نشده، اما برای ۱۰ دی ماه برنامه‌ریزی‌ها در حال انجام است.

600 اثر به دبیرخانه مسابقه طراحی لوگوی سوره فلق رسیده است

شوشتری در ادامه این گفتگو بیان کرد: یکی از کار‌هایی که در جهاددانشگاهی انجام شده، پژوهش‌های میان رشته‌ای بوده که مسئله اساسی است، در حال حاضر دانشجویان بسیاری در دانشکده‌های هنر در حال تحصیل‌اند و این سؤال مطرح است که چه اندازه از سازه‌ها و لوگو‌های موجود در شهر و یا نماد‌هایی که در میادین شهر‌ها وجود دارد، با بهره‌گیری از المان‌های قرآنی است. یک دانشجوی معماری یا گرافیک چه نقشی می‌تواند در توسعه فرهنگ قرآنی داشته باشد؟ ما در این راستا کانون‌های قرآنی راه‌اندازی کردیم و فراخوان مسابقه طراحی لوگوی سوره فلق را منتشر کردیم که بالغ بر ۶۰۰ اثر از سراسر کشور به دستمان رسید. کسی که می‌خواهد لوگوی این سوره را طراحی کند، باید این سوره و ترجمه‌اش را بخواند، به مفهوم آن دقت و توجه و تدبر کند؛ بنابراین این راحت‌ترین کاری است که می‌توانیم انجام دهیم و اتفاقاً جوانان هم علاقه‌مند هستند، اما متأسفانه ما درگیر ظواهر جوانان شده‌ایم، در حالی که شاید تقید اغلب همین جوانان به نماز، بیشتر باشد و بهتر از ما عمل کنند.

به جای نهادینه کردن فرهنگ نهادسازی کرده‌ایم

وی تصریح کرد: جوان امروز علاقه‌مند به انجام کار‌های هنری است و دوست دارد دیده شود؛ اما باید بداند که قرآن دریایی است که می‌تواند از هر منظری به آن نگاه کند و بهره بگیرد. ضعف ما در تقسیم کار است، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به جای اینکه فرهنگ را نهادینه کنیم، نهادسازی کردیم. بسیاری از نهاد‌ها موازی هم کار می‌کنند و به جای اینکه هزینه‌ای را که باید در کار هنری و پژوهشی انجام شود، صرف ساختمان و کارمند و نیروی انسانی می‌شود که باید شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه تدبیری بیندیشد و وظایف را میان نهادها و سازمان‌ها تقسیم کند.

وی با اشاره تولیدات سینمایی گفت: در حوزه تولیدات سینمایی به ویژه در جشنواره فیلم فجر که به هر حال هر یک از آن‌ها یک کار پژوهشی محسوب می‌شوند، چرا به موضوعات قرآنی توجه نکرده‌ایم و یا از فیلمی که یک موضوع قرآنی در دل خود داشت، تجلیل نکرده‌ایم. اکنون عمده موضوعات فیلم‌ها، خیانت است، در حالی که مباحث بسیاری داریم که توجهی به آن‌ها نمی‌شود.