ضرورت تغییر ارزش‌گذاری بین رشته‌های آوایی و مفاهیم

مجتبی ابراهیمی، کارشناس ارشد روانشناسی خانواده درمانی از دانشگاه شهید بهشتی و فعال قرآنی، در گفت‌و گو با ایکنا از استان مرکزی، در رابطه با مباحث تفسیر و موضوعات پیرامون آن، ضمن توضیحاتی گفت: بیشتر فعالیت‌ها در حوزه تفسیر در عصر حاضر استفاده از مطالب مفسران قدیم است. البته برخی از اساتید تألیفاتی به نام تفسیر دارند که بیشتر رنگ و بوی شرح و ترجمه دارد. البته در دهه‌های اخیر تفسیر علامه طباطبایی را داریم که تفسیر قرآن به قرآن است و تفسیر «تسنیم» آیت‌الله جوادی آملی که با استنباط از آیات و روایات صورت گرفته و هنوز هم به پایان نرسیده است. بیشتر مطالب مفسران امروز به تفسیرهای روایی و استباطی مفسران بزرگ بازمی‌گردد.

وی عدم ورود افراد در حوزه تفسیر را دارای علل متعدد دانست و در تشریح برخی علل این موضوع اظهار کرد: با توجه به حدیث شریف متواتر از رسول خاتم(ص) که می‌فرمایند: «إِنِّی تَارِكٌ فِیكُمُ الثَّقَلَیْنِ کتاب الله و عترتی مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا ابداَ وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّى یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْضَ» امانتداری و صداقت در این حوزه اولویت اصلی است و همچنین وی بر این باور است که قرآن مبحثی نیست که به راحتی بتوان در مورد آن شرح و نظر فردی داد و اصطلاحاً برای اظهار نظر در مورد آیات باید حجت شرعی داشت.

تفاسیر امروزی جنبه تألیف دارد

ابراهیمی اضافه کرد: فرد امانتدار بیشتر دنبال این است که مطلب بیان شده به منبع وحیانی متصل باشد و منابعی هم که به وحی متصل هستند نبی مکرم اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) هستند و تمامی این منابع در کتب بزرگان و قدما جمع‌آوری شده است و در حال حاضر تفاسیر بیشتر جنبه تألیف و گردآوری پیدا کرده است.

وی ادامه داد: امانتداری در تفسیر بسیار مهم است، اگر تفسیر به معنای واقعی بخواهد انجام شود حتماً باید به منبعی متقن وصل باشد. قرآن کتابی نیست که افراد همچون سایر کتب بتوانند از نظر خود شرح و تفسیر بنویسند بلکه باید بسیار با احتیاط ورود کنند و فقط و فقط آنچه به مکتب وحی وصل است را شرح و تفسیر دهند.

این فعال قرآنی افزود: از آنجا که روایات بسیار کمی از معصومین علیهم السلام ذیل آیات نقل شده است و برای تنها کمتر از یک پنجم آیات، روایات مرتبط داریم و بقیه مستندات نیز براساس دیگر اسباب تفسیر همچون شأن نزول و برداشت‌های صحابه و قدمای اهل تفسیر است، دست اصحاب تفسیر برای ارائه یک کار با پشتوانه محکم بسته است. همچنین باید توجه داشت این مصحف شریف کتاب عادی مانند دیگر کتب نیست که بتوان برای آن تفسیر و شرح‌های متعدد نوشت.

قرآن کلام الهی است

ابراهیمی بااشاره به اینکه معمولاً هر کتاب دارای قالبی همچون مقدمه، بدنه و نتیجه است، اضافه کرد: این مصحف شریف کلام الهی است نه همچون یک کتاب عادی تاریخ، قصه و شعر. در ترجمه، شرح و تفسیر نباید با قرآن همچون یک کتاب معمولی رفتار کنیم؛ چراکه باید به صورتی ویژه در موضوعات آن پژوهش صورت گیرد.

وی در بخش دیگری از گفت‌و‌گو در خصوص دلایل بی‌رغبتی برخی نوجوانان به جلسات قرآنی، گفت: یکی از دلایل عمده، کمرنگ شدن جلسات قرآنی مدرسه‌ای، مسجدی و محله‌ای است که سالیان گذشته پر رونق‌تر بودند و اگر همین جلسات مانند گذشته با روش‌های سنتی داستان‌گویی و اعطای هدیه‌هایی هر چند کوچک همراه باشد، قطعاً همچون گذشته مورد استقبال عموم شیفتگان قرآن قرار خواهد گرفت. در این جلسات نوجوان برای خود تصویرسازی می‌کرد و از همان آیات و ترجمه برای تقویت مبانی اعتقادی بهره می‌گرفت.

عدم ایجاد انگیزه؛ دلیل کم توجهی به رشته‌های تفسیر

ابراهیمی عدم وجود افراد تأثیرگذار برای ایجاد انگیزه بین نوجوانان را دلیل دیگر کم توجهی دانش‌آموزان به مفاهیم و رشته‌های تفسیر قرآن برشمرد و اظهار کرد: سال‌های گذشته فعالان قرآنی همچون حجت‌الاسلام راستگو با استفاده از الگوهای جذاب، مطالب قرآنی را پای تخته می‌نوشت و با زبان مناسب کودک و نوجوان بود و شیوایی کلامی که به آن می‌داد بچه‌ها را جذب می‌کرد، وجود این افراد بسیار حائز اهمیت است و باید مود توجه رسانه قرار گیرد و متأسفانه در حال حاضر تعداد این افراد بسیار کم است.

وی یکی از عوامل مؤثر در ترویج فرهنگ قرآنی در جامعه، به‌ویژه قشر کودک و نوجوان را، لزوم ارزش‌گذاری روی رشته‌هایی همچون مفاهیم و تفسیر دانست و گفت: بدون تعارف باید بگویم ارزش‌گذاری‌ها بین رشته‌های مفاهیم و آوایی متفاوت است، همه قبول داریم رشته‌های آوایی همچون صوت و لحن و یا حفظ از جلوه‌گری و جذابیت خاصی برخوردار است و برای رونق رشته‌های مفاهیمی باید ایجاد انگیزه کرده و ارزش‌گذاری در این رشته‌ها را تغییر داد.

نقش مهم رسانه در ارزش‌آفرینی برای رشته مفاهیم

ابراهیمی به نقش مهم و تأثیرگذار رسانه در حیطه ارزش آفرینی برای رشته‌های مفاهیمی اشاره و با بیان این نکته که رسانه با پخش تلاوت قاریان به نام، آنان را به مردم معرفی می‌کند، که این اقدام نیز جای تقدیر دارد، اظهار کرد: متأسفانه فعالان در رشته مفاهیم را کسی نمی‌شناسد و این افراد گاه بین خود جامعه قرآنی هم تاحدی گمنام هستند، همه می‌دانیم اصل قرآن بر مفاهیم است و باید از همه ابزار حتی هنر برای تفهیم و نهادینه کردن آموزه‌های قرآنی استفاده کنیم.

وی تأکید کرد: بیشترین تلاش ما باید بر قرآن باوری باشد و در حال حاضر قرآن‌باوری در جامعه ما بسیار کمرنگ است، جلسات قرآن هم که تشکیل می‌شود ببشتر حول ظواهر است، در صورتیکه اگر از مبانی الهی تبعیت کنیم بی‌تردید به همه چیز از جمله آرامش، امنیت، مبانی روانشناختی، برطرف شدن مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهیم رسید؛ چرا که راه برون رفت از بسیاری از مشکلات در دل این مصحف شریف نهاده شده است.