بورس از مصادیق تجارت نیست
آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی در پیامی به همایش ملی فقرزدایی در سیره امام علی (ع) تأکید کرد: متأسفانه در این زمان و در نظام جمهوری اسلامی شاهد این هستیم که تجارت و تولید رونق خود را از دست داده و مردم را تشویق به بازار بورس می‌کنند که از مصادیق تجارت نیست.
به گزارش ایکنا، آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، 15 مردادماه، در پیامی به همایش ملی فقرزدایی در سیره امام علی(ع)، با بیان اینکه امیرالمؤمنین(ع) نسبت به تجارت و رونق تولید و کسب و کار توصیه اکید فرموده‌اند، تأکید کرد: در جامعه تجار باید کار کنند، سرمایه‌داران سرمایه‌هایشان را به میدان آورده و در مسیر تجارت صحیح و مفید برای اقتصاد خود و جامعه به کار گیرند که این امر در اسلام بسیار مورد تشویق و ترغیب قرار گرفته است. متأسفانه بسیاری از افراد کارهای دیگرشان را رها کرده و در منزل نشسته و از طریق اینترنت دنبال مسائل بورس هستند، این که تجارت نیست! تجارت در ذاتش تکثیر در تولید و عرضه محصولات مورد نیاز مردم نهفته است، اما می‌بینیم سهام‌ها با افزایش قیمت‌های حبابی مورد خرید و فروش واقع می‌شود.
متن کامل این پیام به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
عید سعید غدیر را که بزرگ‌ترین عید مسلمین است، محضر مبارک امام زمان (عج)، رهبری معظم انقلاب، مراجع بزرگوار و همه مسلمانان، شیعیان و خدمتگزاران به مسیر ولایت و حقیقت ولایت و دست‌اندرکاران این همایش ملی بزرگ تبریک عرض می‌کنم. از اینکه به خاطر قضیه کرونا توفیق حضور حاصل نشد پوزش می‌طلبم. ان‌شاء الله خدای تبارک و تعالی هر چه زودتر این بلا را از همه بشریت، خصوصاً از مسلمانان و شیعیان رفع بفرماید.
سخن را با این آیه شریفه «الَّذِینَ آمَنُوا وَلَمْ یَلْبِسُوا إِیمَانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولَئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُمْ مُهْتَدُونَ»(انعام/82) آغاز می‌کنم. خدای تبارک و تعالی می‌فرماید کسانی که ایمان آورده و ایمان خود را با ظلم و شرک نپوشاندند، امنیت و آرامش برای آنهاست. امن و امان و امنیت اعتقادی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فکری، ظاهری، باطنی و... را خدای تبارک و تعالی در چنین کسانی قرار داده است. در روایتی که ذیل این آیه شریفه وارد شده، امام باقر می‌فرماید «نزلت فی امیرالمؤمنین لأنه لم یشرک بالله طرفة عین قط ولم یعبد اللات و العزی» این آیه در مورد امیرالمؤمنین(ع) نازل شده برای اینکه علی بن ابیطالب در هیچ زمانی از زندگی خود، غیر از خدا را اطاعت و عبادت نکرد.
نکته مهم این است که براساس این آیه شریفه ما پیرو شخصیتی هستیم که ذره‌ای از بزرگ‌ترین آلودگی عالم که عبارت از ظلم و شرک و کفر و نفاق، لحظه‌ای در وجود او راه پیدا نکرده است. این خصوصیت در پیشوایان مذاهب دیگر وجود ندارد و مختص پیشوای ما شیعیان و وصیّ پیامبر اکرم(ص) است و خدای تبارک و تعالی امن و امنیت را برای چنین گروهی قرار داده است که شامل همه انواع امنیت‌ها می‌شود، اگر روایتی هم در ذیل این آیه نبود معلوم بود که این امن مطلق در همه ابعاد برای انسان فقط مختص امیرالمؤمنین و اولاد طاهرین او است. ما از این آیه به خوبی استفاده می‌کنیم کسانی که دنبال امنیت هستند، امنیت در همه ابعادش، اعم از امنیت ظاهری، باطنی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... با توسل و با اعتقاد به امیرالمؤمنین و اولاد او تحقق پیدا می‌کند.
رشد تولید و کار؛ راه حل مشکلات
بعد از بیان این مقدمه به مناسبت موضوع این همایش ملی باید به نحو اختصار در این زمان کوتاه این نکته را عرض کنم که از برجستگی‌های اسلام، یعنی قرآن کریم و وجود مبارک پیامبر(ص) و سنت نبوی و هم امیرالمؤمنین و سایر ائمه: این است همان‌طور که در بعد اعتقادی تأکید دارند بر اینکه بشر باید به دنبال توحید باشد تا موحد شود و اصرار بر عبادت خدای تبارک و تعالی دارند، همچنین به تنظیم امور جامعه هم اهتمام می‌ورزد به نحوی که در میان مردم فقر از بین برود و فقیری در جامعه پیدا نشود.
با دقت در کلمات امیرالمؤمنین در این رابطه می‌بینیم که بر دعوت به کار و تولید تأکید شده است. آنچه که در سال‌های اخیر مورد تأکید رهبری معظم انقلاب هم هست که می‌فرمایند نجات و حل مشکلات کشور در گرو رشد تولید و کار است، ریشه نام‌گذاری امسال به جهش تولید را در کلمات امیرالمؤمنین(ع) هم می‌توان یافت. حضرت در یک عبارتی می‌فرمایند: «اوصیکم بالخشیة من الله فی السرّ و العلانیة و العدل فی الرضا و الغضب»، شما را توصیه می‌کنم که در نهان و آشکار از خدا بترسید، هنگام غضب و نیز زمان اظهار خوشنودی، تأیید و رضایت نسبت به افراد تعادل خود را حفظ کرده و از حدّ آن تجاوز نکنید، «و الاکتساب فی الفقر و الغناء»، هم در حال نیاز و فقر و هم در حال غنا و بی‌نیازی دنبال کسب و کار باشید. گاهی در ذهن بعضی افراد متموّل می‌آید که 60 سال زحمت کشیده و کار کرده‌ایم اکنون هم به اندازه‌ای که تا آخر عمر بتوانیم زندگی خود را اداره کنیم خدا به ما داده است، پس چه نیازی است که دنبال کار برویم. این فکر در منطق امیرالمؤمنین مردود است. انسان باید در همه حالات حتی تا آن لحظه آخر دنبال کسب و کار و فعالیت باشد.
باز این تعبیر که حضرت می‌فرمایند: «من کسل عن امر دنیاه فهو عن امر آخرته اکسل» اگر کسی در امر دنیای خود تنبل و کسل باشد و سراغ کار و تولید نرود، نسبت به آخرتش کسالت او بیشتر است. این سخن نمایان‌گر رابطه فعالیت‌های انسان در دنیا و آخرت است. نشاط و عدم نشاط و فعالیت انسان در کسب و کار و تحصیل درآمد مشروع برای تأمین حیات دنیوی خود ارتباط مستقیم با فعالیت او نسبت به آخرت دارد. این یکی از دستوراتی است که امیرالمؤمنین به ما فرموده‌اند.
جامعه ما و مسئولان نظام جمهوری اسلامی باید این فرمایش‌های حضرت را نصب‌العین خود قرار بدهند. برای ما بسیار سخت است که دولت‌ها می‌آیند و می‌روند اما وقتی می‌خواهند از فعالیت‌های کارکنان آمار ارائه کنند، می‌گویند متوسط زمان کار مفید کارمندان کمتر یک ساعت است! چرا باید اینطور باشد؟ چرا نباید برای حل این مشکل فکری کنیم؟ ما با این شرایط اقتصادی حتی باید بیش از هفت ساعت تلاش مفید داشته باشیم، حالا اگر هفت ساعت به کمتر از یک ساعت تقلیل پیدا می‌کند فاجعه است.
بورس از مصادیق تجارت نیست
امیرالمؤمنین نسبت به تجارت و رونق تولید و کسب و کار توصیه اکید فرموده‌اند. در جامعه تجار باید کار کنند، سرمایه‌داران سرمایه‌هایشان را به میدان آورده و در مسیر تجارت صحیح و مفید برای اقتصاد خود و جامعه به کار گیرند که این امر در اسلام بسیار مورد تشویق و ترغیب قرار گرفته است. می‌فرمایند «اتّجروا بارک الله لکم»، تجارت کنید خداوند به شما برکت دهد. متأسفانه در این زمان و در نظام جمهوری اسلامی شاهد این هستیم که تجارت و تولید رونق خود را از دست داده و مردم را تشویق به بازار بورس می‌کنند. من اکنون وارد بحث فقهی آن نمی‌شوم، ولی اطلاع پیدا کرده‌ایم که بسیاری از افراد کارهای دیگرشان را رها کرده و در منزل نشسته و از طریق اینترنت دنبال مسائل بورس هستند، این که تجارت نیست! تجارت در ذاتش تکثیر در تولید و عرضه محصولات مورد نیاز مردم نهفته است، اما می‌بینیم سهام‌ها با افزایش قیمت‌های حبابی مورد خرید و فروش واقع می‌شود.
امیرالمؤمنین نسبت به عمارة البلاد و آباد کردن شهرها و روستاها نیز ترغیب فرموده‌اند. گروهی از مسیحی‌ها و یهودیان چاهی داشتند. در زمانی که قرظة بن کعب انصاری از طرف امیرالمؤمنینمسئول منطقه آنها بود، با دستور او یا کارگزارانش آن چاه را پر کرده و دیگر آبی از آن نمی‌آمد. امیرالمؤمنین به قرظه نامه‌ای نوشت که چرا این کار انجام شده؟ ولو این چاه متعلق به یهودی‌ها و نصارا بوده است. آنگاه فرمودند دوباره آن چاه را اصلاح کن، «فلعمری لأن یعمروا أحب إلینا أن یخربوا»، اگر سرزمین همین کفار و اهل ذمه در عمران و آبادانی باشد نزد من محبوبتر است تا اینکه چاهشان تخریب و زمین‌هایشان خشک شود و مجبور شوند به جای دیگری نقل مکان کنند!
لزوم نظارت بر بازار و کنترل قیمت‌ها
نکته دیگر اینکه امیرالمؤمنین شخصا نسبت به کنترل قیمت‌ها در بازار مسلمین نظارت می‌فرمود. مشکل بزرگی که امروز نظام جمهوری اسلامی با آن مواجه است و البته علل متعددی هم دارد. امیرالمؤمنین شخصاً در بازار راه می‌افتاد و گروه گروه تجار و بازاری‌ها را مورد خطاب قرار می‌داد، از قیمت‌ها سؤال می‌کرد. اصبغ بن نباته به حضرت عرض کرد در شأن شما نیست که هر روز بازار بروید، قیمت‌ها را ببینید و بگویید قیمت‌ها را بالا نبرید، قیمت‌ها را تعدیل کنید. کسی را به جای خود بفرستید که این کار را انجام دهد. حضرت فرمود می‌دانی این حرفی که به من می‌زنی نصیحت و خیرخواهی برای من نیست! تو خیال می‌کنی با این حرف من را نصیحت کرده و برای من خیرخواهی می‌کنی. این فرمایش حضرت بدان معناست که یکی از وظایف و شئون حاکم مسلمین نظارت بر بازار و کنترل قیمت‌هاست.
بیان این نکات و معیارها برای این است که مردم عزیز بدانند امیرالمؤمنین در آن مدت کوتاه از حکومت خود، چقدر نسبت به اقتصاد مردم دقت داشت و مراقب وضع مالی و معیشت مردم بود تا گرسنه و فقیری در جامعه نباشد، تبعیض در تقسیم امکانات نباشد، در زمانی که مسئولیت بیت‌المال مدینه با عمار یاسر و ابالهیثم بن طیحان بود، حضرت به آنها نامه‌ای نوشت و فرمود «العربی و القرشی و الانصاری و العجمی و کل من کان فی الاسلام من قبایل العرب و اجناس العجم سواءٌ»؛ نفرمود به مهاجر و عرب بیشتر بدهید و به عجم کمتر، بلکه فرمود همه کسانی که زیر پرچم اسلام قرار دارند در برخورداری از امکانات عمومی کشور مساوی هستند.
یکی از مسائلی که امروز متأسفانه شاهد آن هستیم عدم برخورداری عموم مردم شریف از امکانات عمومی است. بسیار برای ما روحانیون و مراجع بزرگ سخت است که در این کشور یک جوانی که ازدواج کرده، قدرت گرفتن یک وام مختصر را ندارد اما وام‌های میلیاردی را بدون وثیقه در اختیار افرادی خاص قرار می‌دهند. این خیانت بزرگی است، اموال کشور و بیت‌المال مسلمین باید علی السویه در اختیار همه مردم قرار بگیرد. امیدواریم با رهنمودهایی که رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند، مسئولان کشور پیگیری کنند تا این معضل جوانان حل شود، انشاالله.
البته روشن است برای رشد و رونق اقتصاد نسبت به آن کسی که امکانات تولیدی بیشتری دارد باید بیشتر توجه شود ولی نه به این نحو اختلافی که امروز با آن مواجه هستیم و افرادی به غارت ذخایر ارزی کشور می‌پردازند که نه تنها نقشی در رشد اقتصاد کشور ندارند بلکه همسو با دشمنان به اقتصاد کشور ضربه زده و با در مضیقه قرار دادن مردم موجب نارضایتی آنان به نظام جمهوری اسلامی می‌شوند.
در هر صورت سیره امیرالمؤمنین رسیدگی به فقرا، برطرف نمودن فقر و اختلاف طبقاتی در جامعه است. مسئولان نظام باید این مشکلی را که امروز وجود دارد حل کنند. اساساً یکی از آرمان‌های بزرگ امام خمینی این بود که فقر در جامعه از بین برود، اختلاف طبقاتی در جامعه نباشد، مزایا و امتیازات فقط در اختیار گروهی از اغنیا و افراد خاص قرار نگیرد،می‌فرمودند مردم ولی نعمت ما هستند، امکانات کشور باید برای همه مردم باشد، این حقیقت نظام اسلامی است. اگر به سمت این حقیقت پیش برویم ان شاء الله روز به روز نظام ما تحکیم پیدا می‌کند.
در خاتمه از همه بزرگانی که این همایش را تشکیل دادند، نماینده معظم ولی فقیه حضرت آیت‌الله دری نجف آبادی و همچنین مدیران و اساتید محترم دانشگاه‌های استان مرکزی و مسئولان نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها و نیز بنیاد بین‌المللی غدیر تشکر می‌کنم. مناسب است از مرحوم آیت الله خزعلی یادی کنیم که سال‌ها ریاست این بنیاد را بر عهده داشتند. امیدوارم با استعانت از امیرالمؤمنین این همایش قدم بزرگی در تحقق مبارزه با فقر و ریشه‌کن کردن اختلاف طبقاتی داشته باشد.
والسلام علیکم و رحمة الله
یادآوری می‌شود، همایش ملی فقرزدائی در سیره امام علی(ع) توسط بنیاد غدیر و نماینده ولی فقیه در استان مرکزی و نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها و صدا و سیما در 15مرداد در شهر اراک برگزاری می‌شود.
