بررسی کاربرد ‌هستی‌شناسی در تربیت توحیدی در «پژوهش‌های اعتقادی کلامی»

به گزارش ایکنا؛ سی و نهمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش‌های اعتقادی کلامی» به صاحب‌امتیازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «کاربست رهیافت هستی‌شناسی در تربیت توحیدی از منظر قران کریم»، «ایمان در مکتب تفکیک با تاکید بر دیدگاه ملکی میانجی‌(ره)»، «وحدت وجود عرفانی در سنجه فقه امامیه»، «جستاری در مناسبات مذهب شیعه امامیه در عصر سلجوقی»، «امکان‌سنجی مجازات مرتد در حقوق کیفری ایران با تاکید بر آموزه‌های روایی و اعتقادی»، «تحلیل کیفیت حصول معرفت انسان از دیدگاه میرزا جواد تهرانی‌(ره)»، «تحلیل فقهی حقوقی اعمال حضرت خضر‌(ع) در مصاحبت با حضرت موسی‌(ع)»، «نظریه اعتدال وحد وسط اخلاقی در نگاه اندیشمندان مسلمان فارابی و غزالی»، «بررسی تاثیرات جامعه‌شناختی هرمنوتیک فقه امامیه با تاکید بر اندیشه‌های حضرت امام خمینی‌(ره)».

کاربست رهیافت هستی‌شناسی در تربیت توحیدی

در چکیده مقاله «کاربست رهیافت هستی‌شناسی در تربیت توحیدی از منظر قران کریم» می‌خوانیم: «بر اساس آموزه‌های قرآن کریم که موثق‌ترین منبع شناخت خداوند سبحان است، توحید اساس و مبنای حیات واقعی انسان است و شرک که نقطه مقابل آن می‌باشد، بزرگترین ظلم و گناه نابخشودنی تلقی می‌شود. هستی‌شناسی توحیدی که از میراث آموزه‌های وحیانی بهره می‌برد رقیب و بدیلی کارآمد، در برابر هستی‌شناسی‌های پوزیتیویستی، مادی‌گرایانه و نیهیلیسمی است. این نوع از هستی‌شناسی‌ها از آن‌جا که حقیقت عالم صغیر و کبیر را به افق طبیعت و عالم مادی تنزل داده‌اند، هرگز قادر نیستند و نمی‌توانند از تربیت انسان سخن بگویند؛ بلکه تربیت انسان موحد، در صورتی که بر بنیاد هستی‌شناختی توحیدی استوار گردد، آدمی، حی متاله‌ای خواهد بود که صورت و سیرت خود را به گونه‌ای کامل درمی‌یابد.

مساله اصلی این پژوهش که با عنوان «کاربست رهیافت هستی‌شناسی در تربیت توحیدی از منظر قرآن کریم» آمده است، چگونگی تبیین عناصر هستی‌شناسی‌ای است که معطوف به تربیت و هدایت انسان برای رسیدن به کمال و دستیابی به حیات طیبه موعود قرآن کریم می‌باشد. در این مقاله با رویکرد تحلیلی توصیفی، و با استناد به قرآن کریم، در توصیف و ترسیمی واقع‌نگر از هستی، به اهم مبانی هستی‌شناختی توحیدی، در عرصه «خداشناسی و جهان‌شناسی»، که منطقا مبانی تربیت توحیدی تلقی می‌شود، پرداخته شده است. در تایید تناسب و تلائم گزاره‌های توصیفی و تجویزی هستی‌شناختی با آموزه‌های قرآنی، از بیانات تفسیری و تبیینی برخی از مفسران و صاحب نظران حوزه علوم دینی و متون وحیانی وام گرفته شده است. بر اساس یافته‌ های این پژوهش، خداوند به عنوان منبع و مبدا تمام خیرات، و جهان هستی، به عنوان آیت حق و صحنه مواجهه انسان با حقیقت الهی است، در این افق، نیاز و فقر ذاتی انسان در مراتب مختلف توحید ذاتی، صفاتی و افعالی بر وی کشف و آشکار می‌گردد. ثمره این پژوهش، حصول ادراک و فهم صحیح انسان از موقعیت خود در عالم امکان، به عنوان موجودی وابسته و متعلق به رب بی‌نیاز‌ است که در سایه توحید ربوبی، رسیدن وی به مقصد نهایی کمال و قرب الهی تصعید و تسریع می‌شود.»

وحدت وجود عرفانی در سنجه فقه امامیه

در طلیعه مقاله «وحدت وجود عرفانی در سنجه فقه امامیه» می‌خوانیم: «یکی از اعتقادات شکل گرفته در میان عده‌ای از مسلمین‌، نظریه وحدت وجود عرفانی است که محل اختلاف عرفا و برخی از فقها واقع شده است؛ از سویی توحید ناب و از سویی کفر و الحاد قلمداد گردیده است. بنابراین روشن ساختن جوانب مساله از طریق تتبع و تحلیل سخنان فقها و نیز کلمات عرفا در این مساله جهت دستیابی به نظر صحیح امری لازم است.پس از بررسی و تامل در بیانات فقها و نیز سخنان عرفا در باب وحدت وجود مشخص گردید نزد فقها دو دیدگاه عمده در مساله وجود دارد که عبارتند از تکفیر مطلق و دیگر‌، تفصیل در مساله که در نهایت می‌توان گفت که تکفیر قائلین به وحدت وجود ناظر به اعتقادات جاهلان صوفیه است که سخنانشان در فضای حلول و یا همه خدا انگاری موجودات است‌ و از جانب دیگر با توجه به عموماتی که اصل اولیه را اسلام افراد اقرار کننده به شهادتین می‌داند قائلین به وحدت وجود‌، مسلمان و طاهرند و اساسا فقیه تا زمانی که موضوع شناسی مساله برای او واضح نشده است مجاز به تکفیر نخواهد بود. همچنین پیدایش فقهای عارف و عارفان فقیه و نوع نگاه آنان به مساله از باب خبره بسیار راهگشاست. در این مقاله از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و استفاده از داده های کتابخانه‌ای بهره برده شده است.»

کیفیت حصول معرفت انسان

در چکیده مقاله «تحلیل کیفیت حصول معرفت انسان از دیدگاه میرزا جواد تهرانی‌(ره)» می‌خوانیم: «مکتب تفکیک یک جریان فکری معاصر است که در این دیدگاه نفس در عرض بدن و همانند آن امر مادی قلمداد شده است. وراء عالم ماده موجودی به نام عقل وجود دارد که مخلوق خداوند و واسطه فیض است. از تابش نور عقل به نفس معرفت حاصل می‌شود. ایشان برای حصول معرفت اقسام سه گانه معرفت فطری، معرفت تذکاری و معرفت اعطایی را با توجه به آیات و روایات ارائه داده است. وی طریق کسب معرفت را منحصرا در اطاعات محض و استغفار از معاصی می‌داند. این پژوهش با هدف آشنایی با ساختار فکری میرزا جواد تهرانی و نقد آن و در پی پاسخ به این مساله که وی چگونه حصول معرفت انسان را تقریر و تحلیل می‌نماید و با روش تحلیل محتوای منابع به صورت کتابخانه‌ای تنظیم شده است.»