زمینه‌های تربیتی حضرت معصومه(س)
زمینه‌های رشد تربیتی در زندگی حضرت فاطمه معصومه(س) برای رسیدن به این همه عظمت و بزرگی که در برخی روایات معصوم(ع) اشاره شده است، چیست. در این یادداشت به برخی از مهم‌ترین زوایای تربیتی حضرت معصومه(س) به ویژه از نظر کرامات و رفتار والدین می‌پردازیم.
به گزارش ایکنا، انسان‌های بزرگ و تأثیرگذار جامعه قبل از این‌که در آن جایگاه رفیع اثرگذار قرار بگیرند و به عنوان الگو برای یک جامعه مطرح باشند، باید توجه داشت که این رشد و موفقیت را در یک ظرف تربیتی به دست آورده‌اند که شناخت آن ظرف تربیتی اگر نگوییم مهم‌تر شناخت خود موفقیت‌هاست، قطعاً کمتر از آن نیست.
یکی از شخصیت‌های بسیار تأثیرگذار در جهان تشیع و بالتبع آن دین مبین اسلام که اثرات بسیار مثبتی را بر حرکت تشیع داشته است، حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) است، به ویژه که در سال‌ها و دهه‌های اخیر حول محور ایشان در شهر مقدس قم حوزه‌های علمیه بسیاری برای ترویج علوم حقه اهل‌بیت (علیهم‌السلام) تشکیل شده است و به ام‌القرای جهان اسلام بدل گشته است.
در وصف عظمت و بزرگی این بانوی بزرگوار همین بس که حضرت رضا (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «مَنْ زَارَ الْمَعصُومَةَ بِقُمْ کَمَنْ زَارَنى؛ هرکس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسى است که مرا زیارت کرده است.»[۱]
سؤال اصلی که در این کوتاه نوشته باید بدان پاسخ داده شود این است که زمینه‌های این رشد تربیتی برای رسیدن به آن همه عظمت و بزرگی در زندگی این بانوی بزرگوار چه بوده است که توانسته این‌چنین جایگاهی را پیدا کند که امام معصوم (علیه‌السلام) زیارت قبر مطهرشان را مانند زیارت قبر خود معرفی نماید به این معنا که آثار و برکاتی که زیارت امام معصوم (علیه‌السلام) دارد، در زیارت قبر نورانی حضرت فاطمه معصومه (علیها سلام) نیز قابل به دست آوردن است.
قطعاً در این نوشتار پرداختن به همه زوایای تربیتی این بانوی گرامی امکان‌پذیر نیست، اما در اینجا به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. داشتن مادری باکمالات
مادر با کمالات رکن تربیتی ایشان است: درست است که امام کاظم (علیه‌السلام) و همچنین امام رضا (علیه‌السلام) نقش بی‌بدیلی در تربیت حضرت فاطمه معصومه (علیها سلام) داشته‌اند، اما نباید از نقش مادر گرامی ایشان در این فضا نیز غافل شد چرا که در روایات یکی از اصلی‌ترین آثار در تربیت فرزند را از بدو تولد فرزند برای مادر تعیین نموده است و بر آن حساسیت زیادی به خرج داده است. رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) می‌فرمایند: «تَزَوَّجُوا لِنُطَفِکُمْ فِی الْحَجْزِ الصّالح فَإِنَّ الْعِرْقَ دَسّاسٌ؛ [۲]از طایفه و عشیره پاکدامن، [نیکوکار و خوشاخلاق]همسر انتخاب کنید، به درستی که عِرْق (ژن) در فرزند اثر می‌گذارد.»
وقتی زندگی حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) را مرور می‌کنیم مشاهده می‌کنیم که مادر ایشان نیز از حیث کمالات اخلاقی و رفتاری در درجات بالایی به سر می‌برده‌اند. «حمیده، مادر بزرگوار امام کاظم (علیه‌السلام) بانویی آگاه و محدثه بود و در واقع، ایشان یکی از استادان مجامع علمی بانوان در عصر امام صادق (علیه‌السلام) محسوب می‌شد. وی در حوزه آموزشی خویش با دختری از اهالی مغرب به نام «نجمه» آشنا شد. نجمه آموزش‌های دینی را از همسر امام صادق (علیه‌السلام) فرامی‌گرفت و نشانه‌های عقل، هشیاری و ایمان به خدا از رفتار و سیره عملی وی مشهود بود.» [۳]بعد‌ها «نجمه» با خوابی که مادر امام کاظم (علیه‌السلام) دیدند برای همسری امام کاظم (علیه‌السلام) برگزیده شدند. وقتی مادر این همه کمالات داشته باشند زمینه تربیتی حضرت معصومه (علیها سلام) بیش‌ازپیش مهیا می‌شود.
۲. جایگاه غیر تبعیض‌آمیز و پر از محبت مادر
آنچه در تورق‌های تاریخی به دست می‌آید خشنودی مادر از داشتن دختری است که بشارت او را قبل از ولادتش داده‌اند و این شادی و شوق هم در دوران حمل و هم پس‌از آن آثار مثبت خود را بر آرامش دختر گرامی موسی بن جعفر (علیهماالسلام) می‌گذارد. «پس از گذشت سالیانی، وقتی فاطمه معصومه (علیهاسلام) متولد شد، نجمه از شادی در پوست خود نمی‌گنجید؛ زیرا او، پس از افتخار مادریِ علی بن موسی‌الرضا (علیه‌السلام) اینک با ولادت فاطمه معصومه (علیها سلام) افتخار و شرافتی افزون یافت.» [۴]وقتی محبت مادری از همان ابتدا بر دل‌وجان ایشان نازل می‌شود و او در دامن پرمهر و محبت مادر رشد پیدا می‌کند، خود نیز اهل محبت می‌شود آن‌چنان‌که در روز‌های آخر عمر شریفشان یاد برادر از ذهن و فکرشان جدا نمی‌شود و دائم در فراغ ایشان می‌گریستند.
۳. رفتار‌های عزتمندانه پدر
وقتی تا این میزان تحملِ فشار و سختی را حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) آن هم در دیار غربت مشاهده می‌کنیم و متوجه می‌شویم که لحظه‌ای از ثبات قدم ایشان کم نشده است، باید به سال‌های قبل‌تر برگردیم که ایشان گوهر نابی را در درون خود پرورانده‌اند که به سبب آن بر تمامی سختی‌ها فائق آمده‌اند. گوهر عزت نفس و احساس ارزشمندی را پدر بزرگوار ایشان امام موسی کاظم (علیه‌السلام) در نهادشان پرورانده‌اند که موجب تاب‌آوری هر چه بیشتر ایشان در گذر از سختی‌ها شده است.
حُسن ختام این کوتاه نوشته را به نقل ماجرایی از زندگی نورانی این بانوی بزرگوار اختصاص می‌دهیم؛ آیت‌الله مستنبط از کتاب «کشف اللئالی» نقل فرموده که روزی عدهای از شیعیان وارد مدینه شدند و پرسش‌هایی داشتند که میخواستند از محضر امام کاظم (علیه‌السلام) بپرسند. امام (علیه‌السلام) در سفر بودند، پرسش‌های خود را نوشته به دودمان امامت تقدیم نمودند، چون عزم سفر کردند برای پاسخ پرسش‌های خود به منزل امام (علیه‌السلام) شرفیاب شدند، امام کاظم (علیه‌السلام) مراجعت نفرموده بود و آن‌ها امکان توقف نداشتند، ازاین‌رو حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) پاسخ آن پرسش‌ها را نوشتند و به آن‌ها تسلیم نمودند، آن‌ها با مسرت فراوان از مدینه منوره خارج شدند، در بیرون مدینه با امام کاظم (علیه‌السلام) مصادف شدند و داستان خود را برای آن حضرت شرح دادند. هنگامی که امام (علیه‌السلام) پرسش‌های آنان و پاسخ‌های حضرت معصومه (علیها السلام) را ملاحظه کردند، سه بار فرمودند: فدا‌ها ابوها. [۵]نویسنده: مصطفی راهی
پی‌نوشت:
۱. ریاحین الشریعة، ذبیح الله محلاتی، ج ۵، ص ۳۵، انتشارات دار الکتب الاسلامیه، تهران.
۲. میزان الحکمه، محمد محمدی ریشهری، ج ۲، واژه ولد، ص ۱۱۸۳، انتشارات دارالحدیث، قم، ۱۳۷۹.
۳. مهتاب اهل بیت علیها السلام: سیری در زندگی کریمه اهل بیت، حضرت معصومه علیها السلام، سید حسین اسحاقی، ص ۱۸، انتشارات مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، قم، ۱۳۸۶.
۴. همان.
۵. حضرت معصومه فاطمه دوم، محمد محمدی اشتهاردی، ص ۱۳۳، انتشارات اخلاق، ۱۳۸۹.
