مسابقات جای آزمون و خطا نیست / با صرف تأسیس خانه قرآن قاری تربیت نمی‌شود

اولین نشست علمی تخصصی بررسی عوامل عملکرد متسابقین استان مرکزی در مسابقات قرآن کشوری با همکاری خبرگزاری ایکنا و کمیته پژوهش مجمع قرآنیان اراک با حضور حجت‌الاسلام محمدرضا آسوده، معاون فرهنگی و اجتماعی اداره کل اوقاف استان مرکزی؛ حجت‌الاسلام حسن دهقان، رئیس اداره امور قرآنی اداره کل اوقاف استان؛ مرتضی مختاری، رئیس کمیته پژوهش مجمع قرآنیان اراک، عبدالرضا هدایتی، رئیس مجمع قرآنیان اراک و جمعی از قاریان و حافظان برجسته اراک در سالن جلسات دانشگاه فرهنگیان این شهرستان برگزار شد. با توجه به اهمیت موضوع نشست علمی توقع می‌رفت تمامی دعوت‌شدگان حضور داشته باشند، که متأسفانه تعدادی از آنان غائب بودند.  

مرتضی مختاری، رئیس کمیته پژوهش مجمع قرآنیان اراک، گفت: با برگزاری این نشست قصد داریم علت ناکامی و موفقیت متسابقین استان مرکزی را مورد بحث و واکاوی قرار دهیم. این جلسه بسیار جدی و تخصصی است و از اعضا تقاضا داریم تمام نقطه نظرات خود را بیان کرده و به صورت مکتوب به کمیته تحویل دهند.

وی تشریح کرد: علل موفقیت و ناکامی متسابقان در مسابقات مرحله کشوری مسابقات قرآن به‌ویژه اوقاف باید شفاف و بی‌پرده بیان شود و نتیجه‌ای مطلوب برای اولین جلسه شاهد باشیم. قطعاً برای رسیدن به راهکار و نتیجه موردنظر این جلسات باید استمرار داشته باشد. کسب موفقیت و حصول نتیجه درست زمانی اتفاق می‌افتد که متسابق در گام اول در مسیر درست قرار گرفته، در گام دوم به ثبات رسیده، در گام سوم که مسابقات است سرعت گرفته و در گام چهارم پیشوا باشد.

مختاری اظهار کرد: پرداختن به قاری، خانواده، اساتید و پیشکسوتان، جلسات و محافل قرآن، نهادها و ادارات ذی‌ربط به‌ویژه اوقاف از جمله محورهایی است که در نشست مورد بررسی قرار خواهد گرفت. چرخ مسابقات قرآن در استان کُند می‌چرخد، اما با کمک فعالان قرآنی می‌تواند به حرکت درآید. پرداختن به نهادهای قرآنی، میزبانی مسابقات، هیئت داوران، آیین‌نامه و دستورالعمل‌های فنی و اجرایی مسابقات، پشتوانه‌های فنی متسابقان ازجمله مباحثی است که باید به آنان پرداخته شود. این جلسه پایان نشست نبوده، بلکه نقطه آغاز است و قطعاً در آینده به صورت مجازی و حضوری جلسات برگزار خواهد شد.

هدایت برنامه‌ها به سمت راهکار عملیاتی

حجت‌الاسلام محمدرضا آسوده، معاون فرهنگی و اجتماعی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان مرکزی، اظهار کرد: ساماندهی هرچه بیشتر فعالیت‌های قرآنی ضروری است. برگزاری نشست علمی با محوریت مسابقات قرآن به‌ویژه مسابقات اوقاف اقدامی پسندیده است، اما باید دقت کرد خروجی جلسات قرآنی ملموس باشد و نفع آن شامل حال همه فعالان این حوزه به‌ویژه نوجوانان و جوانان باشد.

وی گفت: اهداف و برنامه‌ها باید در مسیری که نتیجه مثبت با راهکار عملیاتی داشته باشد، هدایت شود. خوشبختانه استان دارای ظرفیت‌های خوبی است که اگر درست هدف‌گذاری شود قطعاً نتیجه‌بخش خواهد بود. تا چند ماه قبل ریاست حوزه امور قرآنی را نیز برعهده داشتم و قرار بود جلسات آموزشی برگزار شود که با شیوع بیماری کرونا عملاً برنامه‌ها تعطیل شد.

آسوده بیان کرد: دوستان قرآنی به صراحت بیان کنند چه برنامه و اهدافی از اوقاف انتظار دارند، قطعاً این مجموعه در حد توان خود در خدمت قرآن در گام اول و در خدمت جامعه قرآنی استان در گام دوم خواهد بود و برای ارتقای مبانی قرآنی به‌ویژه آشنایی هرچه بیشتر مردم به‌ویژه نوجوانان و جوانان از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد کرد.  

این مقام مسئول تصریح کرد: رویکرد جدید اداره اوقاف بر این است که از تمام ظرفیت‌ها برای رونق فعالیت‌های قرآنی و معارفی استفاده کند. یکی از راه‌های توسعه فعالیت‌های قرآنی توجه به موقوفات در این حوزه است، اگر موقوفه‌های قرآنی با درآمدهای پایدار ایجاد شوند قطعاً می‌توان برنامه‌های سالانه و بلندمدت طراحی کرد. برای توسعه فعالیت‌های قرآنی هیئتی اندیشه‌ورز نیز تشکیل و احکام آنان صادر شد، اما قبل از شروع به دلیل کرونا این جلسات نیز تعطیل شد.

وی برپایی کرسی‌های تلاوت را یکی از رویکردهای جدی اوقاف دانست و اضافه کرد: ظرفیت‌ها برای داشتن تیمی قوی جهت حضور در مسابقات مرحله کشوری باید شناسایی و تقویت شود. برای تربیت نخبگان قرآن باید در گام اول شناسایی استعدادها با دقت انجام شود. در روستاها استعدادهایی داریم که به دلیل بی‌برنامه بودن ممکن است سوخت شوند، با اتحاد و یکی شدن می‌توان مانع هرز رفتن استعدادها شد. حضور اساتید به نام در استان جهت ارتقای سطح نمایندگان استان در مسابقات یکی از مطالبات متسابقان است.

مطالبه‌گری؛ رمز موفقیت

عبدالرضا هدایتی، رئیس مجمع قرآنیان اراک، نیز اظهار کرد: برای رسیدن به نتیجه مطلوب هر برنامه در قالب سه بخش قبل از اجرای برنامه، حین اجرا و پس از اجرا مورد بررسی و تحلیل کارشناسی قرار گیرد. برای اینکه دسته‌بندی درستی داشته باشیم در حال حاضر باید به برنامه‌های قبل از اجرای برنامه بپردازیم. مدتی از مسابقات گذشته و تقریباً با آسیب‌ها و دلایل کماکان آشنا هستیم. پس از بررسی مرحله اول اگر دوستان از جلسات استقبال کردند در جلسات بعد به مراحل بعدی پرداخته شود.

هدایتی اضافه کرد: مشکلات موجود این است که در فضای قرآنی، متسابقان و هم مسئولان قرآنی دچار تشتت هستیم، برای رفع مشکل باید فضایی تعاملی و وحدت رویه‌ای ایجاد شود تا بتوانیم توفیقاتی را کسب کنیم. به نظر می‌رسد رمز موفقیت‌آمیز بودن استان‌های صاحب رتبه در مسابقات و دیگر حوزه‌های قرآنی مطالبه‌گر بودن جامعه قرآنی و انسجام ایجاد شده بین جامعه قرآنی استان است و امید است با فعالیت و شکل‌گیری مجمع قرآنیان به اهداف برسیم. برنامه‌ریزی فردی در کنار حمایت مسئولان می‌تواند ما را به اهداف نزدیک‌تر کند.

رویش چهره‌های جدید

مریم روشن، سردبیر خبرگزاری ایکنا مرکزی، نیز بر ضرورت بررسی داشته‌های استان در حوزه آموزش تأکید کرد و افزود: خوشبختانه استان مرکزی دارای ظرفیت‌های بسیار خوبی است که برای بالفعل شدن حرفه‌ای نیازمند نظرات کارشناسی زبده هستیم. اینکه تنها به مباحث آموزشی بدون برنامه تمرکز شود، نتیجه مطلوب و مورد انتظار را نخواهد داشت و اثرات و بازدهی آن باز هم در همین حد باقی می‌ماند.

وی تصریح کرد: باید دید ظرفیت‌های لازم را در اختیار متسابقان قرار داده‌ایم که حال انتظار رتبه ملی داریم. باید دید آیا مسئولان استان تنها برنامه‌های خود را در حد برگزاری یک جلسه آموزشی صرف و محافل انس قرآن استان محدود کردند یا نه از ابزار در اختیار نهایت استفاده را برده و امکانات را در اختیار متسابق قرار داده است. استان در دو بخش بانوان و آقایان در حوزه اساتید و داوران قرآنی چیزی کم از استان‌های دیگر ندارد، اما بهای لازم داده نمی‌شود. استان ما دارای مفاخر قرآنی است که اگر در اختیار هر استان دیگری بود قطعاً مورد بهره‌برداری بهتری قرار می‌گرفت.

روشن بیان کرد: رویش چهره‌های جدید، نیازمند شناسایی استعدادهاست که این امر به طور دقیق انجام نمی‌شود. روستاها تاحد زیادی از گردونه حضور حرفه‌ای در مسابقات مهم همچون اوقاف دور ماندند و گویی تمام امکانات در مرکز استان خلاصه شده است. مطالبه‌گری از مسئولان در حوزه قرآن باید جدی‌تر پیگیری شود. بخش اعظم رویش چهره‌های جدید در حیطه اختیارات آموزش و پرورش است که اگر این امر مورد توجه قرار گیرد تا چند سال دیگر قطعاً استان ما گوی سبقت را از رقبای خود خواهد گرفت. پیشنهاد بنده این است برای رسیدن به راهکار درست و اصولی در جلسات از نمایندگان آموزش و پرورش، ارشاد اسلامی و تبلیغات اسلامی نیز دعوت شود.

مرتضی مختاری در این بخش گفت: پرداختن به علل موفقیت و یا عدم موفقیت متسابقان در مسابقات قرآن به این دلیل نیست که قصد داریم خود را با دیگر استان‌ها مقایسه کنیم. قطعاً باید خودمان را با خودمان بسنجیم. چراکه تعداد جلسات آنان از نظر کمی و کیفی با ما متفاوت است.

وی در پاسخ به سؤال سردبیر ایکنا مبتنی بر اینکه چرا در جلسه نمایندگان اعزامی به مرحله کشوری چهل‌و‌سومین دوره مسابقات قرآن حضور ندارند، اظهار کرد: تمامی نفرات راه‌یافته به مرحله کشوری را دعوت کرده‌ایم، اما تنها دو نفر از آنان دعوت را قبول کردند و مابقی به دلایل مختلف از حضور صرف‌نظر کردند.

حلقه مفقوده دستگاه‌های متولی قرآن

محمدکاظم ربیعی، فعال قرآنی و مسئول دارالقرآن شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه مرکزی، نیز اظهار کرد: تفکر حرفه‌ای در مباحث قرآنی بسیار ضعیف است و همواره علاقه‌مندیم سریع به نتیجه لازم برسیم یا رتبه کسب کنیم. در حالیکه به دلیل عدم تفکر حرفه‌ای و نداشتن برنامه‌ریزی برای رسیدن به اهداف به نتیجه نمی‌رسیم.

وی اظهار کرد: اگر خراسان رضوی به درجات خوبی در بخش‌های مختلف می‌رسد به دلیل برنامه‌ریزی و فعالیت‌های حرفه‌ای است و طبیعی است که در مسابقات نتیجه می‌گیرند. قطعاً وجود بارگاه نورانی علی‌ابن موسی‌الرضا(ع) در این شهر بی‌تأثیر نیست، اما برنامه‌ریزی و اقدامات حرفه‌ای را نمی‌توان نادیده گرفت. اگر ما هم در استان مرکزی برنامه داشته باشیم می‌توانیم با استان‌های تهران و حتی خراسان رضوی رقابت کنیم، قطعاً این کار نشدنی نیست، اما زمان‌بر است.

به‌ گفته ربیعی یکی از مشکلات استان ما این است که افراد فقط برای مسابقات تلاوت دارند، از یکی از دوستان که اعزامی رشته اذان بود سؤال کردم، حالا که برای مسابقات اوقاف اعزام می‌شوید در این مدت چند بار اذان گفته‌اید؟ که در جواب گفت: دفعه قبل در همین مسابقات. قاریان برای موفقیت در مسابقات باید در طول سال چندین تلاوت قوی و رسمی داشته باشد، وقتی قاری چند تلاوت رسمی ندارد، چطور می‌توان از او انتظار نتیجه داشت باید فضای حرفه‌ای را برای دوستان ایجاد کنیم. مسابقات جای آزمون‌ و خطا نیست.

وی اضافه کرد: نبود هماهنگی بین دستگاه‌های قرآنی از دیگر مشکلات استان است. اوقاف متولی آموزش قرآن نیست، اما تبلیغات اسلامی، ارشاد و دیگر نهادها متولی آموزش هستند و تا آموزش نباشد، مسابقات معنا و مفهوم واقعی نخواهد داشت. حلقه مفقوده بین دستگاه‌های استان عدم انسجام و اتحاد است. از استعدادهای موجود در شهرستان‌ها و روستاهای استان غافلیم. برخی از این افراد خودجوش تربیت شدند و موفق هم بودند، اما متأسفانه در شهرستان‌ها و روستاها برنامه‌ای برای پیشرفت قرآنی استعدادها نداشتیم و هرچه بوده در اراک بوده که آن‌ هم قابل توجه نبوده است. در برنامه‌های تحلیلی و پژوهشی روستاها حتماً دیده شوند. برخی شهرستان‌ها حتی یک قاری برای جلسات ندارند، درحالیکه در همان شهرستان استعداد کم نیست و اساتید قرآن و متولیان در این حوزه سرمایه‌گذاری نکردند.

این فعال قرآنی ادامه داد: با صرف تأسیس خانه قرآن قاری تربیت نمی‌شود. مؤسسات و خانه‌های قرآنی چندین سال است که فعال هستند، فعالیت‌های خوبی انجام شد، اما نتیجه قابل قبولی در تربیت قاری حرفه‌ای نداشت. قاری از دل جلسات قرآن بیرون می‌آید و متأسفانه جلسات نیز یکی پس از دیگری تعطیل شدند. اساتید نباید اجازه تعطیلی جلسات را بدهند.

وی برای ارتقای سطح متسابقان و دیگر نوجوانان باید برنامه‌ها در قالب کوتاه‌مدت(برنامه‌ریزی حداقل یک‌سال قبل از مسابقات) تعریف شود. اداره امور قرآنی اوقاف باید در این زمینه بهتر وارد شود، حضور استاد حرفه‌ای و حتی بین‌المللی قرآن یک هفته مانده به مسابقات نه تنها معجزه نمی‌کند بلکه ممکن است نتیجه عکس نیز داشته باشد. برای ارتقای قرآنیان نگاه‌ها تنها به دو رشته حفظ و قرائت معطوف نشود تا از رشته‌های دیگر همچون دعاخوانی، ابتهال، مفاهیم و ... غافل شویم. آموزش ابتهال و ابتهال‌خوان در استان رونق ندارد.

ربیعی افزود: گروه تواشیح حنان یکی از 12 گروه تواشیحی است که اثری برای مسابقات اوقاف فرستاد و متأسفانه مکانی برای تمرین نداشت، گروه‌های تواشیح استان باید حمایت شوند و حداقل مکانی برای تمرین در اختیار آنان قرار گیرد. گروه‌های دیگر امتیاز بسیار شاخصی نسبت به استان ما نداشتند، اما با برنامه‌تر و دقیق‌تر پیش رفته بودند. آشنایی با سلیقه و اساتید کشوری، برپایی جلسات ویژه حافظان ضروری است و باید مورد توجه قرار گیرد.

برخورد حرفه‌ای مسئولان قرآن در ایجاد انگیزه

مرتضی سعیدی، حافظ کل قرآن، هم گفت: برای پرداختن به موضوع علت عدم موفقیت باید سه گروه مسئولان، جامعه قرآنی شهر و خود فرد را مورد واکاوی قرار داد. یکی از دلایل عدم موفقیت متسابقان مسئولان هستند، به نظر بنده مسئول قرآنی باید خودش از بطن جامعه قرآنی باشد و شرایط متسابق را از نزدیک لمس کرده باشد. یکی از مشکلات ما در چند سال اخیر عدم درک مسئولان از شرایط متسابقان از نظر فنی و رفاهی بوده است.

وی ادامه داد: اینکه دو هفته قبل از مسابقات مرحله کشوری با قاری و حافظ تماس گرفته شود تا برای رفع مشکلات فنی آنان اقدامی صورت گیرد یا اینکه دو روز قبل از اعزام به مسابقات مرحله کشوری اعلام شود ما بودجه قرآنی نداریم و نمی‌توانید با پرواز به محل برگزاری مسابقات بروید انگیزه را از متسابق می‌گیرد. برخورد حرفه‌ای مسئولان قرآنی با متسابقانی که در مسابقات رتبه می‌آورند انگیزه افراد را برای کار حرفه‌ای‌تر شدن بیشتر می‌کند.

سعیدی اظهار کرد: جامعه قرآنی و اساتید در ارتقای سطح نوجوانان و جوانان قرآن بسیار تأثیرگذار هستند. برگزاری جلسات مستمر و کرسی‌های تلاوت تخصصی در استان ضروری است و قطعا به پیشرفت امور قرآنی کمک می‌کند. اگر متسابقان در جلسات رسمی و تخصصی تلاوت کرده و خود را مکرر در معرض ارزیابی اساتید قرار دهند، اشکالات ایشان در جلسات رفع و این امر به حرفه‌ای شدن آنان منتج می‌شود.

این حافظ کل تصریح کرد: بخشی از علل موفقیت و عدم موفقیت متسابقان در مسابقات مهم کشوری به انگیزه افراد بازمی‌گردد. اساتید و مسئولان قرآن در انگیزه‌سازی نقش بسیاری دارند، آنان قادرند مسیر را برای جوانان قرآنی روشن ترسیم کنند. در صورت امکان مسئولان قرآنی از بطن جامعه قرآنی باشند و اگر این امر امکان‌پذیر نیست تیم تخصصی مشاور در کنار خود داشته باشند. برگزاری کرسی‌های منظم تلاوت، استفاده از ظرفیت جامعه قرآنی و اساتید، ضرورت برنامه‌ریزی برای حفظ، استفاده از اساتید کشوری در طول سال به صورت مستمر از جمله پیشنهاداتی است که باید می‌توان به آن توجه کرد. برای موفقیت بیشتر باید از استان‌های موفق الگوبرداری کرد.

متسابقان انگیزه‌ای برای رقابت در مرحله کشوری ندارند

مهدی مهرپور، کارشناس مسئول امور دانشجویی، فرهنگی و اجتماعی و فعال قرآنی، هم گفت: مسابقات قرآن قابل بررسی و تأمل است. استفاده از نیروهای جوان و رویش چهره‌های جدید باید مورد توجه باشد. افرادی باید در مسابقات شرکت کنند که آماده باشند. افرادی در استان هرسال به عنوان نفر برگزیده انتخاب شده و به مرحله کشوری راه می‌یابند، اما به دلیل اینکه هر سال شرکت می‌کنند انگیزه‌ای برای ارتقای خود ندارند و راه‌یابی تا مرحله کشوری را برای خود کافی می‌دانند و از استانی به بعد را اهمیت نمی‌دهند.

مهرپور افزود: استفاده از نیروهای جوان و باانگیزه در مسابقات اثرگذار خواهد بود. برگزاری دوره‌های تخصصی ویژه متسابقان قبل از شروع مسابقات بسیار ضروری است. نشست‌های تخصصی با اساتید قرآنی کشور نیز برگزار شود. یک‌سال تا شروع مسابقات 44اُمین دوره مسابقات قرآن اوقاف فرصت داریم و برای این بازه زمانی باید برنامه‌ریزی کرد. در گام اول تقسیم کاری شود و هریک از مجموعه‌ها وظایف خود را به بهترین شکل عملیاتی کنند. برگزاری دوره تخصصی از شهرستان تا استان و از استان تا مرحله کشوری باید با دقت برنامه‌ریزی شود. چهره‌های شاخص استان مشخص و در کرسی‌های تلاوت مورد استفاده قرار گیرند.

ضرورت تهیه مقاله در قالب مسابقات قرآن

ابوالفضل صفری، حافظ کل و دانشجوی رشته دکترا هم گفت: برنامه‌ریزی برای حفاظ و استفاده از اساتید کشوری برای دوره‌های تخصصی باید جدی تلقی شود. جهت ارتقای حافظان و قاریان می‌توان مسابقات سالیانه در استان برنامه‌ریزی کرد. ایجاد انگیزه برای قاری و حافظ اصلی مهم است و نباید از آن غفلت کرد.

وی بیان کرد: هدف از برگزاری مسابقات را باید به خوبی بشناسیم، از صحبت مسئولان این‌طور برداشت می‌شود که توسعه و ترویج فرهنگ قرآنی اصلی‌ترین هدف تمام فعالیت‌ها از جمله مسابقات است. به صراحت باید بیان کرد در مسابقات اوقاف نه تنها گامی در این جهت برداشته نشده، بلکه برعکس موجب سرکوب چهره‌های قرآنی شده است. بد نیست مقاله و نگارشی تحت عنوان مسابقات دارالقرآن امام علی(ع) و مسابقات قرآن اوقاف تهیه شود تا ضعف‌های مسابقات قرآن اوقاف آشکار شود.

صفری در پایان اظهار کرد: هرسال عده‌ای خاص به صحنه مسابقات قرآن اوقاف وارد شده و به سختی به مرحله کشوری راه می‌یابند و با کوچک‌ترین اشکالی تمام زحمات آنان از بین رفته و امید حافظ و قاری به سال بعد موکول می‌شود، درحالیکه بیش از 80 درصد متسابقان در مرحله کشوری افراد قوی و برتر هستند و تنها چندین نفر به عنوان نفرات برتر اعلام می‌شوند، مورد تقدیر قرار می‌گیرند و دیگران هیچ.

ادامه دارد...