بهداشت؛ حسنه‌ای الهی / از نشانه‌های تهدید جامعه تا ظاهر فریبنده سازمان بهداشت جهانی

هفتم آوریل، روز جهانی بهداشت، روزی است که هرساله مقارن با سالروز تأسیس سازمان بهداشت جهانی گرامی داشته می‌شود و شعار این روز در سال 2021  «ایجاد جهانی عادلانه‌تر و سالم‌تر برای همه» است. این روز گویا تنها در قالب یک نام و روز ماند و اقدام تأثیرگذار و اثربخشی برای مردم جهان به ویژه مظلومان انجام نداد. هر روز شاهدیم منطقه‌ای دستخوش بی‌عدالتی عده‌ای ظالم و غاصب قرار می‌گیرد و سازمان بهداشت جهانی تنها نظاره‌گر است.

سازمان بهداشت جهانی آن روزها که شهرهای ایران توسط صدام سفاک و جنایتکار بمباران شیمیایی می‌شد و هموطنان ما مظلومانه شهادت را پذیرا شدند کجا بود، سردمداران این سازمان خود را به خواب زدند، نه دیدند و نه شنیدند. خبرگزاری ایکنا به مناسبت روز جهانی بهداشت مصاحبه‌‌ای با مرتضی مختاری، مدرس دانشگاه و پژوهشگر علوم قرآنی، حجت‌الاسلام حقدادی، مدیر مدرسه علمیه المهدی(عج) اراک و پژوهشگر و اکرم مظلومی، مدرس دانشگاه و روانشناس انجام داده است که بخش اول این مصاحبه تقدیم می‌شود.

مرتضی مختاری اظهار کرد: ضرورت رعایت بهداشت بر کسی پوشیده نیست و این امر تنها به دین مبین اسلام محدود نمی‌شود. پاکی و نگهداری از سلامتی وظیفه عمومی است و از آنجا که بهداشت تأمین‌کننده سلامت و ارتقا دهنده پویایی و نشاط جامعه است. از این رو از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بهداشت را اغلب به عنوان رفاه کامل و بیمار نبودن تعریف می‌کنند در حالیکه معنای بهداشت دارای افق بالاتری همچون رفاه اجتماعی، روحی و روانی است که باید بدان توجه کرد.

وی به تشریح نگاه قرآن به بهداشت پرداخت و تصریح کرد: خداوند متعال به واسطه قرآن راه‌های سلامتی برای رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی را بیان فرموده است و این بدان معناست که هیچ‌گونه غفلتی در این مصحف شریف در حوزه سلامت رخ نداده است و حتی پزشکان دیگر کشورها به این نکات معترف هستند.

مختاری با اشاره به اینکه قرآن به حوزه سلامت و بهداشت توجه جدی دارد و در آیات متعدد به صورت مستقیم و غیرمستقیم به این مهم اشاره کرده است، بیان کرد: «حسنات» در قرآن دارای مصادیق متعددی است که یکی از آنان بهداشت و سلامت است. بنده اینگونه دعا می‌کند: «رَبَّنَا آتِنَا فِی ‏الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی‏الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ» مفسران اعتقاد دارند یکی از مصادیق حسنات در دنیا بهداشت و سلامت جسم، روح و روان است.   

وی ادامه داد: نبی مکرم اسلام(ص) فارغ از نص صریح قرآن که به بهداشت و سلامت توجه دارد خودشان نیز به این امر مهم تأکید ویژه دارند و در این خصوص می‌فرمایند: العلم علمان، العلم الادیان و علم الابدان» نگاه ایشان بر علم بر دو بخش علم دین‌شناسی و علم بدن است.

مختاری با اشاره به اینکه قرآن در همه ابعاد سلامت ورود مستقیم ندارد، اظهار کرد: قرآن بیان تمام جزئیات نیست، این مصحف شریف «تبیان لکل الشیء» است و همه موارد را برای بشریت بیان کرده است، اما در مواردی که بشر قادر است از طریق عقل و تجربه آن را کسب کند از آن جزئیات عبور کرده و به کلیات بیان حوزه سلامت اکتفا می‌کند.

این مدرس قرآن پیشگیری را یکی از حوزه‌های مورد توجه در قرآن دانست و ضرورت بررسی این امر مهم در بخش‌های مختلف همچون پیشگیری از بیمار شدن و اختلال در سلامت بدن را مورد تأکید قرار داد و افزود: تأکید قرآن بیشتر در حوزه پیشگیری است، نه درمان. چراکه ورود به این حوزه مقرون به صرفه‌تر از درمان است و راحت‌تر در وجود انسان نهادینه می‌شود.

مختاری با بیان اینکه پیشگیری در دو مقوله سلامت جسم و روح و روان تعریف می‌شود، به آیه 151 سوره مبارکه «انعام»: «قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ ۖ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا ۖ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۖ وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ ۖ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ ۖ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ ۖ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ» استناد کرد و گفت: در این آیه شریف به 5 مورد از مصادیق حوزه سلامت اشاره دارد که توضیح لازم داده خواهد شد.

پرهیز از شرک؛ مصداق بهداشت و سلامت

وی پرهیز از شرک را یکی از مصادیق بهداشت و سلامت برشمرد و تشریح کرد: در این آیه خداوند انسان را از شرک و بت‌پرستی نهی و گرایش به سمت انوار الهی توصیه می‌فرمایند، حرکت به سمت نور و پرهیز از هرگونه ظلمت از بروز بسیاری از بیماری‌ها را خواهد گرفت. چراکه قرآن و خداوند نور هستند و به تبع آن سلامتی نیز نور است و اگر فردی در وادی توحید قدم بگذارد به این معناست که در وادی سلامت گام برداشته و از هرگونه ظلمت که عامل بیماری است دور خواهد بود.

مختاری با اشاره به اینکه احسان و نیکی کردن از دیگر مصادیق پیشگیری از بیماری و حرکت در مسیر بهداشت و سلامت روحی و جسمی است، اظهار کرد: مفسران بر این باورند که احسان به ویژه احسان به والدین عامل سلامت و بهداشت روح و روان است. روایت است که نگاه بامحبت به چهره پدر و مادر بر عمر انسان می‌افزاید. احسان به والدین بسیاری از اختلال‌های روحی و روانی همچون افسردگی، اضطراب و ... را از بین خواهد برد و این ادعا نیز از سوی روانشناسان به اثبات رسیده است. آیاتی که در گروه پیشگیری مطرح می‌شوند باید کالبدشکافی شده و برای عموم به ویژه جوانان و نوجوانان با مصادیق قابل درک تشریح شود.

این مدرس قرآن اضافه کرد: خداوند در بخشی از این آیه فرمودند: «وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ ۖ»، فرزند کشی در ادیان مختلف مذموم بوده و انبیای الهی به ویژه پیامبر اکرم(ص) با آن مبارزه کردند، فرزندکشی در دنیای امروز به معنای سقط جنین تعریف می‌شود و انجام این اقدام غیر انسانی و غیراخلاقی انسان را دچار بیماری‌های روحی و جسمی فراوان می‌کند.

مختاری پرهیز از اعمال زشت و ناپسند در نهان و آشکار را یکی دیگر از دیگر مصادیق پیشگیری از بیماری و توسعه بهداشت و سلامت در جامعه عنوان و تصریح کرد: متأسفانه مصرف موادمخدر، قرص‌های روان‌گردان و فسادهای اخلاقی در نهان انجام می‌شود و بدون شک بروز این اتفاقات ناخوشایند در خفا سلامت و بهداشت فرد، خانواده و جامعه را تهدید می‌کند.

عفت‌ورزی و پاکدامنی؛ مصداق بهداشت

این داور ملی با تأکید براینکه عفت‌ورزی و پاکدامنی از دیگر مصادیق پیشگیری از بیماری و توسعه بهداشت جسمی و روحی در جامعه است، ادامه داد: خداوند در آیه 33 سوره مبارکه «نور» خطاب به جوانانی که فرصت ازدواج پیدا نکردند، می‌فرماید: «وَلْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّىٰ يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ ۗ، و آنان که وسیله نکاح نیابند باید عفت نفس پیشه کنند تا خدا آنها را به لطف و فضل خود بی‌نیاز گرداند». متأسفانه روابط نامشروع یکی از مشکلات جامعه بشری است که به شدت سلامت جوامع را به خطر انداخته است که به وسیله توکل به خدا، ورزش و روزه‌داری می‌توان امیال نفسانی را کنترل کرد.

به‌گفته وی پناه بردن به خدا از شر وسوسه‌های شیطانی از دیگر مصادیق بهداشت و سلامت است که در حوزه پیشگیری تعریف می‌شود. فردی که دچار شرب خمر و دیگر ناهنجاری‌های اجتماعی را انجام می‌دهد قطعاً سلامت و بهداشت جامعه را به مخاطره می‌اندازد که بازگشت به توحید رمز خلاصی از بیماری‌های روحی و روانی است و گواه براین سخنان آیه 200 سوره «اعراف»: «وَإِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ ۚ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ» است. «فاسْتَعِذْ بِاللَّهِ ۚ» بیمه‌کننده روح و وران انسان است و بسیار لام است که مردم از تلاوت سوره «ناس و فلق» غفلت نکنند.

مختاری با بیان اینکه برخی از آیات مربوط به غسل، تیمم و وضو اشاره مستقیم به مسأله بهداشت و سلامت دارد، اضافه کرد: وضو هنگان اقامه نماز بهداشت و طهارت جسمی، روحی و روانی را به دنبال خواهد داشت. با انجام این فرائض الهی به منبع وسرچشمه پاکی و طهارت که آب و خاک هستند، وصل خواهیم شد. همچنین برای پیشگیری از بیماری باید از حرکت در مسیر افراد نادان و جاهل و شنیدن ابزار لهو و لعب و موسیقی‌های حرام پرهیز کرد. چراکه آلوده شدن انسان را از راه خدا گمراه می‌کند.

روز جهانی بهداشت تنها ظاهری فریبنده دارد

مختاری ادامه داد: اگر امر قرآن در حوزه پرهیز از جنگ نابرابر، نسل‌کشی و مظلوم‌کشی در جهان محقق قطعاً در حوزه سلامت و بهداشت با مشکلات امروز مواجه نخواهیم بود. نمونه عینی نسل‌کشی کشتار مردم مظلوم یمن، سوریه، فلسطین و ... است. در برخی از کشورها همچون هند و میانمارمسلمانان توسط افراد افراطی کشته می‌شوند. سازمان بهداشت جهانی روز جهانی بهداشت را نهادینه کرده است، اما هرگز به آن توجه جدی ندارد. سلامت و بهداشت روانی کشورهای مظلوم که توسط ستمگران مورد تجاوز قرار می‌گیرند برایش کاملاً بی‌اهمیت است و حتی زحمت صدور بیانیه‌ای را هم به خود نمی‌دهد. نامگذاری روزی به نام روز جهانی بهداشت تنها ظاهری فریبنده دارد و ما رسالت داریم نگاه قرآن در حوزه سلامت و بهداشت را در جهان نشر داده و تلنگری به سازمان‌های به ظاهر مدافع حقوق بشر و سلامت بزنیم.  

وی در بخش پایانی سخنان خود به شیوع بیماری کرونا در کشور نیز اشاره کرد و افزود: هنگامی‌که مقام معظم رهبری می‌فرمایند همه باید به مصوبات ستاد مبارزه با کرونا احترام بگذاریم ایشان خود نفر اول برای رعایت موازین هستند. رعایت بهداشت در مواقع کرونایی همچون رعایت حقوق دیگران برای حفظ سلامتی نص صریح قرآن است. رعایت تندرستی خود و دیگران ارزش و سلامتی مقدمه‌ای ضروری برای انجام وظایف دینی است و ارتقای سلامت باید مورد توجه مسئولان باشد. باید دقت کرد آیات قرآن را بومی‌سازی نکنیم، این مصحف شریف «هُديً لِلنَّاسِ » و برای همه جوامع بشری است و اگر ما کاری کنیم که مردم جهان صدمه ببینند از نظر قرآن مذموم و ناپسند است.