وزیر ارشاد: انتخاب روز شعر و ادب فارسی به نام شهریار هوشمندانه است

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست روز شعر و ادب فارسی و بزرگداشت استاد محمدحسین شهریار، عصر امروز 27 شهریورماه با سخنرانی محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، حسن بلخاری قهی، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و استاد دانشگاه تهران، حسن انوری، چهره ماندگار و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، علی‌اصغر شعردوست، نویسنده، ادیب و سفیر سابق ایران در تاجیکستان، مسرت واجد، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اسلامی بهاولپور پاکستان و سیدعلی‌اصغر میرباقری‌فرد، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان در فضای مجازی برگزار شد.

محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد در این نشست گفت: امروز به نام روز شعر و ادب فارسی نامگذاری شده است. علت نامگذاری این روز هم بزرگداشت شاعر بزرگ دوره معاصر، مرحوم استاد شهریار است. علت و نوع انتخاب و فردی که انتخاب شده، حاوی پیام‌های مهمی برای جامعه فرهنگ و هنر کشورمان است. انتخاب روز درگذشت شهریار به عنوان روز شعر و ادب فارسی، انتخاب هوشمندانه‌ای بوده است. زیرا شهریار یک شاعر ترک‌زبان و متولد تبریز است، اما یک شاعر بزرگ فارسی‌زبان نیز هست و او را می‌توان یکی از مظاهر مهم فرهنگی و هنری ایران معاصر دانست.

وی شهریار را نشان‌دهنده پیوند قومیت‌ها و عظمت‌های تاریخی در ایران دانست و افزود: ایران با وجود تفاوت‌هایی که در آداب و رسوم و فرهنگ قومیت‌ها و مذاهب گوناگون دارد، اما آنها را در کنار هم قرار داده است. شهریار هم به فارسی و هم ترکی شعر گفته و شهرهایش در هر دو زبان بسیار برجسته است. شعر بلند حیدربابا که یک منظومه بی‌بدیل است و حتی فارسی‌زبان‌ها نیز حس خاصی نسبت به این شعر دارند و اشعاری که در مدح بزرگان دین به ویژه حضرت علی سروده است، هنوز بر تارک شعر و ادب این سرزمین می‌درخشد. به همین دلیل بزرگداشت شهریار، بزرگداشت فرهنگ و عظمت تاریخی ایران است.

اسماعیلی ادامه داد: زندگی شهریار نیز فراز‌های زیبایی دارد. حس مسئولیت اجتماعی در شعر فارسی و ترکی او تبلور یافته و او نسبت به اعتقادات مذهبی خود بی‌تفاوت نیست. وی یکی از پیشتازان شعر در حوزه دین و مذهب است. در واقع شاعری که در قله اشعار عاطفی و محلی خود قرار دارد، نسبت به مسائل دینی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و ... بی‌تفاوت نیست و اشعار مهمی را برای رزمندگان سروده و همواره در خدمت انقلاب بوده است.

وزیر ارشاد در ادامه بیان کرد: هرگز تصویر شعرخوانی شهریار در جمع سپاهیان حضرت محمد(ص) در سال ۱۳۶۵ تبریز از خاطر نمی‌رود که مردی کهن‌سال چطور با وجود اینکه در سال‌های پایانی عمر خود بود، با آن اورکت بسیجی خود در میان بسیجیان اعزامی تبریز و استان آذربایجان حاضر شد و شعرخوانی کرد و چطور با بزرگان انقلاب و رهبر معظم انقلاب اسلامی محشور بود و ایشان به دیدن شهریار می‌رفتند.

بلخاری: نور حکمت امیرالمؤمنین بر جان شهریار تابیده است

در ادامه این نشست، حسن بلخاری با گرامیداشت این روز، به غزل «علی‌ ای همای رحمت» استاد شهریار اشاره کرد و گفت: ذکر حضرت امیرالمؤمنین در لسان شعرا، امر مهمی است که نه تنها در تکریم و تعظیم آن حضرت بوده، بلکه با استفاده از علم و حکمت آن حضرت در سرایش این سروده‌ها، به بیان نکات و لطائف و حکم عرفانی پرداخته‌اند و به گونه‌ای حضرت در جان آنهاست.

وی افزود: مولانا در دفتر اول مثنوی، ذیل خدو انداختن خصم بر روی علی(ع) ابیات بلندی دارد. در بیت «از تو بر من تافت، پنهان، چون کنی؟» مولانا به صراحت بیان می‌کند که گویی سینه‌ام مقابل سینه امیرالمؤمنین مانند آینه قرار گرفته و نور حکمت تو از سینه‌ات بر جان من تابیده است و این نکته دقیقی است. مولانا خود وامدار عطار است و در آثاری مانند لسان الغیب دارد که این نکته مولانا را مورد توجه دارد. در آثار منثور عطار نیز چنین عباراتی دیده می‌شود. البته فردوسی نیز در ابتدای شاهنامه هم مدح امیرالمؤمنین را دارد و هم به محور سخن من اشاره دارد.

بلخاری ادامه داد: بسیاری از عرفا سرچشمه حکمت عرفانیه و لطایف برهانیه و قرآنیه خود را حضرت امیرالمؤمنین(ع) می‌دانند و همه این شعر‌ها اشاره به تأثیرپذیری شعرای بلندمرتبه دارد که در واقع حکیم شاعرند. گویی شاعران در حوزه زبان فارسی، این حکیمان بلندمرتبه، خود را در بیان حقایق، لطایف و حکمت‌های عرفانی بازتاب حکمت حضرت علی(ع) می‌دانند. این سیر تاریخی در تکریم امیرالمؤمنین در زبان فارسی ادامه دارد تا به جناب شهریار برسد.

انوری: غزل‌های شهریار نزدیک به سروده‌های سعدی است

حسن انوری در این نشست درباره زبان فارسی گفت: زبان فارسی چند ویژگی دارد؛ اولین ویژگی این است که رابط بین اقوام گوناگون ایرانی است. هر قومی زبان و گویش خاص خود را دارد. اما وقتی به هم می‌رسند، به زبان فارسی با هم صحبت می‌کنند. اگر زبان فارسی نبود، هویت ایرانی چه سرنوشتی پیدا می‌کرد؟ دومین ویژگی این است که در سه کشور ایران، افغانستان و تاجیکستان تکلم و نوشته می‌شود. در کشور‌های نظیر ازبکستان، ترکستان شرقی و... زبان فارسی زبان تکلمشان است. همچنین در گذشته که هنوز زبان انگلیسی بین‌المللی نشده بود، زبان فارسی در بخشی از جهان، زبان بین‌المللی و اهل ادب بود.

وی افزود: زبان فارسی، زبان ترکیبی است، یعنی وقتی دو واژه را در کنار هم قرار دهید، واژه جدیدی ساخته شود و همین ویژگی باعث شده فرهنگستان زبان و ادب فارسی بتواند به راحتی ترکیب‌های واژگانی جدیدی بسازد. همچنین در این زبان یک واژه دارای ترکیبات گوناگونی دارد و شاهکار‌های مهمی در این زبان به وجود آمده که برخی از آن‌ها مانند شاهنامه، کلیات سعدی، دیوان حافظ و ... جنبه جهانی دارند.

انوری در ادامه درباره شهریار گفت: او در شعرسرایی، قالب‌های گوناگونی را تجربه کرده و این ویژگی در کمتر شاعری یافت می‌شود. در غزل‌هایش بسیار لطیف و نزدیک به زبان غزل در سعدی است. زیرا سعدی غزل‌هایی دارد که بدون تصویر (ایماژ) شعر سروده است و غزل‌های شهریار از این حیث نزدیک به غزل‌های سعدی است. شهریار در قطعه‌سرایی نیز جزء شاعران برجسته است.

شعردوست: شهریار زبان مشترک همه بشریت است

علی‌اصغر شعردوست نیز در ادامه شهریار سیمرغی فراتر از قاف و قافیه بود که زندگی و جهان را با شعر می‌نگریست. شعر شهریار، مجموعه‌ای هماهنگ و دلکش از رنگ و صوت زندگی است که در هر دم و بازدم، ضرباهنگ دل‌ها را تکرار می‌کند. امتداد نگاه شهریار، چه در جهت عمودی و چه در جهت افقی، قابل تأمل است. به عبارتی روشن‌تر، استاد دیدی ژرف و فراخ دارد و با آن که همه چیز را در دایره دید خود دارد، از ژرفای نگاهش کاسته نمی‌شود. برای همین از نظرگاه شاعرانه و هم از جهت مردمی بودن، در اوج قرار می‌گیرد و با بال‌های خستگی‌ناپذیر عشق و عرفان، از قاف و قافیه فراتر می‌رود. شهریار، آسمان شعر را سقف بشکافت و طرحی نو در انداخت؛ طرحی که در جاودانگی‌اش تردید را راه نیست.

وی افزود: شوری که او در آفاق کرد، تنها در قلمرو دل آدمی قابل تصور است. روزی در تهران، روزی در خراسان و روزی دیگر در تبریز بود، اما همه جا در کلامش از شیدایی و شور آکنده بود و در قلمرو محیطی خاص نمی‌گنجید. «حیدر بابایه سلام» او فراتر از مرز‌ها هنگامه‌ای برپا کرد. هر کسی حرمان‌ها و آرزو‌های خود را در این منظومه شگفت جستجو می‌کند. شهریار، زبان مشترک همه بشر است.

شعردوست ادامه داد: اعتقاد پاک و پارسایی‌اش همگان را به خضوع و خشوع وا می‌داشت. کدامین مسلمان و دوستدار علی است که بوی عشق و محبت را از کلمه کلمه منظومه‌های «علی‌ای همای رحمت» و «شب و علی» درنیابد؟ رسایی و گوارایی کلامش بی‌نیاز از تفسیر و تبیین است و قولی است که جملگی برآنند. توضیح ارزش کلامش همچون قیاس دریا و قطره است. اما نکته‌ای که در زندگی ادبی شهریار ملک سخن اهمیت بسیار دارد و کمتر به آن توجه شده، این است که شهریار به اعتباری «شاعر ملی ایران» عصر انقلاب اسلامی است.

باقری‌فرد: نقش زبان فارسی در تقویت وحدت ملی

علی‌اصغر باقری‌فرد در ادامه این نشست درباره فرصت‌ها و ظرفیت‌های زبان و ادبیات فارسی گفت: اولین ظرفیت ادبیات و زبان فارسی این است که از منابع اصلی اسلامی یعنی قرآن و کلام وحی، روایات و احادیث، سیره پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) و بزرگان دین استفاده کرده است. پیوند ادبیات فارسی با این منابع موجب شده ادبیات فارسی هم در ساختار و هم در بیان مفاهیم و موضوعات متعالی از این کلام متعالی بهره‌مند شود. همچنین به سبب این ویژگی شعر و ادب فارسی در فرهنگ اسلامی – ایرانی جایگاه بس متعالی داشته باشد و این موضوع باعث شده شعر و ادبیات در تاریخ ما در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی نقش مهمی را برعهده بگیرد و اثرگذار باشد.

وی افزود: نظامی در همه آثار خود درباره شعر و ادبیات و جایگاه آن سخن گفته است. کلام سنجیده، سخته و موزون در شعر و ادبیات فارسی به دو منظور هدف کوتاه و فانی یا دستیابی به مقاصد متعالی و مراتب کمال بهره می‌گیرند. ماهیت و اصالت شعر بر این است که سخن‌پردازان در مسیر کمال بهره بگیرند و بر این مبنا اشاره می‌کند که اگر سخن‌پردازی این راه را پیش برد، در دستگاه الهی به جایگاهی می‌رسد که جز انبیا به آن دست نمی‌یابند.

باقری‌فرد در ادامه بیان کرد: زبان و ادبیات فارسی همواره در طول تاریخ یک نقش اساسی و بنیادی در حفظ و تقویت وحدت ملی داشته است. همچنین به سبب اینکه پیشینه طولانی و پرباری دارد، میراث بزرگی محسوب می‌شود که سرمایه علمی و فرهنگی بزرگی برای ماست و می‌تواند امروز و در آینده دستاورد‌های بزرگ در اختیار کشورمان قرار دهد. این سرمایه علمی پشتوانه قوی و بزرگی است که در عرصه‌های داخلی و خارجی می‌توانیم از آن استفاده کنیم.

استاد دانشگاه اصفهان تصریح کرد: میراث ادبی ما در طول تاریخ، پشتوانه بزرگی در اختیار مدیران و حاکمان کشورمان قرار داده تا با ارتباط با ملل‌های گوناگون از آن به خوبی استفاده کنند و از قِبَل آن دستاورد‌هایی به دست آورند تا جامعه بتواند از آنها استفاده کند. همچنین در داخل و خارج از کشور، دایره گسترده‌ای از مخاطبان وجود دارندکه به این زبان نیاز دارند و این فرصت و ظرفیت خوبی برای زبان و ادبیات فارسی است. امروزه که در بسیاری از عرصه‌ها، عرضه و تقاضا مطرح است، بخش عرضه فرصت طلایی بوده تا آنچه لازم است عرضه کند و موجب رونق آن چیزی شود که متقاضیان به آن نیاز دارند. این مسئله علاوه بر مسائل اقتصادی در حوزه فرهنگ نیز قابل طرح است.

مسرت واجد، استاد دانشگاه پاکستان در ادامه این نشست گفت: ادبیات سراسر جهان برای انسان‌ها حائز اهمیت است، ولی وقتی نظم و نثر ادبیات فارسی را بخوانیم، خواهیم دید که جالب، پرتأثیر و پربارتر از سایر ادبیات است. ادبیات فارسی پر از موضوعات و مضامین اخلاقی است. به عنوان مثال برای ما لازم است که از پیامبر(ص) به عنوان اسوه حسنه الگو بگیریم و این موضوع در ادبیات فارسی به خوبی نمایان است.