عید فطر روز جشن گرفتن ظرفیت‌های معنوی جدید است
حجت‌الاسلام مسعود آذربایجانی با بیان اینکه عید فطر روز جشن گرفتن ظرفیت‌های معنوی جدید در انسان است، گفت: طبق روایت «الصوم لی و انا اجزی به»، روزه برای من است و خودم پاداش آن هستم یا خودم پاداش آن را می‌دهم، زیرا روزه‌داری تشبه به اسمای الهی است.
عید فطر روز اعلام بندگی و پاداش یک ماه عبادت برای بندگان خالص خداوند است که به دستور او در این مدت از خوردن و آشامیدن و بسیاری از کارها پرهیز کرده‌اند؛ روز بخشش گناهان و جلوه‌گری شکوه وصف‌نشدنی مؤمنان در صفوف به هم فشرده نماز عید و سر دادن ندای «اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ وَلِلَّهِ الْحَمْدُ الْحَمْدُلِلَّهِ عَلَي مَا هَدَانَا وَلَهُ الشُّكْرُ عَلَي مَا أَوْلانَا».
برای بررسی فلسفه عید فطر و فضیلت آن با حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، گفت‌وگویی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانیم.
ایکناـ فلسفه عید فطر چیست که آن را از جمله مهمترین اعیاد مسلمین قرار داده است؟
عید فطر و عید قربان دو عید مشترک تمامی مسلمانان جهان است. البته ما شیعیان عید غدیر و برخی اعیاد دیگر را هم داریم. در پایان یک دوره عبادت یک ماهه خداوند عیدی را قرار داده است، کما اینکه برای مناسک حج نیز چنین عیدی تعیین شده و مؤمنان بعد از انجام اعمال حج با قربانی کردن گوسفند، حج خود را جشن می‌گیرند و نشانه و نمادی از مقبول بودن حج است. عید فطر هم نمادی از پذیرش روزه و گرامیداشت شب‌های احیاست. پس خداوند به عنوان قدردانی و تشکر از بندگانش این عیدها را تعیین کرده و آنها را با نمازها و یک سری عبادات خاص همراه کرده است.
در ادعیه مانند صحیفه سجادیه می‌خوانیم که خداوند جوایز بندگان را در این روز بین آنها تقسیم می‌کند و بخش اعظم این پاداش‌ها، معنوی است؛ بنده‌ای که قبل از ماه رمضان چندان موفق به خواندن نماز اول وقت و خویشتنداری در برابر گناه و رفتارهای بد و خشم نبود، بعد از این ماه موفق‌تر است و این بهترین پاداش خدا به بنده مؤمنش است. البته پاداش اخروی و پاداش‌هایی که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده بحث دیگری است. وقتی دانش‌آموز یا دانشجو یک مقطع تحصیلی را به پایان می‌رساند مدرک و جایزه می‌گیرد. این اعیاد هم نقطه عطفی برای انسان است که یک دوره را سپری کرده و وارد مرحله دیگری از معنویت و ارتقای روحی و طهارت شده است.
ایکنا ـ ماه مبارک رمضان با نگاه مادی نوعی مهمانی غیرمتعارف است، زیرا در مهمانی‌های عرف بشری، میزبان با بهترین امکانات از مهمان پذیرایی می‌کند، ولی در این ماه خداوند یک سری محدودیت‌هایی را در خوردن و آشامیدن و ... ایجاد کرده است و در انتهای ماه هم باید وجهی را به عنوان زکات پرداخت کند؟ این موارد چگونه با ضیافت‌الله بودن این ماه قابل توجیه است؟ آیا سبب نمی‌شود که روزه عبادت جذابی تلقی نشود؟
طبق روایت «الصوم لی و انا اجزی به»، روزه برای من است و من پاداش آن هستم یا خودم پاداش آن را می‌دهم، زیرا روزه‌داری تشبه به اسمای الهی است تا آنها را در خود ایجاد کنیم. از ویژگی‌های خداوند مجرد بودن است؛ یعنی نمی‌خورد و نمی‌نوشد؛ ماه روزه تمرینی است که انسان از وابستگی مادی خود اندکی جدا و به تجرد و اسماء الهی نزدیک‌تر شود و صبر را تمرین کند و زکات مالی که به عنوان فطریه می‌دهیم برای این است که روزه‌داران بتوانند وابستگی مالی خود را کم کنند و تمرینی برای انفاق و دستگیری از دیگران است.
بنابراین روزه با محدودیت‌هایی همراه است، ولی این محدودیت‌ها با مجموعه‌ای از برکات، جذابیت‌ها و پاداش‌ها همراه است که باعث سبک شدن روح انسان می‌شود. این دهان بستی دهانی باز شد، یعنی اگر لذات خوردن و آشامیدن محدود شود، باب معنوی دیگری به جای آنها گشوده می‌شود.
ایکنا ـ معنای عید حقیقی چیست؟
عید از ماده عود یعنی بازگشت. مولوی می‌گوید: بشنو از نی چون حکایت می‌کند/ از جدایی‌ها شکایت می‌کند. ما در طول سال از معبود حقیقی خود به دلیل درگیری‌هایی که داریم دور می‌شویم، ولی بعد از گذشت ماه روزه انسان به جایگاه حقیقی خود نزدیک‌تر می‌شود و عید فرصت جشن گرفتن برای ایجاد ظرفیت‌های معنوی جدید و بازگشت به حقیقت خود است.
طبق روایات، در این ماه شیاطین در غل و زنجیرند و درهای جهنم بسته و درهای بهشت باز است و بعد فرموده که در روزهای آخر ماه رمضان دعا کنید که درهای دوزخ باز نشود و شیطان همچنان در غل و زنجیر باشد، زیرا انسانی که یک ماه موفق شده است تا زبانش به غیبت و تهمت باز نشود و بدنش به سمت گناهان نرود، از خدا توفیق می‌خواهد که به وضع و حال قبلی بازنگردد. تقوا ظرفیتی جدی برای سلامت معنوی و شاه‌کلید آن است. البته مراتبی دارد و هر کسی به اندازه ظرفیت خود می‌تواند خودکنترلی و خویشتنداری را در خود ایجاد و تقویت کند.
در نماز عید و شعارهای آن «الله اکبر علی ما هدانا و له الشکر علی ما اولانا...» هم خداوند را با تکبیر می‌خوانیم و شکرگزار اوییم که ما را هدایت کرده است و ما بر مسیر ولایت او هستیم. نماز عید لذت معنوی بسیاری دارد؛ شکوه معنوی آن دلنشین است و جمعیت بسیاری از مسلمانان شعار و تکبیر واحدی را سر می‌دهند و دست به دعا برمی‌دارند و از خداوند می‌خواهند که به آنان همان خیری را عطا کند که به بندگان صالح و مخلص داده است و آنها را از شر دور بدارد.
ایکنا ـ چه راهکارهایی را برای حفظ دستاوردهای ماه مبارک رمضان پیشنهاد می‌کنید؟ چون بعد از ماه رمضان معمولا دستاوردهای آن را به سادگی از دست می‌دهیم؟
چند نکته قابل توجه است؛ اول، مراقبت و توجه به نفس سرکش و مهار آن با یاد خدا. در این ماه انسان نماز اول وقت می‌خواند و سعی می‌کند که بعد از ماه مبارک هم نمازها را با تأخیر نخواند و اگر توفیق بیشتری داشته باشد، نماز شب بخواند. اگر هر شب موفق نشویم، نگذاریم که تجربه معنوی بیداری سحر به ماه رمضان منحصر شود.
دوم، در روایت بیان شده که انسان روزه‌دار دو شادی دارد؛ یکی در هنگام افطار و دیگری پاداشی که در روز قیامت خواهد داشت. باید برای حفظ شادی، هر ماه چند روز روزه بگیریم که در روایات حداقل سه روز بیان شده است؛ اولین پنجشنبه دهه اول هر ماه، چهارشنبه دهه دوم هر ماه و آخرین پنجشنبه هر ماه. یعنی روزه دهر را بگیریم که باعث دوام روزه رمضانیه است.
سوم، در این ماه بسیاری از روزه‌داران و حتی افرادی که با عذر شرعی نتوانسته‌اند روزه بگیرند توفیق قرائت روزانه قرآن دارند و باید ارتباط با خدا در ماه‌های بعد تداوم داشته باشد. باید در ماه رمضان حداقل روزی یک جزء و بعد از این ماه حداقل روزی یک یا دو صفحه قرآن بخوانیم که در روایت قرائت 50 آیه قرآن در روز از نشانه‌های شیعه بیان شده است.
گفت‌وگو از علی فرج‌زاده
انتهای پیام
