ایران، قربانی مصونیت‌های دیپلماتیک بوده است
معاون امور بین‌الملل و حقوق بشر قوه قضاییه ایران را قربانی موضوع مصونیت‌های دیپلماتیک دانست و گفت: بیشتر این تعرضات در کشورهای اروپایی بوده است.
به گزارش ایکنا، مراسم رونمایی از کتاب «حفاظت و امنیت دیپلماتیک» با حضور سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه، سیدکاظم غریب‌آبادی، معاون امور بین‌الملل و حقوق بشر قوه قضاییه، رؤسای دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه‌های تهران، علامه طباطبایی و ... در فرهنگسرای رسانه برگزار شد.
«حفاظت و امنیت دیپلماتیک» توسط دو تن از پژوهشگران جوان کشور اشکان پیرزاده و نوید کمالی تألیف شده است که با اهدای لوح تقدیر از آنها تقدیر شد.
محمدرضا خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در این مراسم با بیان اینکه شاید همه عزیزان به یاد نیاورند که امروز روز مهمی در تاریخ روابط و اماکن دیپلماتیک ماست، گفت: در چنین روزی، یکی از گروه‌های خودخوانده که پس از پیروزی انقلاب اسلامی شیطنت‌های زیادی علیه کشورمان می‌کرد، به سفارت ما در انگلیس حمله کرده و یکی دو روزی آنجا را اشغال کردند. هیچ کدام از مهاجمین زنده نماندند و به همین دلیل تقریبا سرنخی وجود ندارد تا بدانیم این اتفاق با حمایت چه کسانی و چگونه رخ داده است که البته هنوز هم سوالات جدی درباره آن رویداد وجود دارد.
وی با بیان اینکه این اتفاق، اولین شهدای دیپلماتیک کشورمان پس از پیروزی انقلاب را معرفی کرد و از سویی دیگر سرآغاز موضوعی مهم به نام اماکن دیپلماتیک شد، اظهار کرد: یکی از مهمترین عمل‌های انسانی، عمل دیپلماتیک است و این موضوع عمری به اندازه قدمت انسان دارد. در تاریخ می‌خوانید که در خلال جنگ‌ها یا اتفاقات مهم افرادی برای انجام مأموریت‌های دیپلماتیک پیش پادشاهی رفته و در امان بازگشته‌اند. بنابراین می‌توان گفت که مصونیت‌های دیپلماتیک سابقه‌ای بسیار طولانی دارد.
سخنگوی وزارت امور خارجه با تأکید بر امنیت دیپلماتیک، گفت: مهمترین متن هر مأموریت دیپلماتیک، امنیت آن است که شامل افراد، خانواده آنان و ... می‌شود. وزارت امور خارجه در طول سال‌های گذشته، در کشورهای مختلف شهدایی را تقدیم کرده و در مواردی هدف دخالت‌ها در ماموریت‌های دیپلماتیک قرار گرفته است. زمانی که بنده در کانادا بودم، اعضای گروه‌های خودخوانده در مسیر بنده قرار می‌گرفتند و یا از پشت سفارت مرا تهدید به مرگ می‌کردند.
وی تاکید کرد: شاید بتوان گفت سختی امر دیپلماتیک برای ایران طی دهه‌های گذشته، مضاعف بوده اما خوشبختانه توانستیم این چالش را مدیریت کنیم. نکته مهم، این است که این اتفاقات را به عنوان موارد حقوقی و بین‌المللی ثبت و ضبط کرده و به ابعاد مختلف آن بپردازیم. کتاب پیشرو، تحلیل بسیار دقیقی را از تحولات در حوزه ماموریت‌های دیپلماتیک ارائه کرده است؛ با این حال معتقدم جای خالی یک کتاب بین‌المللی احساس می‌شود. کارهایی در این زمینه انجام شده اما لازم است مبانی آن در فضای فکری و اندیشکده‌ای نیز تدوین شود.
سیدکاظم غریب‌آبادی، معاون امور بین‌الملل و حقوق بشر قوه قضاییه نیز با بیان اینکه مصونیت اماکن دیپلماتیک، مصونیت مطلق است و به هیچ وجه هیچ کشوری نمی‌تواند آن را لغو کند، ابراز کرد: این مصونیت به قدری مطلق است که اگر اتفاقات امنیتی و یا بلایای طبیعی در اماکن دیپلماتیک رخ بدهد، اگر رئیس مأموریت دیپلماتیک اجازه ندهد هیچ کسی از کشور میزبان (پذیرنده) حق ورود به اماکن دیپلماتیک را ندارد. این اصل، تعهد حقوقی بین‌المللی است و جمهوری اسلامی آن را قبول دارد.
وی با اشاره به ریشه مصونیت‌های دیپلماتیک گفت: فلسفه مصونیت نیز کاملا مشخص است؛ مأموریتی که برعهده افراد دیپلماتیک گذاشته شده است، باید با فراغ بال و بدون هیچ دغدغه‌ای انجام شود. اگر هر لحظه این دغدغه را داشته باشند که فردی به آنجا تعرض می‌کند یا ممکن است آنها، خودروشان و ... را متوقف کنند، فضا به درستی مدیریت نمی‌شود.
غریب‌آبادی با بیان اینکه کمیته‌ای در سازمان ملل وجود دارد که هر کشوری که دیپلمات‌هایش مورد تعرض قرار گیرد، به آنها گزارش می‌دهد، گفت: بنده تلاش کردم آماری از این تعرضات در سراسر دنیا پیدا کنم اما نتوانستم؛ با این حال فکر می‌کنم جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری است که اماکن دیپلماتیک و دیپلمات‌هایش بیشترین تعرض‌ها را دیده‌اند. این موضوع به حدی است که موجب شهادت دیپلمات‌های ما در کشورهای مختلف شده است.
معاون امور بین‌الملل و حقوق بشر قوه قضاییه، ایران را قربانی موضوع مصونیت‌های دیپلماتیک دانست و گفت: به همین دلیل مدعی این موضوع هستیم و نکته قابل توجه این است که بیشتر این تعرضات در کشورهای اروپایی بوده است. متاسفانه در گزارشاتی که از این تعرضات منتشر شده، یا نقش مقامات دولت میزبان برجسته است و یا اگر به صورت مستقیم نقشی ندارند، به صورت غیرمستقیم از کسانی که متعرض شده‌اند، حمایت‌های سیاسی، حقوقی و قضایی کرده‌اند. برای مثال افرادی که به اماکن دیپلماتیک ما تعرض کرده‌اند را دستگیر کرده اما بعد از 48 ساعت آنها را آزاد کرده‌اند!
این مقام قضایی با اشاره به رویه ایران در موضوع امنیت دیپلماتیک، گفت: جمهوری اسلامی ایران معتقد به این مصونیت مطلق است؛ یعنی همواره از اماکن دیپلماتیک حفاظت کرده‌ایم. اگر در جایی تعرض صورت بگیرد و دولت میزبان تدابیر امنیتی و حفاظتی لازم را نبیند، می‌توان گفت که دولت مقصر است اما در چند اتفاقی که در کشورمان رخ داده است، همواره دولت میزبان اقدامات امنیتی و حفاظتی را کاملا رعایت کرده است. رویه جمهوری اسلامی احترام و مصونیت اماکن دیپلماتیک است.
وی ادامه داد: درست است که می‌گوییم مصونیت، مطلق است اما برخی اندیشمندان و محققین علم حقوق اعتقاد دارند در برخی از موارد این‌گونه نخواهد بود؛ این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که یک مکان دیپلماتیک تبدیل به مکانی علیه امنیت ملی یک کشور دیگر شود. در این وضعیت، اندیشمندان معتقدند کشور میزبان حق اقدام متقابل و در حالت‌هایی حق دفاع مشروط دارد. باز هم تاکید می‌کنم که مصونیت مطلق است و هیچ بهانه‌ای نباید رخ بدهد اما باید به این موضوع هم دقت داشت. اقدامی که درباره سفارت آمریکا در ایران انجام شد، به نظرم در چارچوب همین نظریه قابل بررسی است.
مجید عباسی، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی نیز با بیان اینکه بحث حفاظت و حفظ امنیت دیپلمات‌ها ریشه در تاریخ دارد، اظهار کرد: وقتی کشورها در اوج جنگ با یکدیگر بودند، اگر یک پیک فرستاده می‌شد، علیرغم آنکه در اوج خصومت و جنگ بودند، این دیپلمات از مصونیت کامل برخوردار بود، پیام را می‌رساند و در امنیت کامل برمی‌گشت.
وی با اشاره به ماده 22 کنوانسیون حقوق دیپلماتیک وین، بیان کرد: در این ماده در سه بند به وظایف دولت میزبان اشاره شده است: در بند اول به مصونیت اماکن، در بند دوم به وظایف دولت میزبان در حفاظت از اماکن و در بند سوم به اموال و وسایل نقلیه ماموریت‌های دیپلماتیک اشاره کرده و آنها را مصون از تعرض معرفی می‌کند. نتیجه مهمی که از این بندهای حقوقی گرفته می‌شود، این است که هر دولتی ماموران خودش را باید توجیه کند که از هرگونه تعرض به اماکن دیپلماتیک پرهیز کنند. هم‌چنین اگر به هر دلیلی این اماکن مورد تعرض قرار گرفت، دولت میزبان وظیفه دارد جبران خسارت کند.
ابراهیم متقی، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز بیان کرد: دولت‌ها وظیفه حراست و حفاظت از اماکن دیپلماتیک را دارند اما واقعیت حقوقی دولت‌ها با واقعیت سیاسی و امنیتی آنان متفاوت است. باید این سؤال را پرسید که ما در چه فضایی زندگی می‌کنیم؟ آیا فضای سیاست بین‌الملل، ماهیت حقوقی دارد یا آنارشیکال؟ فضای سیاست بین‌الملل به‌گونه‌ای اجتناب‌ناپذیر در فضای غیرکنترل شده قرار دارد.
وی با بیان اینکه تهدید، امری دائمی و فزاینده است، چرا که ساخت نظام بین‌الملل ارتباط مستقیم با موضوع امنیت و حفاظت دیپلماتیک دارد، افزود: دقت داشته باشید که در ساختار دوقطبی، معادله قدرت بین بازیگران اصلی تثبیت شده بود و قاعده رعایت می‌شد، اما در فضای بعد از جهان دوقطبی شرایطی شکل گرفت که امکان تثبیت قواعد حقوقی بین‌المللی و کنوانسیون بین‌الملل موضوع دشواری شده است، چرا که خود ساختار بین‌الملل در وضعیت چالشی قرار گرفته است.
متقی تاکید کرد: بنابراین حفاظت از اماکن دیپلماتیک امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. این حفاظت هم مربوط به اسناد است، هم افراد است و هم تفکر و ...
