عید فطر؛ فرصتی برای قدردانی از زنان و مادران

نفیسه مرادی، پژوهشگر مطالعات اسلامی زنان، در یادداشتی عید فطر را فرصتی برای تجلیل از مادران و زنانی دانست که در طول ماه مبارک رمضان زمینه را برای آرامش خانواده و روزه‌داری و عبادت خالصانه فراهم کرده‌اند.

متن یادداشت این پژوهشگر به شرح زیر است:

در ماه مبارک رمضان توفیق شد تا مسلمانان بار دیگر مهمان خوان کرم الهی باشند و از رحمت و غفرانش بهره‌مند گردند. مومنان سعی کردند تا به فرمایش خداوند عمل کنند که فرمود: «وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» و اگر بدانيد روزه گرفتن براى شما بهتر است. (بقره / 184). آن‌ها روزها و شب‌‌ها را به اندازه‌ای که برایشان مقدور بود، قرآن تلاوت کردند تا عامل به کلام الله مجید باشند که فرمود: «فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ» هرچه از قرآن ميسر مى‌شود بخوانيد (مزمل /20). شب‌های احیا را به مناجات با خداوند پرداختند و خطاب به آن ذات منزه و مقدس ندا در دادند: «سُبْحانَكَ يا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنا مِنَ النّارِ يا رَبِّ» (منزّهى تو اى که معبودى جز تو نیست، فریاد رس فریاد رس، ما را از آتش برهان اى پروردگار من).

همه این‌‌ها به پشتوانه سفره‌های سحری و افطاری آماده‌ای محقق شد که توسط بانویی در خانه گسترده می‌‌شد. بانویی که در حین روزه‌داری برای سحر و افطار اعضا خانواده غذا طبخ می‌کرد. سحرها زودتر از دیگران بیدار می‌‌شد تا سفره سحری را بگستراند و عصرها از استراحتش می‌کاست تا افطاری را آماده نماید. او باید مراقب تغذیه افراد خانواده‌اش می‌بود تا آنان ضعیف و بیمار نشوند و بتوانند روزه‌های خود را بگیرند و اعمال عبادیشان را به جای آورند. لذا باید از یک سو غذاهای مورد علاقه‌شان را طبخ می‌کرد تا همه با اشتها غذا بخورند و سیر از سر سفره برخیزند و از سوی دیگر باید محدودیت‌های غذایی ایشان به دلیل برخی بیماری‌ها را لحاظ می‌نمود.

همچنین بانوی خانه باید فرزندان تازه تکلیف شده را نیز یاری می‌‌‌رساند. سعی می‌کرد محیطی را فراهم نماید تا آن‌‌‌ها بیشتر بخوابند و زیادتر استراحت کنند تا کمتر دچار ضعف روزه شوند. این در حالی است که بعضا باید صبحانه و نهار کودکان و افرادی که نمی‌توانستند روزه بگیرند را نیز تامین می‌‌کرد و موقعی که پدر به خانه باز می‌گشت، بچه‌‌ها را سرگرم می‌‌کرد تا پدر خسته و روزه‌دار بتواند دمی بیاساید. اگر در ماه‌های دیگر، اعضا خانواده در امور خانه همکاری داشتند.

در ماه رمضان گاهی بانوی خانه از دریافت همان کمک‌ها نیز محروم می‌‌شد، چون بعضا کم خوابی و بی حالی چنین فرصتی را از سایرین می‌گرفت. از سوی دیگر او باید از همیشه صبورتر می‌‌بود. چون فرزندان روزه‌دار با رفتن به مدرسه و دانشگاه کم طاقت‌تر شده، گاهی بیشتر غرولند می‌کردند و این مادر خانه بود که باید آرامشان می‌کرد. حال اگر بانویی شاغل هم بود، زحمات و خستگی‌اش مضاعف می‌گردید. 

در اینکه مردان در حین روزه‌داری به سر کار می‌رفتند و خسته و بی‌حال می‌شدند، شکی نیست و یقینا خداوند مأجورشان می‌‌دارد، اما وقتی به خانه برمی‌گشتند خیالشان راحت بود که تا موقع افطار می‌توانند استراحت کنند و سپس بر سر سفره افطاری‌ آماده بنشینند. ولی بانوی خانه بعضا کمتر از چنین فارغ‌بالی برخوردار می‌بود.

ماه مهمانی خداوند در حالی پایان می‌پذیرد که زنان مسئولیت خدمتگزاری مهمانان خدا را برعهده داشتند. در ماه رمضان سفره‌ای برای جان آدمیان گسترده شده بود و زنان که خود نیز مهمانان این خوان معنوی بودند، نیز سفره‌ای برای جسم سایر مهمانان می‌گستراندند تا جسم ایشان توانایی انجام فرامین الهی را داشته باشد و اینگونه آنان بخشی از اسباب و علل الهی بودند در تحقق «قَوِّ عَلى خِدمَتِكَ جَوارِحي».

عید فطر فرصت مناسبی است تا محبت‌ها و تلاش‌های این بندگان خوب خدا دیده شود. زمانی که همه اعضا خانواده بر سر سفره صبحانه روز عید نشستند، می‌توانند از بانوی خانه تشکر کنند و به او بگویند که تلاش‌‌هایش دیده شده و همگی قدردان زحماتش هستند. اینگونه هم محبت‌ها افزون می‌شود و نهاد خانواده مستحکم‌تر وهم میزبان این مهمانی معنوی باشکوه مورد شکر واقع می‌گردد؛ چراکه امام رضا(ع) فرمود: مَنْ لَمْ یَشْکُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ لَمْ یَشْکُرِ اللَّهَ ‏«کسی که نعمت دهنده از مخلوقات را شکرگزار نباشد، شکرگزار خداوند نیز نخواهد بود».1

1. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)و البحارج ۷۱/ ص۴۴ و والوسائل الشیعه ج ۱۱/ص ۵۴۲