مصر؛ کانون جذاب گردشگری برای پیروان ادیان ابراهیمی

به گزارش ایکنا؛ مصر، سرزمین باستانی فراعنه، از مهم‌ترین مقاصد گردشگران در سراسر جهان است که همه علاقه‌مندان به گردشگری  آن را در فهرست سفرهای خود قرار می‌دهند. از سوی دیگر این صنعت در مصر سهم مهمی از اقتصاد این کشور را تشکیل می‌دهد و مصری‌ها علاقه‌مندند که گردشگری این کشور را تبلیغ و تشویق کنند. آنها همواره به دنبال ارائه بهترین خدمات، برای محافظت از این منبع مهم درآمد ملی خود هستند.

گردشگری دینی در مصر شامل بازدید از اماکنی است که از نظر پیروان سه دین یهودیت، مسیحیت و اسلام اهمیت دارند. این کشور به دلیل برخورداری از برخی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری مذهبی در جهان شناخته شده است. ترکیبی از بناها و اماکن اسلامی از جمله مسجد جامع امام حسین(ع) و مساجد تاریخی مانند مسجد ابن طولون، مسجد الازهر، دروازه‌های تاریخی قاهره و قلعه صلاح الدین و مکان‌های مقدس و عبادتگاه‌های مسیحیان و یهودیان ویژگی برجسته گردشگری دینی در این کشور است.

 بناهایی با اهمیت مذهبی برای مسیحیان مانند کلیسای سنت سرجیوس، (مکانی که خانواده مقدس (حضرت عیسی(ع) و مادرش حضرت مریم(س) در طول پناهندگی خود در مصر به آنجا پناه بردند)، کلیسای معلق، صومعه سنت کاترین، صومعه سنت آنتونی، بنیانگذار رهبانیت و بسیاری از صومعه‌ها و کلیساهای باستانی دیگر هستند.

یهودیان نیز اماکن مقدس زیادی در مصر دارند. کوه موسی(ع) در سینا و کنیسه بن عذرا در قاهره که چاه عمیقی در کنار آن وجود دارد و یهودیان معتقدند مادر حضرت موسی(ع) از ترس فرعون فرزند خود را در آن پنهان کرد و برخی کنیسه‌های دیگر در قاهره و اسکندریه از آن جمله هستند. 

جاذبه‌های اسلامی 

علاوه بر این، زیارتگاه‌هایی که در کنار برخی مساجد ساخته می‌شوند، جایگاه مهمی در جامعه مصر دارند. این مکان‌ها مقصد کسانی هستند که می‌خواهند دعا کنند؛ مردم این کشور این زیارتگاه.ها را مایه برکت در زندگی و آرامش درونی خود می‌دانند.

مردم مصر ارادت ویژه‌ای به اهل بیت(ع) دارند و این ارادت ریشه عمیقی در تاریخ و فرهنگ مصر دارد. از این رو اماکن منسوب به اهل بیت(ع) جایگاه ویژه‌ای در بین مسلمانان این کشور دارد. سال گذشته عبدالفتاح السیسی دستور داد که مقابر منسوب به اهل بیت(ع) در این کشور به ویژه مسجد الحسین، مسجد سیده زینب و مسجد سیده نفیسه بازسازی شود.

 سیسی به رئیس سازمان مهندسی نیروهای مسلح این کشور دستور داد تا صحن‌های داخلی مساجد و تزئینات معماری غنی و ظریف آنها با حفظ جنبه‌های تاریخی و معنوی این زیارتگاه‌ها بازسازی و راه‌ها و میادین منتهی به اماکن و تأسیسات اطراف آنها نوسازی شود.

مسجد الازهر

مسجد الازهر یکی از مهم‌ترین مساجد مصر است. به‌ویژه که به‌عنوان یک پایگاه تاریخی برای گسترش آموزه‌های دین اسلام به شمار می‌رود و جایگاه آن به‌عنوان یک مسجد تاریخی مشهور در مصر و جهان اسلام، بسیار برجسته است.

در مورد تاریخچه ساخت مسجد الازهر، می‌دانیم که در دوره حکومت فاطمی ساخته و توسط جوهر الصقلی در سال 969 میلادی افتتاح شد. الازهر در سال‌های بعد توسعه پیدا کرد و مرمت شد.

فاطمیان که ارادت ویژه‌ای به حضرت فاطمه (س) دختر پیامبر (ص) داشتند این مسجد را به افتخار آن حضرت ساختند.

مسجد الحسین (ع)

مسجد جامع امام حسین (رأس الحسین) در سال 1154 میلادی در دوره فاطمیان بنا شد. سپس در سال 1847 اسماعیل پاشا با الهام از معماری گوتیک ایتالیا و معماری عثمانی، با افزودن مناره‌هایی به سبک مساجد عثمانی آن را بازسازی کرد.

برخی منابع تاریخی محل دفن سر مبارک امام حسین(ع) را قاهره دانسته و نوشته‌اند که خلفای فاطمی سر آن حضرت را به عسقلان انتقال دادند و سپس آن را به قاهره برده و در آنجا دفن کردند و بارگاه بزرگی ساختند که اکنون زیارت‌گاه است. این مسجد از زیارتگاه‌های مهم مصر به شمار می‌رود و هر روزه هزاران نفر از محبان اهل بیت (ع) برای نماز و دعا به آنجا می‌روند. یکی از قدیمی‌ترین نسخه‌های کامل دست‌نویس قرآن کریم در این مسجد نگهداری می‌شود. 

باب زویله

این دروازه عظیم یکی از ورودی‌های اولیه شهر قاهره در دوره فاطمی بوده که عظمت آن گواه قدرت معماری و نظامی بنیانگذاران این سلسله در قرن یازدهم میلادی است.

در مورد تاریخ تأسیس این دروازه می‌دانیم که در سال 485 هجری قمری تأسیس شده است. شهرت باب زویله در این است که سرهای فرستادگان هلاکو، رهبر مغولان، هنگامی که مصر را تهدید به حمله کردند در آنجا به دار آویخته شد. همچنین «طومان بای» آخرین سلطان سلسله ممالیک بر این دروازه به دار آویخته شد.

مسجد محمد علی

مسجد محمد علی یکی از برجسته‌ترین مساجد تاریخی در قاهره به شمار می‌رود. محمدعلی پاشا (حاکم مصر از سال 1805 تا 1848 میلادی) این مسجد را به گونه‌ای ساخت که از نظر طراحی شبیه به سبک معماری عثمانی باشد.

مسجد محمد علی را اغلب مسجد مرمره می‌نامند و این نام به دلیل نوعی سنگ مرمر است که در ساخت این مسجد استفاده شده است و پس از مرگ محمدعلی پاشا، برخی از خلفا اضافات متعددی بر آن انجام دادند.

این مسجد محل برگزاری جشن‌های سالانه در مناسبت‌های مذهبی بود و گنبد بلند عثمانی به این مسجد حس آرامش و فضای فوق العاده‌ای می‌بخشد و منظره قاهره قدیم از بام این مسجد، دیدنی است.

مسجد محمد علی در داخل ارگ صلاح الدین ایوبی در قاهره واقع شده است. این مسجد در زمان سلطنت محمدعلی پاشا در سال 1848 میلادی در محل کاخ‌های ممالیک ساخته شد و برجسته ترین مسجد تاریخی در مصر شناخته می‌شود.

در گوشه مسجد دو منبر وجود دارد که یکی از چوب تزئین شده به رنگ سبز و دیگری از سنگ مرمر ساخته شده است. تالار بیرونی شامل ساعت مسی است که لویی فیلیپ فرانسوی در سال 1845 میلادی به محمدعلی پاشا هدیه داده است. 

مسجد ابن طولون

مسجد ابن طولون که قدمت آن به قرن سوم هجری/ نهم میلادی بازمی‌گردد در فهرست برجسته‌ترین بناهای مذهبی مصر جای دارد؛ به‌ویژه که یکی از معروف‌ترین مساجد مصر است که ابن طولون (موسس سلسله طولونی‌ها) دستور تأسیس این مسجد را داد و به نام او نیز نامگذاری شد.

مسجد ابن طولون تنها مسجدی است که در بین بقیه مساجد مصر تاکنون تعمیر نشده و هنوز ویژگی‌های اولیه خود را حفظ کرده است. مسجد ابن طولون دارای تزئینات منحصر به فرد به سبک معماری عراقی دوران عباسی است که آن را از بقیه مساجد شهر متمایز می‌کند.

مسجد سلطان حسن

مسجد سلطان حسن یک مسجد مربوط به سال ۷۶۲ قمری / ۱۳۶۱ میلادی بوده که در شهر قاهره در کشور مصر واقع شده است. این مسجد یکی از مکان‌های تاریخی بسیار قدیمی در مصر بوده که هنر بسیار زیبا و خاص عربی را به تصویر می‌کشد. این مسجد بلندترین مناره‌ها را در قاهره دارد و بخشی از آن آرامگاه سلطان حسن است.

مدرسه و مسجد سلطان حسن بین سال‌های 1356 و 1363 میلادی در دوره بحری مملوک ساخته شده است. این مسجد از نظر ابعاد عظیم و مؤلفه‌های ابتکاری معماری قابل توجه بوده و امروزه نیز همچنان یکی از تأثیرگذارترین بناهای تاریخی قاهره محسوب می‌شود.

این بنای عظیم، به دستور سلطان حسن، پسر سلطان الناصر محمد بن قلاوون در سال 1361 میلادی تأسیس شد و کار بر روی آن به مدت 4 سال ادامه یافت و سلطان حسن قبل از اتمام کار درگذشت. در سال 1915 میلادی تعمیراتی در مسجد انجام شد و اداره آثار باستانی مصر اخیراً گنبد مسجد را نوسازی کرد.

قلعه‌های تاریخی؛ جاذبه درخشان دوران اسلامی

قلعه صلاح الدین ایوبی

قلعه صلاح الدین، معروف به قله الجبل ​​کوه، یکی از مهمترین بناهای اسلامی قاهره اسلامی است که در محله قلعه واقع است وبر روی یکی ازتپه‌های مجاور کوه المقطم، مشرف بر شهر قاهره بنا شده است. این قلعه یکی از بلندترین قلعه‌های جنگی است که در قرون وسطی بنا شده است. موقعیت استراتژیک آن در وهله نخست به اهمیت دفاعی آن است. این مکان به شهرهای قاهره و فسطاط اشراف دارد و همچون یک سد طبیعی بین دو شهر است.
صلاح الدین این قلعه را بر روی تپه‌ای در کوه المقطم بنا کرد و برادرش ملک عادل در سال 1208 میلادی ساخت آن را با هدف حفظ قاهره در برابر تهاجمات احتمالی به پایان رساند.

صلاح الدین در انتخاب مکان این قلعه دقت بسیار داشت، زیرا این قلعه با موقعیت مرتفع خود بر قاهره اشراف کامل داشت تا جایی که پادگان آن می‌توانست دو عملیات جنگی را همزمان انجام دهد؛ یعنی تحکیم جبهه داخلی و قطع کردن راه متجاوزان و مقاومت در برابر هرگونه تلاش خارجی برای تصرف قاهره.

دیواری که صلاح الدین در اطراف قاهره برای دفاع از آن در برابر هرگونه تجاوز خارجی بنا کرد یکی از تأسیسات نظامی مهمی است که نقش این قلعه را در قرون وسطی برجسته می‌کند.

قلعه نخل

این شهر در فلاتی مرتفع در شهر نخال، نزدیک جاده بین‌المللی در مرکز سینا واقع شده است. این بنا توسط سلطان قانصوه غوری مملوک در سال 1516 میلادی چند ماه قبل از شکست وی به دستان ترکان عثمانی، ساخته شد. این قلعه، ساختمانی مربع شکل با پنج برج است و از سنگ تراشیده ساخته شده است. این قلعه توسط سلطان مراد سوم امپراتوری عثمانی در سال 1594 مرمت شد و روی دروازه اصلی آن عبارت «مولانا السلطان مرادخان عز نصره» نوشته شد. این قلعه به لحاظ تسلط بر مناطق اطراف خود دارای موقعیت استراتژیکی بود.

برجسته‌ترین اماکن مسیحی

وقتی سخن از بناهای تاریخی مصر به میان می‌آید، بیشتر ما به دوران اسلامی یا دوره باستانی فراعنه فکر می‌کنیم. اما آثار باستانی زیادی مربوط به مسیحیان وجود دارند که برای مصریان مهم هستند.

مصر یکی از کانون‌های اصلی رشد مسیحیت بوده است و به همین دلیل برخی از مهمترین مکان‌های عبادی مسیحیان در آنجا واقع است. از جمله صومعه سنت کاترین و بسیاری از صومعه‌ها و کلیساهای ارتدکس، پروتستان و کاتولیک.

 مسیحیت بین سال‌های ۴۰۰ تا ۸۰۰ میلادی دین اصلی در مصر به‌شمار می‌رفت. پس از فتح مصر به دست مسلمانان تا میانه‌های قرن دهم میلادی همچنان دین  اصلی این کشور باقی ماند. پس از آن مسیحیان همواره به عنوان یکی از اقلیت‌های بزرگ در مصر به‌شمار رفته‌اند. قبطی‌ها بزرگترین اقلیت مسیحی این کشور را تشکیل می‌دهند.

برخی از مهم ترین اماکن گردشگری برای فرهنگ مسیحی و قبطی در مصر به شرح زیر است:

قبرستان البغاوات

یکی از بزرگ‌ترین گورستان‌های تاریخی مسیحیان در جهان، گورستان البغاوات در صحرای خارجه مصر است که قدمت آن به قرن سوم میلادی می‌رسد. هنوز بیش از 200 مقبره طاق‌دار در آن وجود دارد که برخی از آنها دارای نقاشی‌های دیواری استثنایی هستند که صحنه‌هایی از کتاب مقدس را به تصویر کشیده‌اند.

کلیسای سنت جرج

این بنا کلیسای ارتدوکس یونانی کوچک گنبدی شکل در قاهره است که بر روی خرابه‌های قلعه رومی ساخته شده است.

این بنا یکی از چشم‌گیرترین کلیساهای قاهره است. این کلیسا در قرن دهم میلادی ساخته شد و بنای فعلی پس از آتش سوزی در سال 1909 میلادی بازسازی شد.

صومعه سنت آنتونی

این صومعه باستانی در میان مناظر زیبای سواحل دور دریای سرخ واقع شده است. این صومعه در محلی در نزدیکی غار آنتونی ساخته شده است که پیروانش در آن اردوگاهی تأسیس کردند و این کلیسا با غنی‌ترین هنرهای دوران قبطی‌ها تزئین شده است.

صومعه سنت پل

این صومعه مجموعه‌ای است که با دیوارهای بلند مستحکم در برابر حملات بادیه نشینان محلی ساخته شده و هنوز صومعه‌ای فعال است و در نزدیکی صومعه سنت آنتونی قرار دارد. صومعه سنت پل یکی از مهمترین مکان‌های گردشگری مذهبی در مصر است که قدمت ساخت آن به قرن چهارم پس از میلاد باز می‌گردد.

بازدیدکنندگان می‌توانند با کمک راهنما و یک راهب انگلیسی زبان از نقاط مختلف این صومعه بازدید کنند و امکان دسترسی به بسیاری از مناطق بسته این مکان را داشته باشند.

صومعه سنت سیمئون

این صومعه علی‌رغم اینکه قرن‌ها متروکه بود، همچنان عظیم و با ابهت است و مانند قلعه‌ای متروک در حاشیه صحرا در ساحل غربی رود نیل در اسوان واقع است.

این صومعه در سال 700 پس از میلاد ساخته شده است و هنوز وضعیت خوبی دارد، اگرچه در مکانی متروکه واقع شده است. اکنون می‌توانید نقاشی‌های دیواری قبطی را کشف کنید و از آنها لذت ببرید. تنها نقطه ضعف این صومعه مشکل دسترسی و نبود آب در آن است که همین موضوع باعث متروک شدن صومعه شد.

صومعه سنت کاترین

صومعه سنت کاترین قدیمی‌ترین صومعه مسیحی فعال در جهان است که از نظر معماری، منحصر به فرد و غنی از هنر مذهبی است.  صومعه سنت کاترین در سال 565 پس از میلاد برای اسکان راهبان ساکن در شبه جزیره سینا ساخته شد. این صومعه در کوه کاترین در سینا واقع شده است. یکی از ویژگی‌های این صومعه که مورد علاقه جهانگردان است، وجود کتابخانه‌ای شامل 3500 جلد کتاب به زبان‌های مختلف است.

کلیسای معلق

کلیسای معلق در منطقه قاهره قدیم و در میان گروهی از بناهای تاریخی قبطی قرار دارد و  در خیابان مار جرجس واقع است.

این کلیسا به کلیسای معلق معروف شد. زیرا بر روی ویرانه‌های دو برج بزرگ قلعه رومی ساخته شده است که توسط امپراتور تراژان در اوایل قرن دوم پس از میلاد ساخته شده است. ورود به آن از طریق پلکانی است که در نزدیکی برج میانی ساخته شده است.این کلیسا به دلیل اینکه یکی از قدیمی ترین کلیساهای باقی مانده در مصر به حساب می‌آید، شهرت زیادی به دست آورده است.

در اواخر عصر امویان (749 میلادی) بنای کلیسا آسیب دید و سپس بازسازی شد. ساختمان این کلیسا در زمان خلافت عزیز بالله فاطمی نیز بازسازی شد.

کلیسای ابو سرجه

این کلیسا در اواخر قرن چهارم یا اوایل قرن پنجم میلادی تأسیس شد و احتمالاً در همان مکانی ساخته شده است که خانواده مقدس هنگام فرار به مصر از دست هیردوس، پادشاه یهودیان، در آنجا اقامت داشتند.

از نظر تاریخی و هنری اهمیت این کلیسا کمتر از کلیسای معلق نیست. این اولین کلیسای مصر پس از صومعه ابومقار بود که اسقف‌ها پس از سکونت در اسکندریه در آن مراسم عبادی را برگزار کردند.

این کلیسا در قرن دهم پس از میلاد ویران شد و در زمان فاطمیه دوباره بازسازی شد و بقایایی از  آن به صورت سنگ‌های حکاکی شده و دری که بیانگر شکوه هنر قبطی در قرن چهارم است یافت شد که همگی به موزه قبطیان منتقل شدند.

کلیسای قدیس باربارا

کلیسای سنت باربارا در داخل دیوارهای قلعه بابل قرار دارد که در حدود یک متر و چهل و دو سانتی متر زیر سطح زمین قرار دارد و با پایین آمدن چند پله از یک نردبان سنگی می‌توان به آن رسید.

این کلیسا مستطیل شکل و مسطح است و طول آن حدود بیست و شش و نیم متر و عرض آن حدود چهارده و نیم متر است.

آثار تاریخی یهودی

آثار مربوط به یهودیان در مصر شامل کنیسه‌ها، مقابر و مدارس دینی می‌شود. برخی از مهمترین کنیسه‌های یهودیان مصر عبارتند از معبد عدلی، معبد بن عزرا، معبد موسی بن میمون، معبد یهودیان اشکنازی که همگی در قاهره هستند.

از جمله مهمترین گورستان‌های متعلق به یهودیان، گورستان بساتین است که در محله بساتین قاهره قرار دارد و پس از گورستان جبل زیتون در بیت‌المقدس، قدیمی‌ترین قبرستان یهودی جهان به شمار می‌رود. این قبرستان به دستور سلطان احمد بن طولون توسعه داده شد. همچنین مدارس خاصی برای کودکان یهودی در مصر وجود دارد. از جمله این مدارس می‌توان به مدرسه جمعیت «قطره اللبن» در عباسیه قاهره اشاره کرد.

گزارش از محسن حدادی