دوراندیشی در کلام حضرت علی (ع)

حبیب‌الله صابری‌نسب، مدرس دانشگاه و پژوهشگر نهج‌البلاغه، در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، تدبر و تفکر در مفاهیم نهج‌البلاغه را مورد تأکید قرار داد و گفت: کلام مولا علی(ع) مافوق کلام مخلوق و مادون کلام خالق است و شهید بهشتی از این کتاب ارزشمند تحت عنوان «کتاب دل» یاد می‌کند و تکلیف هریک از ما است که به سهم خود آموزه‌های آن را در جامعه تسری بخشیم.

وی با بیان اینکه بهترین روش‌ها و شیوه‌ها برای سعادت دنیوی و اخروی در نهج‌البلاغه ذکر شده است، ادامه داد: تعبیر شهید بهشتی از نهج‌البلاغه به عنوان «کتاب دل» کاملاً صحیح است؛ چراکه تعدادی از مسیحیان همچون «جرج جرداق» نویسنده و ادیب مسیحی به ادعای خود 200 بار نهج‌البلاغه را مطالعه کرده است، وی در مجموعه شش جلدی که در وصف امیرالمؤمنین(ع) به نام «الامام علی، صوت العدالة الانسانیة» به رشته تحریر درآورده، می‌نویسد: «آیا در تاریخ مشرق زمین، هیچ به سراغ نهج‌البلاغه رفته‌اید؟ نهج‌البلاغه‌ای که از فکر و خیال و عاطفه، آیاتی به دست می‌دهد که تا انسان هست و تا خیال و عاطفه و اندیشه انسانی وجود دارد، با ذوق بدیع ادبی- هنری او پیوند ناگسستنی خواهد داشت».

صابری‌نسب تأکید کرد: خردمند کسی است که از رهنمودهای نهج‌البلاغه بهره جُسته و به کمال انسانی برسد. امروز دشمن می‌داند از کدام روزنه وارد شود تا جوانان و نوجوانان را به سمت افکار شیطانی خود هدایت کند و گرایش نسل جوان به سمت فرهنگ غرب نشان از کم‌کاری جامعه فعال قرآنی و مذهبی دارد. ما باید خوراک فکری به جوانان تزریق کنیم و پس از آن انتظار رفتار قرآنی داشته باشیم.

وی با استناد به آیه 36 سوره مبارکه«اسراء»: « وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ ۚ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا، و (ای انسان) هرگز آنچه را که بدان علم و اطمینان نداری دنبال مکن که چشم و گوش و دل همه مسئولند»، ادامه داد: پرهیز از سطحی‌نگری در برداشت‌های فکری یکی مهم‌ترین موضوعات قابل توجه زندگی هر انسانی است؛ چراکه سطحی‌نگری از عوامل لغزش عقل و خرد، زائل‌کننده عقل و از بین برنده عمل انسان‌ها است.

صابری‌نسب اضافه کرد: پیروی از آنچه نسبت به آن علم نداریم، آسیب‌های بزرگ فکری را به همراه دارد؛ از این جهت باید از برداشت‌های اشتباه و سطحی به شدت پرهیز کرد. حضرت علی(ع) در بخش 5 از خطبه 87 در سبک و سیاق زندگی شخصی و اجتماعی این مسئله را به خوبی بیان کرده و می‌فرماید: «فَلَا تَسْتَعْمِلُوا الرَّأْيَ فِيمَا لَا يُدْرِكُ قَعْرَهُ الْبَصَرُ وَ لَا تَتَغَلْغَلُ إِلَيْهِ الْفِكَرُ، و در چيزى كه بصيرت به ژرفاى آن نمى رسد و فكر و انديشه را بدان راه نيست، رأى خود ابراز ندارید».

این مدرس دانشگاه در ادامه توضیحات خود نهج‌البلاغه را پرچم‌دار هدایت انسان بعد از قرآن دانست و اضافه کرد: ایشان فرمودند: «میوه درخت تفریط، پشیمانی و میوه درخت دوراندیشی، سلامت است»؛ از این رو دوراندیشی و تدبر در امور باعث موفقیت‌های بیشتر و برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تر امور می‌شود. اگر فردی در تدبیر کارها مردد است بهتر است از تجربه و نظر افراد باتجربه در آن زمینه استفاده کند تا از بروز هرگونه خسران و پشیمانی جلوگیری کند.

وی در پایان بیان کرد: دوراندیشی یکی از مهم‌ترین مباحثی است که در نهج‌البلاغه به آن توصیه شده است و بهتر است تا عمق و ژرفای مطلبی را درک نکرده‌ایم وارد مسئله نشویم؛ چراکه انسان را دچار اشتباهات فاحش می‌کند و شایسته است فرد خردمند از ورود به این وادی پرهیز کند. در واقع بینش‌های سطحی و زودگذر بدون استدلال زیان‌آور است و پرداختن به مباحث خارج از چارچوب استدلال و تفکر عمیق انسان را به بیراهه می‌کشاند.