دوبیتی‌های روضه عرض ارادتی در قالب شعر و تصویر است + صوت
حميدرضا صادق محمدی گفت: عکس می‌تواند تصویرسازی جذابی در کنار تکمیل مقصود شعر داشته باشد و در این راه، دوبیتی‌های روضه عرض ارادتی در قالب شعر و تصویر است.
حمیدرضا صادق محمدی متولد سال 1338 تهران است. تحصیلات كارشناسی و كارشناسی ارشد را در رشته مهندسی برق دانشگاه علم و صنعت ایران در دهه‌های 50 و 60 طی كرده و تحصیلات دكتری را در همان رشته در دانشگاه نیوساوت ولز شهر سیدنی استرالیا در نیمه دهه 70 به پایان رسانده است. وی از سال 1359 به جهاد دانشگاهی پیوسته است و هم‌اکنون عضو هیأت علمی پژوهشكده جهاد دانشگاهی با رتبه دانشیاری است.
صادق محمدی علاوه بر مطالعات شغلی علاقه وافری به ادبیات و به‌ویژه شعر دارد و دفتری را با عنوان «دوبیتی‌های روضه: چهل پرده» به مناسبت اربعین حسینی تدوین کرده است. «یادهای دلتنگی» عنوان مجموعه اشعار وی در جلدهای مختلف است که جلد اول با عنوان ترنم باران در فضای مجازی منتشر شده است.
ویژگی خاص دوبیتی‌های این شاعر در پیوست تصویری آنهاست که شعر را کامل می‌کنند و در این زمینه با وی در ایکنا به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
برای شروع بفرمایید که چه شد به سرودن روی آوردید؟
ماجرا از آنجا شروع شد که برای بیان تسلیت مصیبت ایام عزاداری یا التماس دعا در ایام محتمل به شب قدر، به ذهنم رسید با بیان شعر آن را ابراز کنم و چون غزل و مثنوی قالب مناسبی برای این کار نیست یک دوبیتی سرودم و چون در هنگام سرودن متأثر بودم به نظر خودم دلنشین شد. اکنون در زمانه‌ای هستیم که حوصله خواندن کمتر است و باید گزیده‌گویی داشته باشیم. این شد که فکر کردم قالب دوبیتی و رباعی مناسب‌تر است. از سویی دوبیتی حالتی مینی‌مال دارد و مفهوم را با کمترین کلمات می‌شود بیان کرد. ضمن اینکه چون شاعر همیشه خودش را نمی‌سراید و اغلب اشعار من از دید افرادی دیگر است سرودن در این قالب برایم راحت‌تر بود. درواقع خودم را جای یک کاراکتر می‌گذارم و بر اساس دیدگاه وی و از زبان او می‌سرایم.
چه شد که از تصاویر به‌مثابه مفهوم تکمیلی برای اشعار استفاده کردید؟
گاهی متن به دلیل چکیده بودن نمی‌تواند همه منظور را به‌درستی بیان کند و مفهوم موردنظر برای بیان در آن نمی‌گنجد. چون سوژه امکان پردازش مبسوط را ندارد. من در یک دوبیتی به ذهنم رسید که از تصویرنوشته‌ای از سوره قدر را كه خود دنیایی از مفهوم است در کنار یك شعر دوبیتی مناسبتی استفاده كنم و از آنجا این به ذهنم رسید تصویر می‌تواند تصویرسازی جذابی در کنار تکمیل مقصود شعر داشته باشد.
گاهی اوقات شعر را که کنار می‌گذارم ناگهان ذهنم درگیر یک شعر می‌شود و انگار شعر ناخواسته الهام می‌شود. این‌طور نیست که تصویر را ببینم و روی من تأثیر بگذارد تا شعر بگویم بلکه شعر سروده می‌شود و سپس احساس می‌کنم که باید روی تصویری با چه ویژگی قرار بگیرد تا مفهوم آن در انتقال به مخاطب رساتر شود.
از وقتی یادم می‌آید در خانه ما روضه‌خوانی بوده است و منظورم سال‌های 46 و 47 است و من در چنین فضایی رشد كرده‌ام. سالی كه کرونا آمد این مراسم در سطح كشور دیگر به صورت قبل نبود و من که خیلی دلم گرفته بود فكر كردم چگونه می‌توانم در حد خودم عرض ارادتی داشته باشم. دوبیتی‌هایی می‌سرودم در بستر فضای مجازی در كانالی به نام دوبیتی‌های روضه به اشتراك می‌گذاشتم و هنوز هم آن را به مناسبت ادامه می‌دهم در آنجا هم از تصاویر استفاده می‌کنم. البته گاهی هم تصویرهایی بر ذهنم تأثیر می‌گذاشتند و در ذهنم می‌مانند انگار منتظرند تا شعری برای آنها سروده شود و بر آنها نقش ببندد.
کاری که برای اربعین انجام داده‌اید چه خصوصیاتی دارد؟
برای اربعین چهل شعر مرتبط با ایام تعزیت آقا اباعبدالله الحسین(ع) و یاران باوفایش از مجموعه سروده‌ها را همراه با تصاویر انتخاب کرده‌ام که در فایلی به نام "دوبیتی‌های روضه؛ دفتر اول: چهل پرده" آماده شده است. این مجموعه از میان دوبیتی‌های مرتبط با موضوع كه در سال‌های 1399 و 1400 سروده شده است. البته فقط دوبیتی است و در حد بضاعت و عرض ارادت.
البته ارزش شعر به کوتاهی و بلندی نیست. به ویژه اینکه احساس و همدردی در اشعار شما دیده می‌شود ضمن اینکه در دوبیتی‌های شما وزن‌های مختلف و مفاهیم متفاوت تنوع خوبی به مجموعه داده‌اند و نشانه مطالعه شما درباره شعر و خواندن اشعار زیاد بوده است.
نوشتن دست خودم نیست. گاهی دستم خودش شروع می‌کند به نوشتن. من با اینکه همه عمر در رشته مهندسی تحصیل و كار كرده‌ام در حد خودم از ویژگی احساسی بالایی برخوردار هستم. گاهی یک غم کوچک منجر به شعری در لحظه می‌شود. یکبار همسر یکی از همکاران كه ارتباط خیلی نزدیك كاری هم نداشتیم به رحمت خدا رفته بود و وی خیلی غمگین بود این را قلباً و بدون ملاقات ایشان به شدت حس كردم. قبل از نماز صبح برخاستم و باران می‌آمد و ناگهان شعری به دنیا آمد. برای وی فرستادم و در جلسه‌ای که بعدها او را دیدم گفت که فکر نمی‌کرده که فردی در حوزه مهندسی چنین روحیاتی داشته باشم.
تنوع مضمون اشعار، گاهی هم از تنوع حسم نسبت به موضوعات اجتماعی یا جبهه و دفاع مقدس بوده است. گاهی این حس در وجودم جدی می‌شود به ویژه درباره پدر و مادران شهدا و چشم‌انتظاری والدین شهدای مفقودالاثر. یا برای مثال اشعاری که برای فوت پدر مرحومم سرودم. در این خصوص نیز مجموعه‌ای از دوبیتی‌ها برگزیدم كه در قالب فایلی با عنوان «یادهای دلتنگی؛ دفتر اول: ترنم باران» تقدیم كرده‌ام. البته چینش 52 دوبیتی از سروده‌ها هم در قالب یک مجموعه برایم مدتی سؤال بود تا درنهایت به صورت کنونی درآمد.
نكته دیگر درباره تنوع شعر بازمی‌گردد به اینكه هرچند من به خواندن شعرهای مختلف علاقه دارم، اما مفاهیم و تنوع سروده‌هایم اغلب به دلیل نمای نقطه‌نظر کاراکتری است که من از زبان وی و متناسب با احساسات او شعر را گفته‌ام. این موضوع به آن برمی‌گردد که من در زمان سرودن هر شعر جای چه کسی نشسته باشم و از دیدگاه او به بیان مفهوم بپردازم گاهی هم برمی‌گردد آن زمان کجا بوده‌ام و چه صحنه‌ای را دیده‌ام. مثلاً در حال عبور از خیابان یک زباله‌گرد را دیده‌ام یا یك کودک کار كه بر من تأثیر گذارده‌اند و مدتی بعد در سروده‌ای به بیان مفهومی در این خصوص پرداخته‌ام.
فکر می‌کنید فضای مجازی با توجه به تحریف‌هایی که درباره شعر یا شاعران در آن صورت می‌گیرد جای مناسبی برای انتشار اشعار است؟
یادمان باشد که در دنیای قدیم کتابت هم نبوده و اگر اشعار مانده بر اساس حافظه شفاهی افراد بوده است. فضای مجازی فرصت و ابزار خوبی برای ارائه است و گاهی حتی ما اشعاری را از شعرای قدیم می‌خوانیم که اگر این فضا نبود هیچ‌وقت فرصت دسترسی، خواندن و استفاده از آنها را پیدا نمی‌كردیم منتها باید قانون و آموزش اجتماعی به نوعی باشد که امنیت فضا در این خصوص تأمین شود.
در فضای حقیقی در مواجهه با دیگران به خصوص آشنایان و كسانی كه ما را می‌شناسند حواسمان هست که چطور رفتار کنیم چرا که فردا وقتی دوباره با ایشان روبرو می‌شویم، اما در فضای مجازی این موضوع کمرنگتر است. بحث دیگر ورود اخلاق و فرهنگ با تکنولوژی به صورت تدریجی در برخی جوامع است و قوانین متناسب و بعضاً شدیدی را در خصوص حقوق و مسئولیت‌ها درباره آن اجرا می‌کنند. اما در جامعه ما فاصله زمانی جدی بین زمان ورود تکنولوژی و استقرار فرهنگ مناسب در استفاده از آن دیده وجود دارد و بی‌قانونی‌هایی در این موارد مشهود است. از سوی دیگر با در دسترس قرار گرفتن تلفن‌های همراه هوشمند نه تنها استفاده از ابزارهای شخصی نظیر ساعت مچی بسیار محدود شد بلكه مهم‌تر از آن نیازهای جدید فراوانی هم آفریده شد. ضمن اینکه این محصولات فناوری نوین رفتارها و اخلاق اجتماعی ما را هم تا حد قابل‌ملاحظه‌ای دستخوش تغییر ساخته است. در حال حاضر اخلاق مطلوب مربوط به فضای مجازی عنصری است كه تا حد زیادی فقدان آن احساس می‌شود و متأسفانه اركان تربیتی نظیر خانواده و آموزش‌وپرورش هم در این زمینه توفیق چندانی نداشته‌اند. اصلاً لغت مجازی خودش کلمه خوبی نیست و باید واژه‌ای مناسب‌تر برای آن در نظر گرفته شود زیرا بخش قابل‌تأملی از تعاملات اجتماعی ما در این فضا شكل می‌گیرد كه كاملاً واقعی است. اصطلاحی كه با عنوان مجازی به کار می‌بریم، درواقع می‌توان از آن معنای غیرفیزیكی آن هم با مفهوم سنتی تعبیر کرد.
پیوست: دانلود پی دی اف مجموعه چهل پرده 1
انتهای پیام
