آسیب‌هایی که خلأ سواد رسانه‌ای برای سلامت انسان ایجاد می‌کند

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ هفتمین وبینار سواد رسانه‌ای با عنوان «مهارت‌های ارتباطی مؤثر و نقش آن در ارتقای سواد سلامت با رویکرد سواد رسانه‌ای» شب گذشته، هشتم آبان با حضور سیده سارا میرقاسمی، عضو انجمن سواد رسانه‌ای ایران برگزار شد.

میرقاسمی در این وبینار اظهار کرد: یکی از مباحث مهمی که در سلسله مباحث ارتباط مطرح می‌شود، مهارت‌های ارتباطی است و اینکه سواد رسانه‌ای چطور می‌تواند به ما کمک کند که مهارت‌های ارتباطی خود را بالا برده و در نهایت منجر به این شود که سواد سلامت ما بالا رفته و دارای امنیت و سلامت روانی باشیم.

وی افزود: زمانی که راجع به ارتباط صحبت می‌کنیم، هر کدام از ما چه در ارتباطات خود در شبکه‌های اجتماعی و چه ارتباط به صورت فیزیکی و حضوری دارای یکی سری نیازها هستیم. در گذشته ارتباطات بیشتر به صورت سینه به سینه رخ می‌داد و امروز که ارتباطات بیشتر در شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد، هر کدام از ما از برقراری ارتباط به دنبال یک سری اهداف و نیازها هستیم. یکی از اهداف ما این است که به دنبال تقویت هویت شخصی خود هستیم. هدف ما از برقراری از ارتباط گریز از یک سری واقعیت‌های تلخی است که اطراف ما را فراگرفته که این ارتباط می‌تواند در قالب شبکه‌های اجتماعی و یا حضوری باشد.

میرقاسمی ادامه داد: یکی از اهداف ما از برقراری ارتباطات، کسب اطلاعات است؛ چراکه ارتباط و گفت‌و‌گو با دیگران در این بستر شکل می‌گیرد. ما برای برقراری ارتباط باید دارای یک سری از مهارت‌ها باشیم. ارتباط مؤثر زمانی شکل می‌گیرد که بتوانیم اعتماد طرف مقابل را جلب کنیم. این جلب اعتماد باعث می‌شود که طرف مقابل به ما اطمینان کند و ما در مقام یک رسانه و فردی که در برقراری ارتباط مؤثر هستیم، بتوانیم اعتبار لازم را کسب کنیم.

این استاد سواد رسانه‌ای بیان کرد: مهارت‌های سواد رسانه‌ای به ما یاد می‌دهد که اعتباری که رسانه‌ها به دنبال آن هستند را با یک سری از تکنیک‌های ویژه بسنجیم. امروز نیازمند دانستن برخی تکنیک‌های ویژه در مواجهه با پیام‌های مختلف هستیم تا به ویژه در شرایط فعلی جامعه که رسانه‌ها جامعه را از طریق نوعی پمپاژ خبری احاطه کرده و امنیت و سلامت روانی افراد را به مخاطره می‌اندازند، در امان باشیم. جامعه در مواجهه با اخبار رسانه‌ها باید به سطحی از آگاهی دست پیدا کند که با هدف رسانه‌ها از تولید محتواهای مختلف آشنا شود.

تشخیص تعصبات و دروغ‌های رسانه‌ای

وی تصریح کرد: افراد باید تلاش کنند تا قسمت‌های پنهان شده در پیام‌های مختلف رسانه‌ها را پیدا کنند و سپس، در مرحله بعدی تلاش کنند تا چگونگی ایجاد پیام‌های رسانه‌ای را درک کنند. همچنین، مردم باید ارتباطات غلط، تعصبات و دروغ‌های رسانه‌ای را تشخیص داده و پیام‌های رسانه‌ای را براساس باورها، تجربیات و ارزش‌های خود ارزیابی کنند و در نهایت توانایی این را داشته باشند که پیام‌های رسانه‌ای را تولید و توزیع کنند.

میرقاسمی با بیان اینکه مهارت‌های ارتباط مؤثر در این زمینه یاری‌رسان جامعه خواهد بود، افزود: امروز با وجود شبکه‌های اجتماعی در بستر شرایط موجود باید بتوانیم در قدم اول با مخاطب خود همسو و همگام شده و دغدغه و ذائقه او را بشناسیم. زمانی که از سواد سلامت صحبت می‌کنیم، با دو شاخصه اصلی مواجه هستیم که سواد سلامت را با سواد رسانه‌ای مرتبط می‌کند. سواد سلامت دارای شاخصه‌های مختلفی همچون سلامت شغلی، سلامت فیزیکی، سلامت ذهنی، سلامت عاطفی، سلامت محیط زندگی، سلامت اجتماعی و سلامت معنوی است.

این استاد سواد رسانه‌ای ادامه داد: هر آن چیزی که به ما کمک کند تا به اطلاعات اولیه راجع به مسائل ابتدایی پزشکی همچون پیشگیری و درمان بیماری‌ها و ارتقای سواد اولیه در خودمراقبتی دست پیدا کنیم، در حوزه سواد سلامت قرار می‌گیرد. در رابطه با ارتباط سواد سلامت با سواد رسانه‌ای با دو رکن اصلی مواجه هستیم. یکی از ارکان این است که داشتن سواد رسانه‌ای تا چه میزان به ما کمک می‌کند که دارای سلامت روان باشیم. زمانی که ما از شبکه‌های اجتماعی به شکل غیر متعارف استفاده کنیم و دچار اعتیاد رسانه‌ای شویم، سلامت روان ما نیز با مشکل مواجه خواهد شد.

جنگ رسانه‌ای

وی بیان کرد: ما در شرایط امروز جامعه با جنگ رسانه‌ای مواجه هستیم که در همین شرایط افرادی وجود دارند که دائما به دنبال این هستند که از انواع و اقسام فیلترشکن‌ها استفاده کرده و بتوانند به محتوایی که از طریق رسانه‌های معاند تولید می‌شود، دسترسی داشته باشند. این مسئله به سلامت روان جامعه آسیب وارد می‌کند؛ یعنی افراد باید به میزانی از خودمراقبتی از طریق آگاهی به سواد رسانه‌ای دست پیدا کنند تا از مخاطرات امروزی رسانه‌های معاند مصون باشند.

میرقاسمی ادامه داد: امروز اعتیاد رسانه‌ای برخی افراد در حدی بالا است که از فیلترینگ شبکه‌های مجازی دچار افسردگی شدید شده‌اند. این مسئله همان نقطه تلاقی سواد رسانه‌ای و سلامت روان را نشان می‌دهد که باید به خوبی بدان پرداخته شود. لذا نداشتن سواد رسانه‌ای تأثیر زیادی در کاهش سطح سلامت روان افراد دارد. متأسفانه نداشتن سواد رسانه‌ای باعث می‌شود که افراد در معرض پمپاژهای خبری رسانه‌های معاند، تمامی محتواهای این رسانه‌ها را باور کرده و سلامت روان خود را دچار مخاطره کنند.

نقطه تلاقی مثبت سواد سلامت و سواد رسانه‌ای

این استاد سواد رسانه‌ای اظهار کرد: سواد سلامت و سواد رسانه‌ای از طرفی دارای یک نقطه تلاقی مثبت نیز هستند که سواد رسانه‌ای یک سری امکانات را در جهت ارتقای سواد سلامت افراد فراهم کرده است. خدمات فضای مجازی برای پزشکان و بیماران و دستیابی به اطلاعات پزشکی و نیز تشکیل پرونده پزشکی الکترونیک از جمله این موارد است که از نکات مثبت تأثیر سواد رسانه‌ای بر سواد سلامت است.

مشکلات خواب و تشدید علائم افسردگی

وی افزود: اگر افراد فاقد سواد رسانه‌ای باشند و از شبکه‌های اجتماعی در چارچوب تعریف شده خود استفاده نکنند، به طور حتم با مشکلات فراوانی مواجه خواهند شد. از جمله مسائلی که می‌تواند سلامت روانی افراد را در استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی به خطر بیندازد، ابتلا به مشکلات خواب و تشدید علائم افسردگی و اضطراب است. امروز به واسطه فیلتر اینستاگرام افراد با چالش‌های فراوانی مواجه هستند اما درصد آسیب‌هایی که منحصرا اینستاگرام برای افراد ایجاد می‌کرد، خطرات فراوانی را برای سلامت روان افراد داشت.

میرقاسمی تصریح کرد: در اینستاگرام به واسطه اینکه بیشتر پست‌ها غیر واقعی هستند، موجبات ایجاد ناامنی در ذهن و روان افراد فراهم شده و این مسئله باعث می‌شود تا افراد مختلف نتوانند حقیقت را از دروغ تشخیص دهند. پست‌ها و تصاویری که در این فضا منتشر می‌شود با استفاده از ادیت و فتوشاپ به زیباترین حد خود رسیده و باعث می‌شود تا اعتماد به نفس افراد کاهش پیدا کند. اگر بخواهیم برای کاهش مضرات شبکه‌های اجتماعی نکاتی را مطرح کنیم، باید بر فعالیت فرزندان در شبکه‌های اجتماعی نظارت داشته و آن را به زمان ویژه‌ای محدود کنیم.

این استاد سواد رسانه‌ای در پایان بیان کرد: والدین باید به فرزندان خود تأکید کنند که اکثر افراد تصویر غیر واقعی از خود را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند. برای بیان نقش رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی سلامت باید اشاره کنیم که فضای مجازی دارای ویژگی‌هایی در توسعه سلامت است. ممکن است که فضای مجازی اطلاعات درست یا نادرستی در مورد سلامت و اطلاعات پزشکی داشته باشد که باید مراقب این‌گونه محتواها بود. البته فضای مجازی خدماتی نیز در این حوزه همچون ایجاد پرونده پزشکی الکترونیک، ایجاد ارتباط تصویری با پزشکان و ... دارد که می‌توان از آن به خوبی بهره برد.