ارائه پیشنهاد طرح جامع ارتقای کیفی مؤسسات قرآنی حوزه تبلیغ و ترویج

به گزارش ایکنا، شصت‌ودومین جلسه کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم که دومین جلسه این کمیسیون در سال ۱۴۰۱ بود، امروز ۲۵ آبان‌ماه با حضور اعضای این کمیسیون در محل معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.

در ابتدای این جلسه علیرضا معاف، معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به جلسه روز گذشته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اعضای فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی اشاره کرد و گفت: در این جلسه مباحث خوبی طرح و در بخشی از آن انتقاداتی به شورای توسعه قرآن و عدم تخصیص بودجه‌ها مطرح شد. یکی از نمایندگان انتقادات تندی در مورد اینکه چرا بودجه 1400 و 1401 تخصیص پیدا نکرده است را مطرح کرد.

وی همچنین به نشست هفته گذشته مدیران معاونت با مدیران مؤسسات قرآنی مردم‌‌نهاد به صورت مجازی اشاره کرد و افزود: در آن نشست بیش از 1000 مؤسسه حضور داشتند و در آنجا هم در مورد کمیسیون نکاتی مطرح و مقرر شد این نشست‌ها به صورت ماهانه برگزار شود.

معاف در بخش دیگری از صحبت‌های خود در این جلسه بیان کرد: اتفاق مهمی دیگر که اخیراً رخ داده است، با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از بانوان فرهخیته و قرآنی دعوت به عمل آمد. در آن جلسه بنیاد بین‌المللی قرآنی کوثر ثبت و افتتاح شد، در این موضوع وزارت ارشاد حامی کار است و تاکنون 1200 نفر از بانوان فعال حوزوی و دانشگاهی کشور به عضویت این بنیاد درآمده‌اند.

معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه با اشاره به اینکه کارهای بزرگی در کشور در حوزه تأسیسی در حال شکل‌گیری است، گفت: نمایندگان مجلس شاید اطلاعی از این کارها نداشته باشند و امیدوارم اعضای فراکسیون در جلسه آینده کمیسیون حضور داشته باشند تا از ریز این برنامه‌ها مطلع شوند.

وی در ادامه به مشروح دستورهای این جلسه پرداخت و با اشاره به بررسی وضعیت تبلیغ و ترویج در مؤسسات قرآنی، اظهار کرد: بسیاری از مجموعه‌های قرآنی اعم از مؤسسات یا مجموعه‌های فعال حکومتی به کار آموزشی یا پژوهشی گرایش دارند و کمتر در حوزه رسانه‌، ارتباطات و تبلیغ و ترویج وارد می‌شوند.

معاف با تأکید بر اینکه به بسیاری از مجموعه‌های مردمی گفته‌ایم امسال حمایت‌ها را به سمت کارهای تبلیغی و ترویجی می‌بریم، گفت: در حوزه تبلیغ و ترویج می‌خواهیم کارها را به مؤسسات مردمی بسپاریم. شاید اهمیت رسانه برای خیلی از دوستان روشن نباشد؛ یکی از مسائلی که وجود دارد این است که در حوزه‌های مختلف شخصیت‌هایی با عنوان سلبریتی حضور دارند. در حوزه‌های دینی، قرآنی و انقلابی معمولاً افرادی که در بزنگاه‌ها و بحران‌ها نقش گروه مرجع را ایفا کنند و به عنوان یک آدم دارای سرمایه اجتماعی موثر واقع شوند، وجود ندارند.

معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید بر اینکه اساساً در حوزه قرآنی و مباحث دینی می‌توانستیم عناصری داشته باشیم که از لحاظ اجتماعی جریان‌ساز باشند، افزود: باید برنامه‌هایی در کمیسیون تبلیغ و ترویج داشته باشیم تا بر اساس آن افرادی که در حوزه تبلیغی و ترویجی مؤسسات مردمی، رجال، فحول و عناصر که صاحب‌نظر و دارای ظرفیت‌های اجتماعی هستند تبدیل به عناصری شوند که در بزنگاه‌ها برای نظام وارد کنشگری شوند.

وی با طرح این سوال که چرا اخبار قرآنی تبدیل به خبر اول کشور نمی‌شود؟ گفت: این یک بحث مهم است که ما انقلابِ قرآنی، رهبرِ قرآنی، دولتِ قرآنی و دولت در خدمت مردم داریم اما اخبار قرآنی و مسابقات بین‌المللی هیچ وقت تبدیل به خبر اول کشور تبدیل نمی‌شود. مسابقات یک کار آریستوکرات در یک مجموعه خاص و در یک طبقه خاص است که فقط خودشان می‌آیند، مسابقه می‌دهند و می‌روند و جامعه خیلی در جریان قرار ندارد.

معاف افزود: خیلی وقت‌ها رسانه یا نهاد برگزارکننده رویداد را متهم به کم‌کاری می‌کنند، در صورتی که اینگونه نیست چرا که رسانه و نهاد کار خودشان را انجام داده‌اند، اینجا نیاز به بسته جامعی داریم تا بتوانیم چند بار در سال اخبار مهم قرآنی را تبدیل به خبر اول کشور کنیم و مردم را پای آن برنامه بیاوریم.

دبیر کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم تصریح کرد: وزارت ارشاد نیز به سختی وارد حوزه تبلیغ و ترویج شده و همیشه به سمت آموزش رفته است. به همین خاطر ذائقه مؤسسات به این سمت رفته است.

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه این جلسه محمد انجم‌شعاع، مدیرعامل اتحادیه کشوری مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت نیز در سخنانی کوتاه، گفت: امروز 3033 مؤسسه قرآنی در کشور فعالیت دارد، اگر با اغماض تمام به آنها نگاه کنیم می‌بینیم حدود سه درصد از این موسسات صرفاً تبلیغی و ترویجی هستند. در حوزه تخصصی فضای مجازی عدد ما خیلی از این سه درصد پایین‌تر است.

وی با تأکید بر اینکه لازم است اعتباراتی برای اضافه شدن به تعداد مؤسسات تبلیغی و ترویجی در نظر گرفته شود، گفت: معمولاً در جلسات هیئت رسیدگی به مؤسسات که شرکت می‌کنیم اغلب درخواست‌ها برای کسب مجوز فعالیت در حوزه آموزش است. ما باید به سمت شناسایی ظرفیت‌ها برویم و این ضرورت را جدی بگیریم.

بر همین اساس در بخش دیگری از این جلسه ولی یاراحمدی، عضو حقیقی کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم نیز در سخنانی با اشاره به اینکه قبل‌تر دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی یک بسته محتوایی با عنوان افزایش مشارکت بخش مردمی در فعالیت‌های قرآنی را آماده کرده بود، گفت: در آن بسته مطالب قابل توجهی ارائه شده و در بخشی از آن به این موضوع که چرا تا کنون کارهای قرآنی به آنها واگذار نشده است، تأکید شده است.

یاراحمدی با اشاره به اینکه باید تکلیف خودمان را مشخص کنیم و ببینیم که آیا می‌خواهیم به بخش مردمی کار بدهیم و به او اعتماد کنیم یا خیر، گفت: واگذاری به این معنی که بخش‌هایی از فعالیت‌های خودمان که به آن علاقه‌مند نیستیم و دردسر دارد را واسپاری کنیم، نیست. ما واقعاً به بخش مردمی اعتقاد نداریم و آنها این را به خوبی می‌دانند و به ما بی‌اعتماد هستند، مطمئناً اگر تریبون در اختیار آنها قرار گیرد حرف‌های خوبی در مورد ما نخواهند گفت.

عضو حقیقی کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم تصریح کرد: مؤسسات ما در حوزه تبلیغ و ترویج بسیار کم هستند یا اگر هستند هم توانا نیستند؛ راه برون رفت از این وضعیت‌ چیست؟ راهکار آموزش و ایجاد مؤسسات واقعی در این حوزه است. ما فعالان قرآنی در این حوزه داریم که می‌توانند ظرفیت قابل توجهی را ارائه دهند ولی باید مسیر صدور مجوز و حمایت را تسهیل کنیم.

وی در ادامه با تأکید بر اینکه نباید به سمت تأسیس مؤسسات قرآنیِ شبه‌دولتی حرکت کنیم، گفت: در دولت قبل چنین مؤسسه‌ای ایجاد شد و مسئولان وقت نیز جزء هیئت علمی آن مؤسسه بودند که این کارها خلاف است و اینها مؤسسات شبه دولتی هستند. این کار باعث می‌شود مؤسساتی که به صورت نیمه جان به کار خود ادامه می‌دهند دچار دلزدگی و سرخوردگی شوند و به سمت انحلال پیش بروند.

یاراحمدی با اشاره به اینکه مؤسسات معین را در درون خودمان ایجاد نکنیم، گفت: ایجاد این مؤسسات مسیر انحرافی ایجاد می‌کند، ممکن است دولت فعلی به عنوان یک دولت ولایی و ارزشی و مسلط به مرزهای حقوقی مانع کار شود اما برای افراد بعدی و دولت‌های بعدی نهالی نکاریم که میوه آن مسئله‌ساز باشد. سابقه حضور مؤسسات معین که در همین معاونت قرآنی بوده‌اند سابقه خوبی نبوده است. این مؤسسات از رانت معین بودن استفاده کرده‌ اما آورده خوبی نداشته‌اند. نمونه‌ها و اسناد مربوط به این موضوع موجود است. به عنوان مثال طرح ملی افق چه بود؟ چند میلیون برای آن هزینه شد؟ اگر همان زمان همین طرح ملی افق را به مؤسسات توانمند در حوزه حفظ قرآن واگذار می‌کردند این ایده خوب از بین نمی‌رفت و به ثمر می‌نشست.

این پیشکسوت قرآنی کشورمان در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به صحبت‌های مطرح شده در مورد باز کردن راه برای ورود شرکت‌های دانش بنیان به حوزه قرآن، تصریح کرد: تا کنون مانعی برای کار مؤسسات فرهنگی و دانش‌بنیان در حوزه قرآن وجود نداشته است، در نمایشگاه قرآن بسیاری از این مؤسسات وارد کار شدند اما بخشی از آنها با حوزه قرآن آشنا نبودند. ما باید اینجا مراقب حضور استارت آپ و دانش‌بنیان‌ها و شتاب‌دهنده‌ها در حوزه قرآن باشیم. ما مفاهیم قرآنی خوبی به نام تعاون داریم؛‌ مخالفتی با واگذاری کار نیست اما اینکه آنها را در ردیف مؤسسات قرآنی قرار دهیم به معنای آن است که صورت مسئله را پاک کرده‌ایم.

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این نشست حسن محمدی، از اعضای کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم با اشاره به اینکه مؤسسات قرآنی فعال در حوزه رسانه بسیار معدود هستند، ‌تصریح کرد: بر اساس آماری که در زمان مسئولیت در حوزه مؤسسات مردمی داشتم از بین تمامی مؤسسات فعال حدود 23 درصد یک فعالیت تبلیغی و ترویجی انجام داده و یا ظرفیت انجام این قبیل فعالیت‌ها را داشته‌اند و به نظرم بر اساس آماری که از تعداد مؤسسات هست شاید با آمار ما بالغ بر 600 مؤسسه از مؤسسات قرآنی ظرفیت فعالیت در حوزه تبلیغی و ترویجی را داشته باشند؛ به شرط اینکه هدایت شوند و آموزش‌های لازم به آنها ارائه شود.

بر همین اساس در بخش دیگری از این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز در سخنانی با اشاره به اینکه بیش از 10 سال پیگیر این موضوع، بوده است، گفت: حرف اصلی من همین موضوع است که ما باید طرح جامع ارتقای کیفی مؤسسات به سمت تبلیغی و ترویجی شدن را ارائه کنیم.

محمدی با اشاره به اینکه مؤسسات نسبت به توانمندی خود در حوزه تبلیغ و ترویج و اینکه باید در این عرصه چه کارهایی انجام دهند، ناآگاه هستند، گفت: برای ارتقای توانایی مؤسسات قرآنی 153 شاخص وجود دارد، این شاخص‌ها ذیل هفت عنوان کلی «رهبری»، «مدیریت»، «برنامه‌ریزی»، «مالی»، «نیروی انسانی»، «منابع آموزشی»، «امکانات و تجهیزات» قرار دارند. در دبیرخانه شورای توسعه یک محتوای 500 صفحه‌ای تولید شده که در آن صفر تا صد مؤسسه تبلیغی و ترویجی تشریح شده است. متن آموزشی برای ارتقای این مؤسسات هم آماده است و لذا باید به این سمت حرکت کنیم.

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصریح کرد: پیشنهاد مشخص من این است که در سطح کشور حداقل 31 مؤسسه تبلیغی و ترویجی در 31 استان تأسیس شود و به عنوان الگو و انگیزه‌بخش دیگر مؤسسات استان باشند. ما مؤسساتی در کشور داریم که با گردش مالی میلیاردی هیچ کار مفیدی انجام نداده‌اند از سوی دیگر مؤسساتی در شهرهای دورافتاده داریم که برای کانال‌های تلویزیونی اروپایی محتوا تولید می‌کنند.

محمدی با اشاره به اینکه در حوزه سندنوسی اسناد خوبی نوشته شده است، بیان کرد: یکی از اسناد تهیه شده مربوط به مؤسسات فرهنگی و نرم است که چند سال قبل ابلاغ شد دریغ از اینکه یک نفر سراغی از این سند بگیرد. این سند صنایع نرم می‌تواند محور تحولات مؤسسات قرآنی در حوزه تبلیغ و ترویج باشد.

وی افزود: با نگاهی که معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد دارند و با اراده‌ای که در وزیر ارشاد و معاون هنری وجود دارد وقت مناسبی است برای اینکه هم مؤسسات قرآنی به سمت فعالیت‌های هنری حرکت کنند و مؤسسات هنری به مباحث قرآنی ورود داشته باشند.

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی بیان کرد: امیدوار هستیم تا دو سال آینده معاونت قرآن و عترت طرح جامع ارتقای کیفی مؤسسات مردمی را با همکاری اتحادیه تولید کند و وقت کافی برای این کار بگذارد تا این زیرساخت با عرض و طول خود تهیه شود. حتی مهلت‌هایی گذاشته شود که مثلاً طی یک بازه زمانی خاص به هیچ مؤسسه‌ای مجوز در حوزه‌‌های دیگر داده نشود و فقط به مؤسسات در حوزه تبلیغی و ترویجی مجوز داده شود.

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین حسین سلیمانی، عضو حقیقی کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی در تذکراتی، گفت: در آیین‌نامه به برگزاری ماهانه جلسات کمسیون اشاره شده است، اما در ادامه به برگزاری دو جلسه در یک فصل اشاره شد هسات. با این تفاسیر به نظر می‌رسد جلسات منظم برگزار نمی‌شود. اگر قانون ‌ایراد دارد و قابل اجرا نیست باید قانون را تغییر دهیم اگر قانون درست است باید به قانون عمل شود و خیلی مناسبت نیست عمل و قانون ما متمایز از هم باشد.

وی در ادامه به موضوع ارزیابی عملکرد دستگاه‌ها از سوی کمسیون پرداخت و افزود: در ماده چهارم بند هفتم، یک بند وجود دارد با عنوان ارزیابی عملکرد دستگاه‌ها در حوزه تبلیغ و ترویج؛‌ اگر بخواهیم عملکرد معاونت قرآنی را بررسی کنیم می‌بینیم رئیس و نایب رئیس کمیسیون وزیر و معاون قرآنی وزیر است، با این وجود چگونه می‌توان ارزیابی به عمل آورد.

سلیمانی در ادامه به مصوباتی که کمیسیون تبلیغ و ترویج در حوزه تبلیغ و ترویج و مردمی‌سازی تصویب کرده است اشاره کرد و گفت: یکی از این مصوبات تقویت سرمایه‌های انسانی، دانشی و نهادیِ نظام تبلیغ و ترویج است، چند کلان برنامه هم ذیل این مصوبه بوده است که یکی از آنها حمایت از ایجاد مراکز تربیت سرمایه انسانی است. سؤالی که وجود دارد این است که تا کنون از چند مرکز حمایت شده است. موضوع دیگر افزایش مشارکت نهادهای غیردولتی در اجرا و طراحی برنامه‌ها هست؛ در این حوزه چقدر اجازه داده‌ایم این طراحی و اجرا اتفاق بیفتد.

عضو حقیقی کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم در ادامه به عملکرد دفتر تبلیغ و ترویج معاونت قرآنی وزارت ارشاد اشاره و بیان کرد: سال قبل وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مدیرکل این دفتر حکم داد و چهار درخواست داشته است. بند اول این درخواست‌ها این بوده است که برای ارتقای مهارت‌‌های تبلیغی و ترویجیِ امور قرآن و عترت نهادهای عمومی و مردمی برنامه‌ریزی شود. من به عنوان فردی که در حوزه تبلیغ و ترویج قرآن فعالیت دارم اطلاع ندارم در طول سال گذشته این اتفاق افتاده باشد.

وی در ادامه با اشاره به صحبت‌های دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، تصریح کرد:‌ آقای محمدی می‌گویند در این 12 سال کارهایی اتفاق نیفتاده است، دوستان خودشان متهم هستند که چرا این کار را انجام نداده‌اند اما الان به نحوی صحبت می‌شود که انگار اولِ دوره مسئولیتشان است و تازه می‌خواهند کار در این حوزه را جلو ببرند. من اعتقاد دارم اگر الان معاونت قرآنی کل بحث نمایشگاه قرآن را به مؤسسات مردمی بدهد از مدلی که الان برگزار می‌شود، بهتر برگزار شود.

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این نشست برخی از حاضران در جلسه به بیان نکات و دیدگاه‌های خود در مورد فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی مؤسسات پرداختند که مهم‌ترین آنها به شریح زیر است.

استفاده از ظرفیت هنرمندان انقلابی جشنواره عمار برای تولید محصولات قرآنی

دادن مجوز قرآنی به موسسات هنری که زمینه فعالیت انقلابی دارند

سند و شاخص‌ها و همه چیز مشخص است و تنها بانی باقی مانده است که باید مشخص شود

با توجه به توانمندی حوزه علمیه، این نهاد می‌تواند در حوزه تبلیغ و ترویج اثرگذار باشد

یکی از بهترین‌ پایگاه‌ها برای اجرای مباحث تبلیغی و ترویجی دفتر تبلیغات اسلامی است

ابتدا باید دقیقاً روشن کنیم منظور ما از تبلیغ و ترویج چه چیزی هست

سازماندهی کار ایراد دارد وگرنه از نظر قانون، شرح وظایف و مأموریت‌ها مشکلی نداریم

همه مؤسسات آمادگی اینکه یک جریان ساز و اجرایی تبلیغ و ترویج باشند را دارند

با توجه به سرمایه زیادی و تجربیاتی که در اختیار معاونت قرآنی است می‌توان بیشترین بهره‌برداری را در حوزه تبلیغ و ترویج به عمل آورد

باید واقعیات جامعه را قبول کرد، در حال حاضر نمودی از فعالیت‌ها در جامعه دیده نمی‌شود

پیوست رسانه‌ای و هنری برای مؤسسات اجباری شود

تنوع کارها در حوزه تبلیغی و ترویج بسیار پایین است

اسناد بسیار زیادی در مورد فعالیت‌های قرآنی تهیه شده است که همه آرشیو شده است

سال‌هاست خود را درگیر سندنویسی کرده‌ایم

با یک کار عملیاتی می‌توان بسیاری از مؤسسات قرآنی را وارد کار تبلیغ و ترویج کرد

بر اساس گزارش ایکنا در پایان این دستور مقرر شد نمایندگان دستگاه‌های عضو کمیسیون و اعضای حقیقی هر آنچه در حوزه تبلیغ و ترویج اعم از سند و اسناد بالادستی و طرح و ایده و ... دارند را به دبیرخانه کمیسیون ارائه دهند تا این دبیرخانه بر اساس آن برای جلسه آینده پیشنهادات خود را ارائه دهد.

بر اساس گزارش خبرنگار ایکنا در بخش دیگری از این جلسه مباحثی در مورد بودجه قرآنی سال 1400 و 1401 نیز مطرح شد.

الهام وقاری