لزوم تجهیز به سواد رسانه‌ای در مواجهه با تروریسم رسانه‌ای
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پیامی تصویری به سومین نشست ملی هم‌اندیشی فعالان سواد رسانه‌ای کشور گفت: امروز گاهی در جامعه با تروریسم رسانه‌ای مواجهیم؛ از این رو با توجه به تنوع گسترده شبکه‌های اجتماعی، نیازمند ارتقای سواد رسانه‌ای هستیم.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ سومین نشست ملی هم‌اندیشی فعالان سواد رسانه‌ای کشور امروز ۲۹ آبان به همت مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پیامی تصویری به این نشست گفت: یکی از وظایف اصلی ما در مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی، توسعه سواد رسانه‌ای است. در گذشته این موضوع یک مزیت نسبی و موضوع محدود به عده معدودی بود، اما امروز با توجه به فراگیری گسترده رسانه‌های اجتماعی و مجازی سواد رسانه‌ای به یک ضرورت تبدیل شده است.
وی افزود: در فضای رسانه‌ای یک نزاع و تقابل قوی و جنگ شناختی رخ داده است. در این جنگ طرفین تلاش می‌کنند حوزه دفاعی و آگاهی طرف مقابل را دچار اختلال کنند. امروزه گاهی در جامعه با تروریسم رسانه‌ای مواجه هستیم. از این رو با توجه به تنوع گسترده شبکه‌های اجتماعی، نیازمند ارتقای سواد رسانه‌ای هستیم به معنای اینکه مخاطب را از مضرات فضای مجازی، مصونیت ببخشیم.
وزیر ارشاد با قدردانی از برگزارکنندگان این نشست بیان کرد: برگزاری این دو رویداد برای این است که مسیر را با قدرت ادامه دهیم و امیدوارم با کارهای قوی و متقنی که انجام شده بتوانیم خروجی‌های خوبی را برای مخاطبان فراهم کنیم.
واقعیت رویدادی غیرقابل مشاهده
سیدمرتضی موسویان، رئیس انجمن سواد رسانه‌ای در بخشی دیگری از این نشست گفت: واقعیت آن چیزی نیست که در میدان اتفاق می‌افتد. واقعیت رویدادی است که به واقع قابل مشاهده نیست؛ بنابراین تعریف رسانه که انعکاس واقعیت را شامل می‌شود، با این تعریف زیر سؤال می‌رود.
وی افزود: مسئله مهم دیگر تحلیل است که علاوه بر رسانه‌هایی که در پلتفرم‌های مختلف وجود دارد، مشارکت‌کنندگان و مداخله‌گران را مورد هدف قرار می‌دهد. تحلیل این گونه نیست که فقط قدرت تحلیل آنچه را می‌بینیم، داشته باشیم، زیرا بسیاری از مسائل وجود دارد که آن‌ها را نمی‌بینیم.
موسویان تأکید کرد: ساخت ادبیات جدید همانگونه که در سواد رسانه‌ای تعاریف زیادی دارد، باید فعالان سواد رسانه‌ای آخرین تحولات و مقالات را بخوانند و ادبیات مرتبط با آن را خلق کنند. در واقع باتوجه به تغییر تفاوت بینش‌ها، ادبیات‌ها و ... تفاوت در تعریف‌ها نیز اجتناب‌ناپذیر است و باید مورد توجه قرار گیرد. همانگونه که ما جهانی‌سازی را قبول نداریم، اما جهانی شدن را قبول داریم، زیرا یک رویداد غیرقابل اجتناب است.
حجت‌الاسلام والمسلمین حامد حاجی ملامیرزایی، رئیس مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی در این نشست گفت: شاید پیش از این موضوع سواد رسانه‌ای امری مستحبی بود، اما بعد از ایام کرونا همزمان با اینکه حضور در فضای مجازی رشد یافت، هم بهره‌گیری از مزیت‌های فضای مجازی و هم تهدیدات و مخاطرات، دامنگیر کسانی است که از فضای مجازی استفاده می‌کنند. سواد رسانه‌ای می‌تواند در این زمینه هم دانش و هم مهارت و هم ابزار‌های آن را معرفی کند تا مخاطرات فضای مجازی را به حداقل برساند.
وی افزود: سواد رسانه‌ای چه در بعد تولید و چه در بعد مصرف، می‌تواند محل اهمیت و اعتنای بیشتر باشد. اگر در مجموعه خبری، روابط عمومی و اصحاب نشر و تولید محتوا دانش و مهارت سواد رسانه‌ای نداشته باشند، نمی‌توانند اخبار و محتوایی تولید کنند که بتواند اثربخش باشد و ذهنیت شناختی بر آن‌ها ایجاد کند. در حوزه مصرف نیز آحاد مصرف‌کنندگان در رابطه با اخبار و محتوای فضای مجازی که منتشر می‌شود، از نظر بهره‌برداری نیازمند همین دانش و مهارت برای بهره‌گیری بیشتر هستند.
سواد رسانه‌ای در ادبیات دینی
حاجی ملامیرزایی ادامه داد: حوزه سواد رسانه‌ای فقط یک دانش نوین نیست، بلکه یک الگو و مفهوم نظری مهمی است که در ادبیات دینی نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است. وقتی آیات قرآن را مرور می‌کنیم خداوند در سوره حجرات آیه ۶ می‌فرماید؛ «ای مؤمنان، هر گاه فاسقی خبری برای شما آورد تحقیق کنید، مبادا از روی نادانی به قومی رنجی رسانید و سخت از کار خود پشیمان گردید.» این آیه یکی از آیاتی است که ارتباط مستقیم با حوزه سواد رسانه‌ای دارد. در ادبیات فقه و اصول باب وسیعی وجود دارد که اخبار و روایت و احادیثی که به دست می‌رسد، با چه اعتبار و شاخص‌هایی می‌تواند ملاک حجیت باشد. در همین آیه نیز ضرورت تحقیق و بررسی، نسبت به هر گونه اخبار و محتوا می‌تواند مورد توجه قرارگیرد.
وی در ادامه به خطبه ۱۵۳ حضرت علی (ع) اشاره و بیان کرد: اگر محتوای شنیداری و دیداری را در گونه‌بندی اقسام سواد رسانه‌ای، ملاک عمل قرار دهیم و در نظر بگیریم، براساس فرمایشات امام علی(ع)، انسان آگاه و بصیر کسی است که اگر محتوا شنیداری است، هر گفتاری را موقع شنیدن با تدبر و تفکر بپردازد و اگر هم نگاه می‌کند با بصیرت باشد و عبرت‌ها و بخش مدیریت دانش حاصل از تجربه‌ها را مورد توجه قرار دهد.
حاجی ملامیرزایی تصریح کرد: حضرت علی (ع) سه مرحله را در رابطه با موضوعات سواد رسانه‌ای بیان می‌کند؛ بخش اول شنیداری است، بخش دوم محتوای دیداری و مقایسه آن با عبرت‌ها و سوم صحت سنجی است که فرد را به گزاره‌های صحیح و تصمیمات دقیق هدایت می‌کند.
وی گفت: غرض از این نشست حضور حداکثری گونه‌بندی فعالیت‌های مختلفی است که در عرصه مهم سواد رسانه‌ای شکل می‌گیرد تا مشارکت ذینفعان و فعالان این حوزه را داشته باشیم و فاصله حاکمیت و شأن حکمرانی را هدایت و رهبری کنیم و بتوانیم در عرصه جنگ نرم توفیقاتی را شاهد باشیم.
دو عنصر اصلی سواد رسانه‌ای
بهاره نصیری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در بخش دیگری از این نشست گفت: هیچ تعریفی به اندازه کافی نمی‌تواند معانی سواد رسانه‌ای را دربرگیرد، چراکه حساسیت‌ها و میدان فکری سواد رسانه‌ای بسیار گسترده است. دو عنصر اصلی و قلب تپنده سواد رسانه‌ای را می‌توان تفکر انتقادی و تقویت روحیه پرسشگری دانست.
وی با بیان اینکه سواد رسانه‌ای بدون مرز و ناپایدار و در حال گسترش است، افزود: هر فعالیت آکادمیک نیازمند هسته فکری روشن است. برخی معتقدند سواد رسانه‌ای به جوانب مختلفی کشیده شده است و توافق فکری در آن وجود ندارد، بنابراین دچار پراکندگی فکری بوده و هیچ دایرةالمعارف مشترکی ندارد که تمام فعالان سواد رسانه‌ای با آن به فهم مشترک برسند و یا نقشه راهی هم وجود ندارد که بر سر آن به توافق برسیم.
نصیری با طرح این سؤال که آیا باید نگران این پراکندگی‌ها باشیم، گفت: از چندپارگی که در یک دهه گذشته در سواد رسانه‌ای داشتیم نباید غافل بود، زیرا سواد رسانه‌ای نیاز به زمان دارد تا بلوغ یافته و رشد کند. از این رو نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم سریع ارتقا یابد. طی دهه گذشته پژوهش‌های بسیای در حوزه سواد رسانه‌ای انجام شده و این نشان از یک بلوغ در ایران در حوزه سواد رسانه‌ای دارد و باید با انسجام و هسته روشن فکری حرکت کند.
وی تصریح کرد: سازمان‌ها و نهاد‌های مختلفی در این زمینه کار کرده‌اند و مانند مجمع الجزایری هستند که هسته فکری روشن ندارند. با در نظر گرفتن همه این چالش‌ها، ۱۰ سال پیش سواد رسانه‌ای در ایران بسیار کوچک بود و گفتمان‌هایی که در این زمینه وجود داشت، در دانشگاه‌ها هم نبود.
نصیری افزود: اگر معلم و فعال رسانه‌ای هستیم، ابتدا درست و خوب خواندن و نوشتن و خوب مشاهده کردن و خوب دیدن را به فرزندان و دانش‌آموزانمان یاد دهیم. این مسئله امری مهم است. ذهن‌های ما و فرزندانمان به مطلب آماده و فست فودی عادت کرده است. در حالی که اغلب این مطالب عمقی ندارند؛ بنابراین سواد رسانه‌ای بدون تحقیق و پژوهش ارزشی ندارد.
در بخش دوم این نشست، نشست‌های تخصصی در قالب سه پنل برگزار خواهد شد. پنل اول به موضوع چالش‌ها و راهکار‌های سواد رسانه‌ای در ایران می‌پردازد که مدیریت آن برعهده بهاره نصیری است و چهار نفر از اساتید به ارائه مقالات خود خواهند پرداخت. پنل دوم مدیریت لیلا وصالی به تجربیات ایران در حوزه سواد رسانه‌ای اختصاص می‌یابد. پنل سوم نیز با مدیریت علیرضا باستانی، مدیرعامل انجمن سواد رسانه‌ای ایران، به سواد رسانه‌ای و تجربیات جهانی پرداخته می‌شود. در این پنل دو نفر از اساتید از هند و مالزی به ارائه مقالات خود می‌پردازند.
انتهای پیام
