چگونگی کنترل زبان از نگاه نهج‌البلاغه

حبیب‌الله صابری‌نسب، پژوهشگر نهج‌البلاغه و مدرس دانشگاه در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، توانایی در سخن گفتن را یکی از نعمت‌های الهی و ویژه انسان‌ها دانست و گفت: یکی از راه‌های ارتباطی بین انسان‌ها برقراری ارتباط کلامی است که از این طریق فرد درخواست‌ها و منظور خود را به اطرافیان می‌رساند.

وی مشورت، بیان احساسات، هدایت دیگران، ذکر خدا گفتن، دعا کردن، تلاوت قرآن را از جمله شاخصه‌های رفتاری انسان دانست و با بیان اینکه انجام این کارها به‌واسطه زبان انجام می‌شود، ادامه داد: زبان سرمنشأ خوبی‌ها و سرچشمه بدی‌ها و فسادهاست و جلوه خوبی و نیکی زبان در قالب قول کریم، قول محکم، قول لیّن، قول سدید، قول معروف و خوب سخن گفتن در آیاتی از کلام وحی نمایان است.

بیشتر بخوانید:

• نویسندگان در انتقال نصایح نهج‌البلاغه دست به قلم شوند
• دوراندیشی در کلام حضرت علی(ع)
• چگونگی مهارت نفس از نگاه حضرت علی(ع)

صابری‌نسب غیبت، دروغ‌گویی، تهمت زدن، فحاشی را از جمله گناهانی دانست که انسان مرتکب می‌شود، به فرازی از حکمت 392 نهج‌البلاغه که می‌فرماید: «تَكَلَّمُوا تُعْرَفُوا، فَإِنَّ الْمَرْءَ مَخْبُوءٌ تَحْتَ لِسَانِه، سخن بگوييد تا شناخته شويد، زيرا كه انسان در زير زبان خود پنهان است» استناد کرد و ادامه داد: زبان در سعادت دنیوی و اخروی و عدم عاقبت‌بخیری تأثیر بسیار دارد و اگر انسان زبانش را کنترل کند از آلودگی و گناه رهانیده می‌شود.

این مدرس دانشگاه به تشریح کنترل زبان و عوامل ان در جامعه پرداخت و اظهار کرد: پیروی از مبانی دینی و قرآنی ما را به کنترل زبان در موقعیت‌های مختلف توصیه می‌کند. جاری نساختن هر آنچه بر زبان می‌آید مهارتی است که هر یک از ما باید دانسته و آن را در زندگی فردی و اجتماعی عمیاتی کنیم. اگر انسان عاقبت بدزبانی و خطرات آن را بداند قطعا از انجام آن دوری خواهد کرد.

وی در ادامه به حدیثی از امام حسن عسکری(ع) که فرمودند: «زشتی‌ها همگی در خانه‌ای جمع شده‌اند که کلید آن دروغ است» استناد کرد و افزود: ائمه اطهار(ع) همگی متفق‌القول تأکید دارند که دوغ‌گویی موجب نابودی ایمان می‌شود و انسان را از هدایت الهی محروم می‌کند. بیان نکات ناب و نغز از حضرت معصومین(ع) باید در جامعه نهادینه شود؛ چراکه نهادینه‌سازی باعث می‌شود جوانان و نوجوانان ما در امنیت روانی بوده و قدرت تشخیص داشته باشند.

صابری‌نسب  در بخش دیگر از سخنان خود به آثار سکوت در زندگی اشاره و تشریح کرد: درست است که اسلام انسان را از پرحرفی در هر حالتی منع کرده است و انسان باید گزیده، به‌جا و به هنگام سخن بگوید، اما سکوت همیشگی امری مطلوب و مورد تأیید اسلام و قرآن نیست، فرد باهوش باید بتواند سخنان خود را طبقه‌بندی و ارائه دهد تا بتواند در مواقع ضروری صحبت کرده و در مواقعی سکوت کند.

وی سکوت را برخاسته از تسلط انسان بر نفس و احترام به وقت دیگران دانست و اضافه کرد: سکوت در دو قالب قدرت و عجز و ناتوانی تعریف می‌شود و از منظر مردم سکوتی دارای اهمیت است که از روی قدرت باشد. مولا علی(ع) در حکمت 463 فرمودند: «لَا خَيْرَ فِي الصَّمْتِ عَنِ الْحُكْمِ كَمَا أَنَّهُ لَا خَيْرَ فِي الْقَوْلِ بِالْجَهْلِ، نیكو نيست خاموشى آنجا كه سخن گفتن بايد، چنانكه نيكو نيست گفتن كه نادانسته آید.» البته گاه افراد دارای نقایصی همچون عدم اعتماد به نفس و کم‌رویی هستند که این نواقص را با پرحرفی جبران می‌کنند.