از دیدگاه شیعه و سنی درباره حضرت محسن(ع) تا ویژگی‌های پژوهشگر واقعی

سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته‌ای که گذشت مطالب متعددی را منتشر کرده است که در ادامه مهم‌ترین آنها را مرور می‌کنیم.

فاطمه(س) اجازه قربانی شدن اسلام اصیل را نداد

سیدحمید خویی، پژوهشگر مسائل مذهبی:

فاطمه(س) اجازه قربانی شدن اسلام اصیل را در سقیفه نداد و البته این مقاومت و این مبارزه برای او بهای سنگینی داشت بلکه جانش را در پای این مبارزه نهاد، لذا من حتی در نامگذاری خطبه معروف حضرت فاطمه زهرا(س) به خطبه فدکیه نقد و انتقاد دارم. گویا آنچه که فاطمه(س) را از خانه بیرون کشید و او را به این مقاومت و استقامت وا داشت فدک بود، اما واقعیت این است که همه کسانی که با خطبه فدکیه حضرت زهرا(س) آشنا هستند می‌دانند قسمت آخر خطبه به موضوع فدک مربوط می‌شود ولی بدنه اصلی خطبه دفاع از دین خداست، دینی که در معرض تحریف و تخریب قرار گرفته بود و لازمه خاتمیت این دین، حفظ سلامت آن در گذر زمان بود. این ماموریتی بود که خدا بر دوش فاطمه(س) و اهل بیت فاطمه(س) نهاد. حفظ سلامت دین و صیانت از اصالت دین موضوع مهمی است. ما زیارت امین الله را با این جمله آغاز می‌کنیم که «السلام علیک یا امین الله فی ارضه» سلام بر تو ای امانتدار خدا در زمینش. این امانتی که خدا به فاطمه(س) و اهل بیت فاطمه(س) سپرده تا حفظش کنند دین خاتم رسولان بود، اسلام بود؛ دینی که باید برای همه زمان‌ها و همه مکان‌ها و همه عصرها راهنمای سعادت و رستگاری بشریت می‌بود.

نظر شیعه و سنی درباره تولد حضرت محسن(ع) چیست؟

حجت‌الاسلام محمدجواد یاوری، استاد حوزه و دانشگاه:

شیعه و سنی به اتفاق یعنی اکثریت و مشهور آورده‌اند که حضرت زهرا(س)، محسن بن علی(ع) را داشتند. بیشتر منابع ذکر کرده‌اند که او در حمل از دنیا رفته و به تعبیر ما به شهادت رسیده است. بنابراین بین شیعه و اهل سنت اتفاق نظر وجود دارد و حتی گزارشات تاریخی وجود دارد که شیعیان برای محسن عزاداری می‌کردند. طبرسی در اعلام الوری نقل کرده است که عبدالجلیل قزوینی در خصوص سقط‌ شدن محسن نقل روایت کرده است.

پژوهشگر واقعی آزاداندیش است و تحت سلطه ارباب قدرت نیست

حجت‌الاسلام رضا غلامی، رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی:

مهمترین ویژگی یک پژوهشگر واقعی آزاداندیشی وی است. پژوهشگر اسیر خرافات و موهومات، تحت سیطره تابوها و اسطوره‌ها، اسیر عادات و رسوم نامعقول و تحت سلطه ارباب قدرت نیست و به چیزی غیر از حقیقت و مسیر عقلانی برای تقرب به حقیقت متعهد نیست بلکه مسیری عقلانی برای رسیدن به حقیقت طی می‌‌کند. برخی از ما از آزاداندیشی برخوردار و برخی کم‌برخوردار هستیم و برخی در این زمینه مشکلاتی دارند. ششم اینکه پژوهشگر همواره اهل آموختن است و هیچ وقت خودش را در آخر خط نمی‌داند. استاد عزیزم جناب آقای دکتر کریم مجتهدی وقتی در کسوت استادی در دانشگاه تهران بوده‌اند یک دور دیگر به فرانسه بازگشته و پای درس برخی اساتید می‌نشیند و وقتی به او می‌گویند شما دیگر چرا آمده‌اید پای کلاس این آقایان نشسته‌اید، می‌گوید برای اینکه آخرین دگرگونی‌های علمی را بیاموزم. وی همواره به ما تأکید می‌‌کرد که هیچ وقت از طلب علم خسته نشوید و این عناوین اعتباری شما را فریب ندهد که دکتر یا استاد شده‌اید بلکه همیشه به طلب علم نیاز داریم.

بی‌اعتباری برخی روایات درباره زنان

زهرا اخوان صراف، پژوهشگر و مدرس حوزه و دانشگاه:

از بعضی این روایت‌ها برداشت‌های نادرست شده و مثلاً مغفول ماندن نکته‌ای در متن آنها، سبب برداشت نادرست شده است. برای نمونه روایت معروف معتبری در منابع ما از جمله کتاب «من لایحضره الفقیه» شیخ صدوق درباره مردی از انصار هست که از منزل خارج شد و از همسرش خواست که تا او برمی‌گردد از خانه خارج نشود. پدر زن بیمار شد. وی چند بار کسی را نزد پیامبر(س) فرستاد تا اجازه بگیرد از پدرش عیادت کند و پیامبر(س) اجازه ندادند که از منزل خارج شود تا اینکه پدرش از دنیا رفت و باز از پیامبر(س) کسب تکلیف کرد که برای نماز بر جنازه او خارج شود و باز ایشان اجازه نداد و پس از دفن پدرش، پیامبر(س) کسی را نزد او فرستاد که خداوند تو و پدرت را به واسطه اطاعت از همسرت آمرزید. ظاهر این روایت با مناسبات امروزی و حتی با مناسبات انسانی عام در چالش است در حالی که در متن روایت تکرار شده که «پیمانی بین این زن و مرد بسته شده که زن از منزل خارج نشود»؛ پس در واقع پیامبر(س) از او خواسته است که به عهد و پیمان خود وفادار بماند نه اینکه به واسطه زن بودن و امر شوهر، ملزَم به ترک عیادت و ترک حضور در نماز بر جنازه پدر شده باشد. پس غفلت از این نکته است که ماجرا را غیر انسانی و ضد زن نشان داده است.برخی دیگر از این نقل¬‌ها ریشه در سنت‌ها، شرایط و زمینه‌های جامعه‌ای داشته که این روایات در آنها صادر شده و امروزه و به طور مستقیم نمی‌توانند در زندگی ما مصرف شوند.

جلوه‌های فعالیت اجتماعی و سیاسی در سیره حضرت فاطمه(س)

حجت‌الاسلام جواد محمدزمانی مدرس حوزه و دانشگاه:

یکی از چیزهایی که نقل شده است این است که در ماجرای جنگ احد که حضرت زهرا(س) دختر بودند امیرالمومنین(ع) با سپر آب می‌آوردند و ایشان زخم‌های پیامبر(ص) را می‌شستند. یکی دیگر از فعالیت‌های اجتماعی ایشان، فعالیت در حوزه انفاق بود چنانکه در قرآن می‌خوانیم: «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا؛ و به [پاس] دوستى [خدا] بينوا و يتيم و اسير را خوراك مى‏‌دادند»مهم این است ایشان سنگر منزل را خوب حفظ کردند و نشان دادند شغل اول زن خانه‌داری و پرورش فرزندان است و شغل دوم او حضور در مناسبات اجتماعی است. لحظه‌ای که نیاز است زن در جامعه ظهور داشته باشد دیگر مرد و زن تفاوتی ندارند و هر کس باید مقداری که می‌تواند ایفای نقش کند لذا حضرت در مسجد خطبه می‌خواند و شب‌ها همراه علی(ع) به در خانه مهاجرین و انصار می‌رفتند تا آنها را آگاه کنند.

هنوز زنان را در سایت اندیشوران حوزه نمی‌پذیرند

ریحانه حقانی، معاون پژوهش جامعه الزهرا(س):

امام(ره) با توجه به تقاضای زیاد بانوان زمینه را با تاسیس جامعه الزهرا(س) برای تحصیل آنان فراهم کردند که کار ساده‌ای نبود؛ ببینید امروز که چهار دهه از انقلاب می‌گذرد هنوز زنان نمی‌توانند در برخی مراکز علمی عضویت داشته باشند و این را با ۴۰ سال پیش مقایسه کنید. هنوز بانوان را در سایت اندیشوران حوزه نمی‌پذیرند و جنسیت مرد جزء اولین شرایط ثبت نام است.

نگاه ملی و فارغ از قوم و قبیله لازمه تقریب مذاهب

سیداحمد موثقی، استاد دانشگاه تهران:

شما باید بتوانید نگاه برابر داشته باشید، نگاه تحکم‌آمیز نداشته باشید و اجازه دهید در مناطقی که اهل سنت اکثریت دارند بر اساس فقه خودشان عمل کنند، چون این خیلی می‌تواند کمک کند. اگر نظام سیاسی بتواند در این مناطق کارخانه بزند، کار و درآمد ایجاد کند و بتواند مردم را از فقر و بیکاری دربیاورد، می‌شود عقل و منطق مردم را راه انداخت تا تحت تاثیر جریانات افراطی همسایه قرار نگیرند. به هر ترتیب اینها باید به رسمیت شناخته شوند. اگر نگاه ملی درست باشد کمک می‌کند از داخل کشور بدون تبعیض و ارشاد، باب همکاری و همنشینی را از علما به گروه‌های اجتماعی بکشانیم منتهی باید مباحث اقتصادی و سیاسی را جدی گرفت.