از ضرورت آموزش رعایت حقوق حیوانات تا مبانی فقهی حیوان آزاری

در سال‌های دور که خبری از شلوغی و تجملات امروزی نبود همه در کنار هم برای آغاز سال نو آماده می‌شدند و فرصت چشیدن مزه شادی را در مراسم‌ها و برگزاری آداب و رسوم‌ها از خود نمی‌گرفتند. آن سال‌ها خبری از جوجه رنگی‌های مرغ و اردک، خرید لاکپشت و سمندر و .. نبود و وجود حیوانات در منزل با رسم و رسوم و حتی فرهنگ ایرانی ما سنخیتی نداشت؛ چراکه مرغ  و اردک‌ها در فضای بیرونی منزل برای مصارفی همچون خوراک نگهداری می‌شدند و جایی در محل سکونت نداشتند.

از همه رنگ و لآب‌های بهارو نوروز که بگذریم، از رنگین‌ترین رنگی‌های هفته‌های آخر اسفند و اوایل بهار که همان جوجه رنگی‌هاست نمی‌توان گذشت و تقریباً به یکی از اقلام خرید خانواده‌ها تبدیل و جایی در سبد خرید خانواده‌ها خود یافتند.

خداوند متعال در سوره مبارکه «انعام» آیه ۳۸ فرمودند: «وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِي الأَرْضِ وَلاَ طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلاَّ أُمَمٌ أَمْثَالُكُم مَّا فَرَّطْنَا فِي الكِتَابِ مِن شَيْءٍ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ؛ هیچ جنبنده‌اى در زمین نیست و هیچ پرنده‌اى که با دو بال خود پرواز مى‌کند، وجود ندارد؛ مگر اینکه امت‌هایى مانند شما هستند. ما هیچ چیز را در این کتاب فروگذار نکردیم؛ سپس همگى به سوى پرودگارشان محشور مى‌شوند» و این امر نشان از رعایت حقوق حیوانات دارد و آموزش این حق به فرزندان به عهده مدارس و والدین است، حال باید دید این آموزش‌ها را از طریق خرید جوجه‌های رنگی می‌توان به فرزندان آموخت یا خیر؟

در مورد توجه و رعایت حال حیوانات روایات بسیار داریم و به طور مثال نبی مکرم اسلام(ص) در خصوص رعایت حقوق حیوانات فرمودند: «اگر کسى گنجشکى را بیهوده بکشد، روز قیامت در پیشگاه خدا فریاد مى زند و مى گوید: فلانى مرا بیهوده کشت بدون آن که از این کشتن، سودى ببرد! و نگذاشت که من از حشرات زمین، استفاده نمایم و چیزى بخورم». همچنین حضرت علی(ع) نیز می‌فرمایند: «گوسفندی را مقابل گوسفند دیگری ذبح نکنید». علاوه بر رعایت حقوق حیوانات از مسأله بهداشت این جوجه‌ها نیز نباید گذشت؛ چراکه اغلب این جوجه‌ها از جوجه‌های درجه 2 یا 3 هستند و از میان جوجه‌های سالم غربال شدند و پس از چند روزی در منزل از بین می‌روند.

برای ادامه مطلب سری به سطح شهر زده با چند نفر از والدین که خرید جوجه را برای شادی و سرگرمی فرزندشان انتخاب کرده‌اند گفت‌و‌گوهای کوتاهی انجام داه‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

نداشتن شغل دلیل جوجه‌فروشی

محمد رضایی که کارتن جوجه‌ها را در مقابل داشت، گفت: من نمی‌دانم جوجه‌ها از کجا می‌آیند و چه کسانی آنان را رنگ می‌کنند، اما قطعاً برخی از آنان بیمار هستند؛ چراکه حتی در محل نگهداری نیز از بین می‌روند. خودم به شخصه علاقه‌ای به خرید و فروش جوجه ندارم چون می‌دانم هم آنان را اذیت می‌کنم و ممکن است کودکی بیمار شود، اما چه کنم که کار نیست و اگر شغلی باشد که من نیز مانند سایرین سرکار روم دست به چنین کارهایی نمی‌زنم.

کودکان با حقوق حیوانات آشنا نیستند

کمی آن طرف‌تر سیدغلامرضا سجادی به همراه خانواده برای خرید آمده بود، او که در حال خرید جوجه‌رنگی برای دخترش بود و بین جوجه اردک و مرغ تردید داشت، گفت: اعتقادی به خرید جوجه ندارم، اما فرزندم علاقه دارد و مرا به خرید مجبور می‌کند. می‌دانم آنان بیمار هستند و سعی می‌کنم در منزل او را نزدیک دخترم نگهداری نکنم، اما عملاً این اتفاق می‌افتد؛ چون او با جوجه بازی می‌کند.  

سجادی اضافه کرد: بچه‌ها لحظات و روزهایی با جوجه‌ها شاد و سرگرم می‌شوند، اما نباید اجازه داد با این حیوانات زبان‌بسته بدرفتاری شود؛ چراکه کودکان از روی شیطنت و آشنا نبودن با حقوق حیوانات گاه با آنان بدرفتاری می‌کنند و این وظیفه ماست که اگر حیوانی را خریداری کردیم مراقبش باشیم.

مرغداری‌ها مقصرند

فاطمه رحمانی‌فر، مادر حسین که قصد خرید جوجه برای فرزندش را داشت و فرزند در حال انتخاب رنگ جوجه بود، نیز گفت: راستش من به این سن و سال خرید و داشتن جوجه رنگی را دوست دارم، چه برسد به فرزندم. برای زیست آنا نیز محل مناسبی را در نظر می‌گیرم تا اذیت نشوند. شاید حتی ما با خرید فضای بهتری را برای این حیوانات فراهم آوریم.

رحمانی‌فر در پاسخ به سؤال که آیا خرید جوجه و بردن آن به منزل مصداق حیوان آزاری نیست؟ گفت: به نظر من، نه. ما به حیوانات آسیب نمی‌زنیم و اگر حقی از جوجه‌ها ضایع شود توسط مرغداری‌ها و هنگام رنگ کردن آنان است. من از وقتی جوجه را می‌خرم از او کاملاً نگهداری می‌کنم تا آسیب نبیند. البته این را هم بگویم که از بین رفتن جوجه‌ها در عرض چند روز نشان از بیماری آنان دارد.

رنگی کردن جوجه‌ها مصداق حیوان آزاری

ریحانه فراهانی، مادر دو فرزند دوقلوی 8 ساله است که مشتری بعدی جوجه فروشی است، کمی آنان را نگاه کردم که سهیل به سجاد گفت: بیا جوجه‌ها را همرنگ انتخاب کنیم، اما سجاد اول قبول نکرد و بعد از اصرار به پیشنهاد برادر چهار جوجه به رنگ‌های قرمز و آبی خریدند. فراهانی به ایکنا گفت: چند روزست که برای خرید عید بیرون می‌آییم و فرزندانم مطالبه جوجه داشتند که تا امروز برایشان نخریدم، اما امروز با اصرار و قول اینکه خودشان خوب نگهداری می‌کنند برای خرید موافقت کردم.

وی بیان کرد: رنگی کردن جوجه‌ها مصداق حیوان آزاری است و نمی‌دانم افراد سودجو با کدام منطق و استدلال اقدام به انجام این کار می‌کنند. ما والدین مجبوریم که برای فرزندان بخریم؛ چراکه فرزندان درخواست و اصرار دارند و اگر برایشان فراهم نشود خود را با سایر بچه‌های فامیل مقایسه می‌کند. انسان سر دوراهی می‌ماند که چه کند. هرچه با فرزندانم صحبت کردم که از خرید منصرف شوند، اما نپذیرفتند.

جلوگیری دستگاه ها از خرید و فروش جوجه های رنگی

کمی بعد گریه کودکی که جوجه می‌خواست و مادر برایش تهیه نمی‌کرد، نظرم را جلب کرد، نزد خانم ستاره السادات حسینی رفتم که گفت: دخترم علاقه بسیار به حیواناتی همچون جوجه، ماهی، پرنده‌هایی همچون مرغ عشق دارد. دوسال پیش با اصرار خودش برایش تهیه کردیم، اما دو روز که گذشت، دخترم با مشکل تنفسی راهی بیمارستان شد. به همین دلیل از آن سال تاکنون دیگر برایش تهیه نمی‌کنم، اما او مانند سایر کودکان علاقه دارد و من نمی‌دانم چه کنم.

وی ادامه داد: کاش اداره دامپزشکی، اتحادیه مرغداری‌ها، محیط زیست و مابقی ادارات که در این امر سهیم هستند از خرید و فروش جوجه‌های رنگی جلوگیری کنند. باور کنید این جوجه‌ها اکثراً بیمار هستند و خانواده‌ها با اصرار فرزندان مجبورند بیماری را به خانه‌ها برده و گاه کودکی همچون کودک من به مشکل تنفسی دچار می‌شود.

ضرورت آموزش رعایت حقوق حیوانات

رضا فیاضی، کارگر شرکت نفت، مشغول خرید جوجه رنگی برای فرزند خود بود که به ایکنا گفت: هرسال برای فرزندان خود جوجه رنگی و ماهی قرمز تهیه می‌کنم. اغلب بچه‌ها به جوجه علاقه دارند و بی‌آزار بودن این حیوان سختی برای خانواده ندارد.

فیاضی در پاسخ به این سؤال که آیا از طریق خرید جوجه می‌توان رعایت حقوق حیوانات را به کودکان آموزش داد یا خیر؟ اظهار کرد: قطعا می‌توان از این طریق آموزش داد، اما والدین باید بتوانند خود آموزش ببینند تا آموزش بهتر انجام شود. حیوان آزاری در دین ما نکوهش شده است و به نظرم هیج خانواده‌ای با این هدف برای فرزندان خود جوجه تهیه نمی‌کند، اما شاید کودکان ناخواسته و از سرناآگاهی یا شیطنت مرتکب حیوان آزاری شوند که والدین در این لحظه مکلف به نگهداری و حفاظت از جان جوجه هستند.

خطری جان کودکان را تهدید نمی‌کند

برای دانستن پاسخ این سؤال که آیا جوجه‌ها با مواد شیمیایی رنگی می‌شوند و برای سلامتی کودکان مضرهستند یا خیر با ابوالفضل حمزه‌لوییان، رئیس دامپزشکی اراک، گفت‌و‌گویی انجام شده است که در ادامه می‌خوانید:

وی با بیان اینکه دامپزشکی از نوع رنگی که برای رنگی کردن جوجه‌ها استفاده می‌شود، ندارد، اظهار کرد: تکنیک رنگین کرد بدین شکل است که جوجه‌هایی گوشتی درجه 2 یا 3 هستند یا خریداری ندارند را به واسطه رنگ و آب به رنگ‌های مختلف آغشته کرده و هریک را به رنگی درمی‌آورند. این جوجه‌های گوشتی در درجه‌های پایینی دارند معدوم می‌شوند. یا واحدهایی که مرغ‌های تخم‌گذار تولید می‌کنند، خروس‌ها را از چرخه خارج کرده یا معدوم کرده و در مواقع نوروز نیز به فروش می‌رسانند.

حمزه‌لوییان ادامه داد: فروش حیوان زنده باید مطابق دستورالعمل‌هایی انجام شود،عملاً از نوع رنگین کردن جوجه‌ها اطلاعات کافی در دسترس نیست، اما دامپزشکی رعایت بهداشت واحدهای مرغداری را با دقت انجام می‌دهد و این نظارت در زمان شیوع بیماری آنفولانزای حاد پرندگان است را با شدت بیشتری انجام می‌دهد. در این زمان به هیچ عنوان مرغ و جوجه زنده فروخته نمی‌شود، اما طبیعی است شاید نتوانیم جلوی تمام خرید و فروش‌ها را نیز بگیریم.

وی با اشاره به علاقه کودکان به جوجه‌های رنگی، اضافه کرد: وجود جوجه رنگی در منزل با توجه به شرایط امروز که کودکان با گوشی‌های تلفن همراه سر و کار دارند، سرگمی خوبی است، فقط به شرط آنکه از حیوان به بهترین شکل مراقبت کنند.

این مقام مسئول به شرایط نگهداری جوجه‌ها در سطح شهر نیز اشاره کرد و گفت: جوجه‌ها متأسفانه در کارتن‌های کوچک و در شرایط مطلوب نگهداری نمی‌شوند؛ چراکه میزان اکسیژن، غذادهی و آب‌دهی این حیوانات مشخص نیست و در این شرایط رفاه و زیست مطلوب برای حیوان فراهم نیست.

حمزه‌لوییان با اشاره به اینکه جوجه‌ها 99/99 صدم درصد هیچ خطری برای سلامتی کودکان ندارند، اضافه کرد: این جوجه‌ها از شرکت‌هایی که تحت نظر هستند خارج شده و در معرض فروش قرار می‌گیرند. مرغ مادر برای تخم‌گذاری و جوجه‌کشی ماهیانه معاینه و خونشان آزمایش می‌شود و اگر مرغ بیمار یا مشکل‌دار باشد دامپزشکی گواهی تولید تخم‌مرغ برای جوجه‌کشی را می‌گیرد؛ از این رو بی‌توجهی به سلامت جوجه‌ها به ضرر صاحبان شرکت‌ها بازمی‌گردد. البته باید گفت مدفوع تمام حیوانات آلودگی دارد و رعایت بهداشت در صورت دست زدن الزامی است.

حیوانات خانگی واجب‌النفقه هستند

رعایت حقوق حیوانات در دین مبین اسلام از ضروریات است و حیوان آزاری مورد نکوهش و مذمت قرار دارد. برای اطلاع و آشنایی با مبانی فقهی اینکه خرید و فروش جوجه‌های رنگی مصداق حیوان آزاری است یا خیر با حسن حجت‌الاسلام براتی‌زاده، استاد حوزه علمیه محلات گفت‌و‌گویی انجام شده است که در ادامه می‌خوانید:

براتی‌زاده با بیان اینکه خرید و فروش حیوانات حلال گوشت هیچ‌گونه اشکال فقهی ندارد، ادامه داد: درست است که خرید و فروش آنان اشکالی ندارد، اما باید شرایط نگهداری آنان بسیار مورد توجه باشد و کوچکترین اذیت و آزاری جان آنان را تهدید نکند. اگر خانواده‌ها شرایط نگهداری را برای حیوانات فراهم نکنند نمی‌توانند حیوانی را در منزل نگهداری کنند.

وی با بیان این مطلب که حیوانات خریداری شده واجب‌النفقه هستند و صاحب آن حیوان برای شرایط نگهداری مطلوب را برایش فراهم کند، اضافه کرد: نگهداری جوجه‌ها که به جوجه رنگی‌های بهتر معروفند در صورت نگهداری مطلوب مصداق جوجه آزاری نیست، اما باید دقت کرد آیا رنگی کردن جوجه‌ها ضری برای حیوان دارد یا خیر، این نکته باید مورد مورد توجه مسئولان باشد و مواد رنگی را مورد آزمایش قرار دهند تا اگر خطری جان حیوان را تهدید می‌کند از انجام این اقدام صرف‌نظر کنند، اما با توجه به اینکه علمی در خصوص ضرر مواد رنگی جوجه برای محیط‌زیست وجود ندارد مسئولیتی نیز متوجه کتولیان امر نیست.

براتی‌زاده ادامه داد: از سوی دیگر والدین با علم به رنگی بودن جوجه‌ها آنان را خریداری کرده و غِش در معامله محسوب نمی‌شود.

از تمام لذت‌های کودکانه که بگذریم، بهترست شیمیایی بودن یا نبودن مواد رنگی مورد آزمایش قرار گیرد تا خطری جان کودکان و محیط‌زیست را تهدید کند.