اهمیت دعا در کلام امیرالمؤمنین(ع)

حبیب‌الله صابری‌نسب، پژوهشگر نهج‌البلاغه و مدرس دانشگاه، در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، با اشاره به احساسات درونی انسان‌ها و میل فطری آنان به مناجات با خداوند متعال، گفت: به‌طور فطری و غریزی انسان نجوا کردن با معبود را پسندیده و از این طریق سعی می‌کند امواج منفی را از خود دور و به سمت معنویت حرکت کند.

وی با بیان اینکه در روایات بسیار به ضرورت مؤانست انسان با پروردگار تأکید شده و راه مناجات به انسان آموزش داده شده است، ادامه داد: بسیاری از مردم با آداب دعا کردن ناآشنایند، اما این عدم آشنایی به دوری ختم نمی‌شود؛ چراکه خداوند متعال راه توبه را بازگذاشته و این امتیاز باعث می‌شود تا انسان حتی در میانه راه گناه و معصیت قدرت بازگشت داشته باشد و به انسانی متدین تبدیل شود و نمونه بارز آن را در تاریخ شاهدیم.

بیشتر بخوانید:

• دوراندیشی در کلام حضرت علی(ع)
• چگونگی مهارت نفس از نگاه حضرت علی(ع)
• چگونگی کنترل زبان از نگاه نهج‌البلاغه
• نسخه حضرت علی(ع) برای خانه تکانی دل

شروع دعا با نام خدا

صابری‌نسب در تشریح آداب دعا به مواردی همچون شروع با «بسم‌الله الرحمن الرحیم»، داشتن توجهات قلبی، دل‌کندن از غیرخدا، استعمال بوی خوش، صدقه دادن، بالابردن دست‌ها اشاره کرد و افزود: همه براین باوریم که در هر زمان و مکان که باشیم می‌توان با خالق به گفت‌و‌گو و مناجات پرداخت، اما برخی از روزها همچون اعیاد فطر، قربان، غدیر، پس از تسبیحات حضرت زهرا(س)، بین‌الطلوعین، زمان بارش باران، روزهای جمعه، لیالی‌قدر، روز عرفه از اهمیت بیشتری برخور دارند. امام صادق(ع) در حدیثی فرمودند: بعد از نماز واجب، هنگام بارش باران و هنگام ظاهر شدن نشانه‌ای از طرف خدا برای بندگان دعا مستجاب می‌شود.

وی به اهمیت دعا در اسلام و قرآن نیز اشاره کرد و ادامه داد: خداوند متعال در آیه 60 سوره مبارکه «غافر» می‌فرمایند: «اُدْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ». استناد به آیات الهی بر ضرورت و اهمیت دعا دلالت داشته و انسان را به برآورده نیاز و حوائجش اگر حرام و معصیت نباشد دلگرم می‌کند. این آیه گواه براین ادعاست که از رحمت الهی نباید مأیوس شد.

صابری‌نسب همچنین به حکمت 361: «إِذَا كَانَتْ لَكَ إِلَى اللَّهِ سُبْحَانَهُ حَاجَةٌ، فَابْدَأْ بِمَسْأَلَةِ الصَّلَاةِ عَلَى رَسُولِهِ (ص)، ثُمَّ سَلْ حَاجَتَكَ، فَإِنَّ اللَّهَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يُسْأَلَ حَاجَتَيْنِ، فَيَقْضِيَ إِحْدَاهُمَا وَ يَمْنَعَ الْأُخْرَى، چون از خداوند سبحان حاجتى خواهى، حاجت خود را با صلوات بر رسول خدا(ص) آغاز كن. زيرا خداى تعالى بزرگتر از اين است كه از او دو حاجت يكى را برآورد و يكى را روا نسازد» استناد کرد.

اهمیت دعا

این مدرس دانشگاه به فرازی از خطبه 135 نهج‌البلاغه: «مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ لَمْ يُحْرَمِ الاِجَابَةَ، كسى كه توفيق دعا يابد از اجابت محروم نمى‌شود» اشاره و تشریح کرد: دعا یکی از بااهمیت‌ترین عبادات و ابزار سرنوشت‌ساز انسان در زندگی است؛ چراکه انسان با دعا کردن حتی می‌تواند سرنوشت خود را نیز تغییر دهد. انسان در حالت اضطرار و ناتوانی دست به دعا برداشته و از خداوند طلب کمک می‌کند، خداوند متعال اگر به صلاح باشد عنایت فرموده و اگر نباشد هم پاداش بهتری برای او ذخیره می‌کند. تا جایی‌که اجر پاداش دعاهای مستجاب نشده به حدی است که انسان آرزو می‌کند ای کاش هیچ‌یک از دعاهایش اجابت نمی‌شد.

صابری‌نسب به توطئه دشمنان در خصوص پمپاژ فضای مسموم به‌منظور دور نگه داشتن نوجوانان و جوانان مسلمان از مبانی اعتقادی اشاره و اضافه کرد: فاصله انداختن بین قشر جوان با مباحث اعتقادی و قرآنی توطئه دشمن است که با استفاده از ابزارهای متعدد آن‌را دنبال می‌کند. خوشبختانه ما نیز در این موضوع دستمان خالی نیست و با تکیه بر آموزه‌های دینی و قرآنی می‌توانیم با آنان مقابله کنیم.

وی به حکمت 435: «مَا كَانَ اللَّهُ لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الشُّكْرِ، وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الزِّيَادَةِ؛ وَ لَا لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ، وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَةِ؛ وَ لَا لِيَفْتَحَ لِعَبْدٍ بَابَ التَّوْبَةِ، وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْمَغْفِرَةِ، نشود كه خدا در شكر را به روى بنده‌اى بگشايد، در حالى‌كه، در افزون شدن نعمت را به رويش بسته باشد و نشود كه در توبه را بگشايد، در حالى‌كه، در آمرزش را بسته باشد» استناد کرد و افزود: القای امیدواری و امید به رفع مشکلات باید به جوانان منتقل شود و این امر وظیفه همه اساتید حوزه و دانشگاه، مربیان مدارس و مسئولان است.

وی به خطبه 91 معروف به «اشباح» نیز اشاره و تصریح کرد: حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْوَصْفِ الْجَمِيلِ وَ التَّعْدَادِ الْكَثِيرِ..... فَهَبْ لَنَا فِي هَذَا الْمَقَامِ رِضَاكَ وَ أَغْنِنَا عَنْ مَدِّ الْأَيْدِي إِلَى سِوَاكَ، إِنَّكَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِیر، اى خداوند، تو شايسته زيباترين توصيف‌هايى و در خور آنى كه فراوانت ستايند. اگر كسى آرزو در تو بندد.... در اين مكان كه ايستاده‌ايم خشنودى خود را به ما ارزانى دار و بی‌نيازمان گردان از اين كه دست سؤال جز به درگاه تو دراز كنيم كه تو بر هر كارى توانایی».

صابری‌نسب در ادامه توضیحات خود گفت: بهترین گفت‌و‌گوها و مناجات با خالق را در کلام امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه امام سجاد(ع) می‌توان یافت. به شرط آنکه کلام اهل‌بیت(ع) در قالب زبانی ساده، شیوا و روان به مخاطب به‌ویژه کودکان و نوجوانان منتقل شود. بهتر است نویسندگان و شعرای حوزه کودک و نوجوان در این عرصه نیز وارد شوند؛ چراکه کمتر به بیان مناجات با زبان ساده و به شیوه داستان پرداخته شده است. آشنایی نوجوان باعث می‌شود که در دوران جوانی و بزرگسالی با دعا، اهمیت مناجات و آداب آن بیگانه نباشد.

وی در پایان ضرورت آموزش دعا به کودکان را متذکر شد و گفت: با توجه به الگوپذیری کودکان، والدین در گام اول مراتب دعا کردن و حتی عبادت را مقابل فرزند خود انجام دهند تا احکام و آموزه‌های دینی از همان سن در ذهن کودک نقش ببندد. آشنایی و کنجکاوی کودک ادامه آموزش مبانی دینی را سهل‌تر خواهد کرد.