آفتی به نام «نگاه موزه‌ای» به امام(ره) + صوت
یک استاد حوزه و دانشگاه گفت: درباره اندیشه و سلوک امام(ره) کم‌کاری و ایشان را تبدیل به شخصیتی موزه‌ای و محبوس در صحیفه‌شان کرده‌ایم.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیداحمد بطحایی؛ روحانی رمان‌نویسی است که در حوزه خارج فقه و اصول و در دانشگاه دکترای حکمت هنر دینی را دنبال کرده است. رمان «هر صبح می‌میریم» و مجموعه روایت‌های داستانی «سی و ده» از آثار اوست و علاوه بر نویسندگی؛ منتقدی فعال در زمینه ادبیات داستانی ایران و جهان به شمار می‌رود. همزمان با ایام سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) در خصوص آثار هنر یو ادبی که با محور امام راحل تولید شده است، با بطحایی که اکنون مدرس دانشگاه هنر و حوزه علمیه است به گفتوگو نشسته‌ایم. مشروح این گفتوگو را با هم می‌خوانیم:
ایکنا – برای شروع بفرمایید به نظر شما پیرامون حضرت امام(ره) چه آثار شاخصی در سینما و تلویزیون تولید شده است؟
متأسفانه نه در سینما و نه در تلویزیون هیچ نوع پرتره مشخص و مناسبی از حضرت امام(ره) نداشته‌ایم. تنها چند کار تلویزیونی بوده که در آنها به کودکی امام(ره) توجه شده است، البته در سینما فیلمی با عنوان «فرزند صبح» ساخته شده که در آن به زندگی امام(ره) نظر می‌شود اما این کار هنوز به نمایش عمومی در نیامده است و طبق نظراتی که از دور و نزدیک شنیده شده کار فاخر و کاملی نیست.
البته در حوزه مستند کارهای خوبی تولید شده اما این تولیدات به با وجود کیفیت بصری خوب شکل دراماتیک و نمایشی مخاطب‌پسندی ندارد و نمی‌توان به‌عنوان یک کار نمایشی جذاب به آنها نگاه کرد. با این توضیح به غیر کارهای مستندی که از تلویزیون و گاه شبکه‌های مجازی پخش شده، پرتره شاخصی از امام(ره) در سینما و تلویزیون نداشته‌ایم.
ایکنا – فکر می‌کنید دلیل این اتفاق چیست؟
در کل شخصیت‌هایی که جنبه قدسی دارند لااقل در فضای فرهنگی و رسانه‌ای ایران به سختی وارد سینما شده‌اند. سینما متعلق به انسان‌هاست. سینمای جایی است که تصویر انسان به شکل انسانی نشان داده می‌شود. انسان با توجه به فضائل و نقص‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد ولی نمایش وجوه شخصیتی که جنبه قدسی دارد، کاری دشوار است چون وقتی نتوانیم جنبه‌های از وجوه انسانی را نشان دهیم، قادر نیستم تصویر امام(ره) را خلق کنیم. این امر نیز به دلیل محدودیت‌هایی است که وجود دارد.
بخش دوم منوط به حساسیت‌های سیاسی است که پیرامون امام(ره) وجود دارد به ویژه که هنوز تاریخ چندانی از آن نگذشته تا این حساسیت‌ها کاهش یابد. پس پیرامون آن، حساسیت و چالش‌هایی وجود دارد و البته عمده این اختلافات نه در کلیات بلکه در جزئیات است. با این توضیح وقتی فیلمساز می‌بینید که بابت پرداختن به این موضوع حواشی بسیاری گریبان‌گیرش می‌شود کمتر به این سمت سوق پیدا می‌کند.
ایکنا - با وجود ابعاد بین‌المللی انقلاب اسلامی که منبعث از شخصیت بنیانگذار آن است و از سویی شخصیت جهانی و کاریزماتیک امام(ره) که مخاطبان جهانی زیادی دارد چرا در بخش بین‌الملل کار شاخص و تاثیرگذاری در حوزه سینما یا تلویزیون انجام نشده است؟
وقتی ما در داخل کشور قادر نیستیم تصویری درست و کامل از امام(ره) نشان دهیم چگونه انتظار داریم در خارج از کشور به این خواسته دست یابیم؟
بخشی از شخصیت حضرت امام(ره) دغدغه و توجه ایشان به حکومت مستضعفان است. در حقیقت یکی از اصلی‌ترین شعار‌های امام(ره) توجه به ضعیفان و مظلومان است. بازار بین‌المللی این شعار را تحمل نمی‌کند و تاب نمی‌آورد. برای همین قد علم کردن در چنین بازاری با توجه به چنین شعاری بسیار سخت است. در میان شخصیت‌های جهانی شاید گاندی تا حدودی شبیه امام(ره) باشد اما جالب است بدانید فیلم گاندی را هم آمریکایی‌ها ساخته‌‌اند نه هندی‌ها! حتی بازیگری که نقش گاندی را ایفا کرده، هالیوودی و انگلیسی‌الاصل است! این امر نشان می‌دهد سینمای جهان اجازه تصویرسازی بین‌المللی از افرادی چون امام(ره) را نمی‌دهد و هرگاه بخواهند کاری در این رابطه تولید کنند شخصیت را مصادره خواهند کرد. بنابراین همه این ناتوانی و نشدن، به ضعف ما مربوط نمی‌شود و بخشی از آن به سلطه رسانه‌ای مرتبط است.
ایکنا - در زمینه انتشار آثار و آشنایی بیشتر نسل جوان با بنیانگذار انقلاب اسلامی چه نظری دارید؟
درباره اندیشه و سلوک امام(ره) کم‌کاری و ایشان را تبدیل به شخصیتی موزه‌ای کرده‌ایم. درباره ایشان گفتوگو نمی‌کنیم و امام(ره) را تنها در صحیفه‌شان محبوس کرده‌ایم. این امر خیانتی بزرگ به امام(ره) و جوانانی است که می‌خواهند از اندیشه‌های وی صحبت کنند. ما هراس داریم از اینکه بخواهیم درباره حضرت امام(ره) حرف بزنیم! این هراس باعث شده از ایشان طوری حرف زده شود که انگار تاریخ مصرفش گذشته است! هرچند هرازگاهی چند جمله گزینشی از وی را استفاده می‌کنیم، ولی اجازه پژوهش در کاری جدی درباره امام(ره) داده نمی‌شود! نتیجه این امر هم این بوده بعد از بیش از چهار دهه هنوز نتوانسته‌ایم یک کار جدی درباره امام(ره) انجام دهیم.
ایکنا – ما بزرگان بسیاری نظیر شهید مطهری و بهشتی و ... داریم که درباره آنها نیز کار شاخصی انجام نشده درحالی‌که هر روز شاهد تولیدات کم مایه بسیاری در سینما و تلویزیون هستیم. دلیل این موضوع را در چه می‌بینید؟
درباره شخصیت‌های نزدیک امام(ره) و انقلاب هم مشکلات مطرح شده با شدت کمتری وجود دارد. برای مثال در فیلمی که می‌خواهد پیرامون شهید بهشتی سخن گوید باید پیرامون نکاتی چون؛ عشق، شکست و پیروزی حرف زد. آیا می‌توان چنین سخنانی را درباره این بزرگان انجام داد؟ برای همین می‌گویم این افراد تبدیل به شخصیت‌های موزه‌ای شده‌اند. درباره این افراد تنها اجازه داده می‌شود از دید همان قاب موزه نگاه شود و در نتیجه جامعه امروز و جوانان از این بزرگان تنها اسمی می‌شنوند بی‌معرفت از رسم و ریشه و سلوکشان.
گفتوگو از داوود کنشلو
انتهای پیام
