ادبیات عاشورایی؛ ذخیره فکری‌ـ احساسی شیعه/ آمیختگی شعر آئینی با زبان فارسی
گروه هنر: ادبیات عاشورایی از غنی‌ترین و حماسی‌ترین ذخایر فکری و احساسی شیعی است و برخی از شاعران نیز تمام شهرت خویش را مدیون همین ذخیره فکری - احساسی شیعی هستند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از استان مرکزی، زبان شعر صریح‌ترین و خوش آهنگ‌ترین و در بسیاری از موارد ماندگارترین حضور ادبی را در بطن و ذهن مردم هر کشوری داراست.
حضور شعر در بافت ذهنی مردم نشانه بارزیست از حضور مداوم و بی‌واسطه ادبیات - حال چه به‌صورت شفاهی چه مکتوب - در درون مایه‌ها و ساختار زندگی فردی - اجتماعی افراد یک عصر و جامعه.
ادبیات در هر سرزمینی با در نظر گرفتن اقلیم و بافت اجتماعی و ساختاری هر جامعه‌ای بی شک به‌عنوان آیینه افکار، باورها و گرایش‌های آن قوم و زبان گویای هنر و اندیشه آن سرزمین مطرح است و بستری است برای ماندگارسازی گونه‌ای از دغدغه‌های بشر که شایسته ماندگاری و حضور دائم اجتماعی را دارند.
واقعه تاریخی عاشورا، تأثیری عمیق در فرهنگ مسلمانان، به ویژه شیعیان و ایرانی‌ها گذاشته است؛ آن‌چنان که در گونه‌های مختلف ادبی و هنری با خلاقیت‌ورزی ادبا و هنرمندان درآمیخته و بازتاب یافته است؛ چه بسیار اشعار، نوحه‌ها، نواها و آواها، تابلو‌ها، عکس‌ها و فیلم‌ها در مرثیه‌ی آفریننده‌ی این حماسه خلق شده است.
ادبیات عاشورایی، از غنی‌ترین و حماسی‌ترین ذخایر فکری و احساسی شیعی است و برخی از شاعران نیز تمامت شهرت خویش را مدیون همین ذخیره فکری - احساسی شیعی هستند که مشخص‌ترین‌آنها محتشم کاشانی ست که با تصویر کشیدن و توصیف واقعه عاشورا و سرایش ترکیب‌بند معروف «باز این چه شورش است...» امروزه معروف‌ترین شاعر شعر عاشورایی از ابتدا تا زمان حال است.
معصومه کاظمی، کارشناس ارشد ادبیات فارسی و استاد دانشگاه در همین رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، گفت: شعر آیینی و به ویژه عاشورایی از قرن‌ها پیش با زبان فارسی آمیخته است. ریشه‌های این اشعار را در شعر شاعرانی چون کسایی، عمان سامانای و ... می‌توان پیدا کرد.
وی افزود: شعر آئینی و عاشورایی بعد از انقلاب، تحولاتی در زمینه قالب، سبک و محتوا داشته و به شعر ناب متعهدانه نزدیک شده است. حال آنکه قبل از انقلاب بیشتر در حوزه هیئت‌ها و عزاداری‌ها خلاصه می‌شد.
کاظمی با بیان اینکه نبود ارتباط شعر عاشورایی در گذشته با فضای جامعه، تصریح کرد: در دوره معاصر این حادثه همیشه زنده با اجتماع همسو شده و مضامین ادبیات عاشورایی با مسائل روز جامعه پیوند یافته است و ادبیات جدید در تلاش است تا به چرایی و فلسفه قیام عاشورا پی ببرد و در این باور عاشورا محصور در دل تاریخ نمی‌ماند و در متن زندگی جاری و ساری می‌شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه مخاطبان شعر عاشورایی همه انسان‌ها در طول تاریخ بوده‌اند، ادامه داد: اگر شعر امروز بخواهد کامیابی را تجربه کند باید مخاطبانی از نسل جوان برای خود بجوید و این مهم حاصل نمی‌شود مگر بر پایه نوآوری‌هایی که ازسنت صحیح اهل بیت(ع) بجوشد.
کاظمی خاطرنشان کرد: شاعری که سفارشی شعر بسراید شاعر نیست، شعر باید جوششی از درون باشد و با اعتقاد عمیق به موضوع عاشورا و مطالعه متون مستند تاریخی مانند تاریخ طبری می‌توان آن را تحقق بخشید.
شاعران شیعی پرداختن به واقعه عاشورا را بر خود فرض می‌دانند و این جدای از محبت حضرت سیدالشهدا(ع) یقیناً ریشه در تایید و تشویق و سفارش ائمه معصومین(ع) در به تصویر کشیدن و احیای همیشگی ظلمی که به ناحق بر امامشان رفته و مظلومیت حضرت حسین(ع) دارد.
راویان شیعی نمونه‌های زیادی از این سفارشات و روایات حضرات معصومین(ع) را در این مهم نقل کرده‌اند. شیخ طوسی در کتاب رجال صفحه 289 از امام صادق(ع) نقل می‌کند که فرمودند؛ هیچ‌کس نیست که درباره امام حسین(ع) شعری بگوید و بگرید و بگریاند، مگر آنکه خداوند جل‌جلاله بهشت را بر او واجب کند و او را بیامرزد.
حسن ختام سخن، نقل قولی از دکتر طاهره صفارزاده؛ «در زمانی زندگی می‌کنیم که جهان تشنه حقایق است. شاعر امروز دیگر نباید در بیان عظمت اهل بیت(ع) از خورشید و ماه و ستاره مدد جوید و اجرام سماوی را خرج کند، هرچقدر در ادبیات دینی به این کلیشه‌ها نزدیک شویم قطعاً از اصل ماجرا و اندیشه فاصله می‌گیریم».
