۱۴ معصوم؛ مصداق اکمل شفیعان/ شفاعت حضرت زهرا(س) شامل چه کسانی می‌شود
گروه معارف ــ بر اساس ادله فراوان، اهلبیت عصمت و طهارت(ع) از جمله مهم‌ترین و شایسته‌ترین شفیعان در روز واپسین هستند و این بزرگواران شیعیان و پیروان خویش را از عذاب حتمی و قطعی پروردگار نجات می‌دهند و به واسطه رحمت گسترده‌ای که شامل حال پیروان خود می‌کنند، کام آنان را شیرین می‌کنند.
بر اساس ادله فراوان اهلبیت عصمت و طهارت(ع) از جمله مهم‌ترین و شایسته‌ترین شفیعان در روز واپسین هستند و این بزرگواران شیعیان و پیروان خویش را از عذاب حتمی و قطعی پروردگار نجات می‌دهند و بواسطه رحمت گسترده‌ای که شامل حال پیروان خود می‌کنند، کام آنان را شیرین می‌کنند.
روشن است که مراد ما از اهلبیت(ع) در واقع وجود مقدس 12 امام معصوم است که وجودشان گل سرسبد عالم وجود است و در مراتب بعدی و پایین‌تر بنا بر روایات و ادله، شامل بعضی از فرزندان آن بزرگواران نیز می‌گردد. لکن بحث درباره مقام شفاعت حضرت صدیقه کبری(س) به طور جداگانه و در مبحثی دیگر تقدیم می‌گردد. در قرآن کریم به طور واضح و آشکار به شفاعت امامان معصوم اشاره نشده است ولی با دقت در آیه 46 سوره اعراف و روایاتی که در تفسیر این آیه به ما رسیده موضوع شفاعت اهلبیت(ع) روشن می‌شود.
«وَ بَيْنَهُما حِجابٌ وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسيماهُمْ وَ نادَوْا أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوها وَ هُمْ يَطْمَعُون؛ و ميان آن دو [گروه بهشتيان و دوزخيان] حائلى است و بر بلنداى آن مردانى [با مقام و منزلتاند] كه هر كدام از دو گروه را به نشانههايشان مىشناسند، و بهشتيان را كه وارد بهشت نشدهاند، ولى ورود به آن را اميد دارند، آواز مىدهند كه: درود بر شما». در اینجا بنا بر روایات اصحاب اعراف که بر بالای بلندی می‌ایستند و بهشتیان و جهنمیان را می‌شناسند امامان معصوم(ع) هستند.
علامه طبرسی درباره اصحاب اعراف می‌نویسد: امام باقر(ع) فرمود: آنها آل‌محمد(ع) هستند كه هر كس آنها را بشناسد و آنها او را بشناسند، وارد بهشت مىشود و هر كس آنها را منكر باشد و آنها منكر وى باشند، داخل دوزخ می‌شود. عمر بن شيبه و ديگران نقل كردهاند كه: على(ع) قسمت‌كننده بهشت و دوزخ است و نيز روايت كرده است كه پيامبر(ص) به على(ع) فرمود: گويى تو را در روز قيامت می‌نگرم كه عصايى بكف دارى، قومى را به بهشت و قومى را بدوزخ میرانى.
ابو‌القاسم حسكانى - مرفوعا - نقل كرده است كه: اصبغ بن نباته گفت: «در حضور على(ع) نشسته بودم. ابن الكوا شرفياب شد و از اين آيه پرسيد، فرمود: واى بر تو! ما در روز قيامت ميان بهشت و دوزخ مىايستيم. ما ياران خود را به سيمايشان مىشناسيم و آنها را داخل بهشت میكنيم و دشمنان خود را به سيمايشان مىشناسيم و داخل جهنم مىكنيم». يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيماهُمْ: رجالى كه بر اعراف هستند، اهل بهشت را در سيماى اطاعت‌كنندگان و اهل دوزخ را در سيماى بدكاران میىشناسند.[1] [2]
برید بن معاویه عجلی می‌گوید: از امام باقر(ع) معنای آیه فوق را پرسیدم؟ فرمود این آیه در حق این امت نازل شده و مراد از رجال، ائمه از آل محمد(ع) است. برید می‌گوید: حضورش عرض کردم اعراف یعنی چه؟ فرمود: صراطی است میان بهشت و جهنم که هر یک از مؤمنین گناهکار را ما ائمه شفاعت کنیم از آتش جهنم نجات یافته و از صراط بگذرد و هر که را شفاعت نکنیم هلاک خواهد شد.[3] امام صادق(ع) فرمود: امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: من یعسوب الدین و اول سابقین و خلیفه رسول امین(ص) و قسمت‌کننده‌ی بهشت و دوزخ و صاحب اعراف می‌باشم.[4]
از سلمان فارسی(ره) مروی است که رسول خدا(ص) را شنیدم که به علی(ع) بیشتر از ده مرتبه می‌فرمود: یا علی! تو و اوصیای بعد از تو اصحاب اعرافند بین بهشت و جهنم، داخل بهشت نشود مگر کسی که شما را بشناسد و شما او را بشناسید و داخل جهنم نشود مگر کسی که شما را انکار کند.[5] ثعلبی نیز در تفسیرش از ابن عباس روایت کرده، گفت: اعراف مرتبه بالای صراط است که در آنجا علی بن ابیطالب(ع) و جعفر و حمزه توقف کرده و شیعیان خود را از سفیدی صورتشان و دشمنان خویش را از سیاه شدن روی آنها می‌شناسند.[6]
هم‌اینک به روایات بیشتری در باب شفاعت اهلبیت(ع) می‌پردازیم:
«عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ(ع) قَالَ: إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ جَمَعَ اللَّهُ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ فَتَغْشَاهُمْ ظُلْمَةٌ شَدِيدَةٌ فَيَضِجُّونَ إِلَى رَبِّهِمْ وَ يَقُولُونَ يَا رَبِّ اكْشِفْ عَنَّا هَذِهِ الظُّلْمَةَ قَالَ فَيُقْبِلُ قَوْمٌ يَمْشِي النُّورُ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ قَدْ أَضَاءَ أَرْضَ الْقِيَامَةِ فَيَقُولُ أَهْلُ الْجَمْعِ هَؤُلَاءِ أَنْبِيَاءُ اللَّهِ فَيَجِيئُهُمُ النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مَا هَؤُلَاءِ بِأَنْبِيَاءَ فَيَقُولُ أَهْلُ الْجَمْعِ فَهَؤُلَاءِ مَلَائِكَةٌ فَيَجِيئُهُمُ النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مَا هَؤُلَاءِ بِمَلَائِكَةٍ فَيَقُولُ أَهْلُ الْجَمْعِ هَؤُلَاءِ شُهَدَاءُ فَيَجِيئُهُمُ النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مَا هَؤُلَاءِ بِشُهَدَاءَ فَيَقُولُونَ مَنْ هُمْ فَيَجِيئُهُمُ النِّدَاءُ يَا أَهْلَ الْجَمْعِ سَلُوهُمْ مَنْ أَنْتُمْ فَيَقُولُ أَهْلُ الْجَمْعِ مَنْ أَنْتُمْ فَيَقُولُونَ نَحْنُ الْعَلَوِيُّونَ نَحْنُ ذُرِّيَّةُ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ ص نَحْنُ أَوْلَادُ عَلِيٍّ وَلِيِّ اللَّهِ نَحْنُ الْمَخْصُوصُونَ بِكَرَامَةِ اللَّهِ نَحْنُ الْآمِنُونَ الْمُطْمَئِنُّونَ فَيَجِيئُهُمُ النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اشْفَعُوا فِي مُحِبِّيكُمْ وَ أَهْلِ مَوَدَّتِكُمْ وَ شِيعَتِكُمْ فَيَشْفَعُونَ فَيُشَفَّعُونَ.[7]؛ امام صادق(ع) فرمودند: زمانی که قیامت فرا برسد پروردگار همه مردم از اولین و آخرین را در مکانی که تاریکی زیاد آنجا را فرا گرفته است، جمع می‌کند و مردم نزد خداوند گریه و زاری می‌کنند و می‌گویند: پروردگارا! این تاریکی را از ما برطرف کن. گروهی که نور از آنها می‌بارد به سوی مردم حرکت می‌کنند و صحنه قیامت از نور آنها روشن می‌شود. آن مردم در صحنه قیامت می‌گویند: آنها ملائکه‌اند. از طرف پروردگار خطاب می‌شود: آنها ملائکه نیستند. جمعیت می‌پرسند: شما کیستید؟ می‌گویند: ما از «علویون» هستیم، ما از فرزندان محمد رسول‌الله هستیم. ما از فرزندان علی ولی‌الله هستیم. ما کسانی هستیم که خداوند کرامتش را به آنها اختصاص داده است، ما از ایمان آورندگان مطمئن به خداوندیم. از طرف خدا خطاب می‌شود که درباره دوستان و اهل دوستداران و شیعیانتان شفاعت کنید و شفاعتشان پذیرفته می‌شود».
«وَ مَا جَاءَ فِي رِوَايَاتِ أَصْحَابِنَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ مَرْفُوعاً عَنِ النَّبِيِّ ص أَنَّهُ قَالَ: إِنِّي أَشْفَعُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأُشَفَّعُ وَ يَشْفَعُ عَلِيٌّ فَيُشَفَّعُ وَ يَشْفَعُ أَهْلُ بَيْتِي فَيُشَفَّعُونَ.[8]؛ پیامبر(ص) فرمودند: من در روز قیامت شفاعت می‌کنم و شفاعتم پذیرفته می‌شود و علی هم شفاعت می‌کند و شفاعت او نیز پذیرفته می‌شود و اهلبیت من نیز شفاعت می‌کنند و شفاعت آنان نیز پذیرفته می‌شود».
قال علی علیه السلام: «لَنَا شَفَاعَةً وَ لِأَهْلِ مَوَدَّتِنَا شَفَاعَة.[9]؛ امیرالمونین(ع) در ضمن روایتی می‌فرمایند: ما شفاعت می‌کنیم و دوستان ما هم شفاعت می‌کنند». «حُمْرَانُ بْنُ أَعْيَنَ قَالَ الصَّادِقُ(ع) وَ اللَّهِ لَنَشْفَعَنَ لِشِيعَتِنَا وَ اللَّهِ لَنَشْفَعَنَ لِشِيعَتِنَا وَ اللَّهِ لَنَشْفَعَنَ لِشِيعَتِنَا حَتَّى يَقُولَ النَّاسُ فَما لَنا مِنْ شافِعِينَ وَ لا صَدِيقٍ حَمِيمٍ.[10]؛ امام صادق(ع) فرمود: به خدا سوگند که شیعیان خود را شفاعت می‌کنیم، بخدا سوگند آنان را شفاعت می‌کنیم بخدا سوگند آنان را شفاعت می‌کنیم تا این که اهل جهنم می‌گویند: پس برای ما شفاعت‌کنندگانی نیست».
عن معاوية بن عمار عن أبي عبدالله(ع) قال قلت: «مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ» قال: «نحن أولئك الشافعون».[11]؛ معاویه بن عمار می‌گوید از امام صادق(ع) پرسیدم از جمله‌ای که در آیة‌الکرسی است «کیست که بدون اذن خدا نزد خدا شفاعت کند؟» فرمود: ما هستیم آن شفاعت‌کنندگان (که به اذن خدا شفاعت می‌کنند). نمجّد ربّنا و نصلّي على نبيّنا و نشفع لشيعتنا و لا يردّنا ربّنا.[12]؛ امام صادق(ع) فرمود: ما پروردگار خویش را تمجید می‌کنیم و بر پیامبرمان درود می‌فرستیم و برای شیعیان خود شفاعت می‌کنیم و پروردگار ما (شفاعت) ما را رد نخواهد کرد.
«وَ لَكُمُ الْمَوَدَّةُ الْوَاجِبَةُ وَ الدَّرَجَاتُ الرَّفِيعَةُ وَ الْمَقَامُ الْمَحْمُودُ وَ الْمَقَامُ الْمَعْلُومُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْجَاهُ الْعَظِيمُ وَ الشَّأْنُ الْكَبِيرُ وَ الشَّفَاعَةُ الْمَقْبُولَة.[13]»؛ امام هادی(ع) در زیارت جامعه کبیره می‌فرماید: «برای شما (ائمه اطهار) است مودتی که قرآن واجب کرده است و درجه‌های بلند و مقام محمود و مقام معلوم در نزد خدا و قدر و منزلتی بزرگ و شفاعتی قبول».
رسول خدا(ص) فرمود: من فردای قیامت اولین وارد شونده بر حوض کوثرم و تو یا علی ساقی کوثر هستی و حسن نوشاننده و سیراب‌کننده و حسین فرمانده محشر و علی بن الحسین جلودار و محمد بن علی نشر‌دهنده و جعفر بن محمد سوق‌دهنده شیعه به طرف بهشت و موسی‌‌بن‌جعفر شمارنده دوستان و دشمنان و نابود کننده منافقان و علی بن موسی‌الرضا مؤمنان را زینت می‌فرماید و محمد بن علی اهل بهشت را در منازلشان جای می‌دهد و علی بن محمد خطبه عقد حورالعین و شیعیان را می خواند و تزویج می‌نماید و حسن بن علی چراغ بهشتیان است که همه از او نور می‌گیرند و مهدی، شفیع کل شیعه در قیامت است تا آنجا که اذن الهی برای ورود به بهشت منوط به اراده و رضایت اوست.[14] در باب اینکه امامان معصوم(ع) حق شفاعت در قیامت دارند روایات و دلایل متعددی وجود دارد که برخی از آنان را ذکر کردیم.
شفاعت حضرت فاطمه(س)
بر اساس روایات فراوان حضرت صدیقه کبری(س) در روز قیامت از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند و از جمله شفاعت‌کنندگان خواهند بود.
قال رسول‌الله (ص): «فَأَيُّمَا امْرَأَةٍ صَلَّتْ فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ خَمْسَ صَلَوَاتٍ وَ صَامَتْ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ حَجَّتْ بَيْتَ اللَّهِ الْحَرَامَ وَ زَكَّتْ مَالَهَا وَ أَطَاعَتْ زَوْجَهَا وَ وَالَتْ عَلِيّاً بَعْدِي دَخَلَتِ الْجَنَّةَ بِشَفَاعَةِ ابْنَتِي فَاطِمَةَ [15]؛ پیامبر اکرم(ص) در ضمن حدیثی فرمودند: هر زنی که نماز‌های پنجگانه‌اش را بخواند و روزه ماه رمضان را بگیرد، در صورت استطاعت به زیارت خانه خدا برود و زکات مالش را بدهد و از همسرش اطاعت کند و پس از من علی را به امامت قبول داشته باشد، چنین زنی به شفاعت دخترم فاطمه وارد بهشت خواهد شد».
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ الثَّقَفِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ(ع) يَقُولُ لِفَاطِمَةَ(ع) وَقْفَةٌ عَلَى بَابِ جَهَنَّمَ فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ كُتِبَ بَيْنَ عَيْنَيْ كُلِّ رَجُلٍ مُؤْمِنٌ أَوْ كَافِرٌ فَيُؤْمَرُ بِمُحِبٍّ قَدْ كَثُرَتْ ذُنُوبُهُ إِلَى النَّارِ فَتَقْرَأُ فَاطِمَةُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ مُحِبّاً فَتَقُولُ إِلَهِي وَ سَيِّدِي سَمَّيْتَنِي فَاطِمَةَ وَ فَطَمْتَ بِي مَنْ تَوَلَّانِي وَ تَوَلَّى ذُرِّيَّتِي مِنَ النَّارِ وَ وَعْدُكَ الْحَقُّ وَ أَنْتَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ صَدَقْتِ يَا فَاطِمَةُ إِنِّي سَمَّيْتُكِ فَاطِمَةَ وَ فَطَمْتُ بِكِ مَنْ أَحَبَّكِ وَ تَوَلَّاكِ وَ أَحَبَّ ذُرِّيَّتَكِ وَ تَوَلَّاهُمْ مِنَ النَّارِ وَ وَعْدِيَ الْحَقُّ وَ أَنَا لَا أُخْلِفُ الْمِيعَادَ وَ إِنَّمَا أَمَرْتُ بِعَبْدِي هَذَا إِلَى النَّارِ لِتَشْفَعِي فِيهِ فَأُشَفِّعَكِ وَ لِيَتَبَيَّنَ لِمَلَائِكَتِي وَ أَنْبِيَائِي وَ رُسُلِي وَ أَهْلِ الْمَوْقِفِ مَوْقِفُكِ مِنِّي وَ مَكَانَتُكِ عِنْدِي فَمَنْ قَرَأْتِ بَيْنَ عَيْنَيْهِ مُؤْمِناً فَخُذِي بِيَدِهِ وَ أَدْخِلِيهِ الْجَنَّةَ.[16]؛ محمد بن مسلم روایت کرده است که گفت من از حضرت باقر(ع) شنیدم که می‌گفت: برای فاطمه در روز رستاخیز موقف خاصی در در جهنم است. چون روز قیامت شود در پیشانی هر کسی نوشته می‌شود که این مؤمن است و یا کافر است؛ و به محبی که گناهانش بسیار باشد، امر می‌شود که به آتش برود. چون فاطمه بر روی پیشانی او می‌خواند که: محب نوشته است، می‌گوید: «إلهی و سیدی سمیتنی فاطمة و فطمت بی من تولانی و تولی ذریتی من النار! و وعدک الحق و أنت لا تخلف المیعاد؛ ای خدای من و آقای من! تو مرا فاطمه نام گذاردی و به واسطه من هر کسی ولایت من و ولایت ذریه مرا داشت از آتش بر کنار داشتی! و وعده تو حق است و تو خلف وعده نمی‌فرمایی. خداوند عزوجل می‌فرماید: «صدقت یا فاطمة؛ إنی سمیتک فاطمة و فطمت بک من أحبک و تولاک و أحب ذریتک و تولاهم من النار! و وعدی الحق و أنا لا أخلف المیعاد؛ ای فاطمه راست می‌گویی؛ من نام تو را فاطمه (یعنی برنده و جدا‌کننده از آتش) گذاردم و به واسطه تو هر کس تو را دوست داشته باشد و ولایت تو را داشته باشد و ذریه تو را دوست داشته باشد و ولایت آنها را داشته باشد، من آنها را از آتش جدا می‌کنم! و وعده من حق است و من خلف وعده نمی‌کنم! و این بنده خودم را امر به آتش کردم تا تو درباره او شفاعت کنی و شفاعت تو را بپذیرم؛ تا اینکه برای فرشتگان من و پیغمبران من و مرسلین از جانب من و برای اهل موقف، موقف خاص تو نسبت به من و مکانت و منزلت تو در نزد من مبین و روشن گردد! پس در پیشانی هر کس مؤمن نوشته شده بود دست او را بگیر و او را داخل در بهشت بنما!
جابر جعفى نيز به حضور امام باقر(ع) رسيده، عرض كرد: «فدايت شوم، حديثى در مورد فاطمه(س) بفرماييد، كه با نقل آن، شيعيان را خوشحال كنم؟ حضرت فرمودند: در روز رستاخيز منابرى از نور براى پيامبران نصب مىگردد كه منبر رسول خدا از همه مجللتر است و همچنين منبرهايى براى اوصيا در نظر مىگيرند كه جايگاه على(ع) از همه بالاتر مىباشد آنگاه نوبت به فرزندان انبيا مىرسد كه مقام حسن و حسين بس منيعتر است. سپس نوبت فاطمه(س) فرا مىرسد و او را با تجليل و شكوه بىنظير به محشر آورند و كنار در بهشت قرار مىگيرد، ولى داخل آن نمىشود و مىگويد: خدايا! از تو مسألت مىدارم كه مقام مرا در همچو روزى براى اهل محشر معلوم كنی. از جانب خدا ندا مىرسد: اى دختر پيامبر! برگرد به سوى اهل محشر و هر كه را از علاقه‌مندان خود يافتى شفاعت كن. امام باقر(ع) مى‌فرمايند: به خدا سوگند، فاطمه(س) شيعيان خويش را يكى پس از ديگرى انتخاب نموده و داخل بهشت مىنمايد، همان طورى كه پرندهها دانهها را برمى‌گزينند، و سپس شيعههاى آن حضرت نيز، خود شفاعت نموده و علاقه‌مندان فاطمه(س) را به بهشت داخل مىكنند»...در دنباله اين حديث امام پنجم مى‌فرمايند: «وَاللَّهِ لَا يَبْقَى فِي النَّاسِ إِلَّا شَاكٌّ أَوْ كَافِرٌ أَوْ مُنَافِق».[17]
با توجه به روایاتی که ذکر کردیم حضرت زهرا(س) نیز در قیامت شفاعت شیعیان و محبان خویش را خواهند کرد. باشد که از عنایات این بانوی مکرمه بهره‌مند گردیم؛ ان‌شاء‌الله.
به توفیق الهی سلسله نوشتارهای شفاعت که مشتمل بر 23 یادداشت بود به پایان رسید، باشد که مورد قبول باری‌تعالی افتد و عموم مؤمنین و پژوهشگران از آن بهره‌مند گردند.
در انتها این سلسله نوشتارها را به شفیعه روز رستاخیز و تنها بانوی مرکب‌نشینِ محشر که با فریاد «غُضّوا أبصارکم» پا به عرصه نشور می‌‌گذارند؛ به عصمت کبرای حق؛ که در قیامت اولین دوزخیان، دشمنان او و اولین بهشتیان، دوستان و شیعیان اویند تقدیم می‌کنم، ای ریحانة‌الرسول و کوثرالولایة، فاطمه صدیقه و زهرای مرضیه، بپذیر.
در انتها عرض می‌کنیم: الحمد‌لله رب‌العالمین، اللهم صل علی سید‌المرسلین و خاتم‌النبیین و حجة رب العالمین ... المرتجی لشّفاعة و صل علی ائمة المعصومین الشّافعین فلا خیّبنی الله ما رَجَوتُ و ما اَمَّلتُ فی شفاعتهم.[18]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. طبرسی، فضل بن حسن، تفسير مجمع البيان، ج9، ص 117.
[2]. همین روایت در شواهد‌‌التنزیل ج 1، ص 263 نقل شده است.(حسکانی ، عبید الله بن عبدالله، شواهد التنزیل، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، تهران، 1411ق)
[3]. ساکی، عبد الصمد، تفسیر روایی قرآن کریم، طوبای محبت، ج 2، ص 918.
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار‌الانوار، ج 52، ص 272.
[5]. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج 2، ص 18.
[6]. ثعلبی، احمد بن محمد، تفسیر ثعلبی، ج 4، ص 236.
[7]. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الأمالي، ص284.
[8]. مجلسی، محمد باقر، بحار‌الأنوار، ج8، ص 29.
[9]. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الخصال، ج2، ص624.
[10]. ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل أبي طالب عليهم السلام، ج2، ص164.
[11]. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسير العياشي، ج1 ص136 [سورة البقرة(2): آية 255] ..... ص 136.
[12]. فیض کاشانی، محمد محسن بن شاه مرتضی، تفسير الصافي، ج5 ، ص 277 [سورة النبإ(78): آية 38] ..... ص 277.
[13]. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لا يحضره الفقيه، ج2، ص616.
[14]. حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداه، موسسه اعلمی، بیروت، ج 3، ص 180.
[15]. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الأمالي، ص486.
[16]. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، علل‌الشرائع، ج1، ص179.
[17]. مجلسی، محمد باقر، بحار‌الأنوار، ج43، ص65.
[18]. طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، فقه الشیعه، بیروت، ج 1، ص 406.
یادداشت از احمد گلستانی عراقی؛ سردبیر ایکنا استان مرکزی
انتهای پیام
