گرمی بازار سرودهای دفاع مقدس با اشعار استاد مردانی

مرحوم محمدعلی مردانی در مهرماه سال 1301 (ه.ش) در قریه «آشمسیان سادات» از توابع شهرستان خمین در خانواده‌ای متدین چشم به جهان گشود. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در خمین فرا گرفت و پس از آن برای تحصیل در علم صرف و نحو به اراک عزیمت و از محضر اساتید بزرگی کسب فیض کرد. از کودکی به شعر علاقه داشت و چون دارای ذوق شعر و قریحه‌ شاعری بود در وادی شعر قرار گرفت. پس از تحصیل از اراک به تهران عزیمت و از بدو ورود به تهران با آشنایی با شاعران و اهل قلم به انجمن‌های ادبی راه یافت و از همان زمان با ارائه اشعار مذهبی به عنوان شاعر مذهبی در محافل ادبی شناخته شد.

مردانی سالیان متمادی دبیری انجمن دانشوران را به عهده داشت. در سال 1351 بنای انجمن «نغمه‌سرایان مذهبی» از سوی او با همراهی عده‌ای از دوستان گذاشته شد که در اوایل به طور سیار در منازل اعضا برگزار می‌شد و از سال 1353 تاکنون به طور ثابت در منزل ایشان برقرار است.

وی با شروع انقلاب اسلامی در جهت اهداف انقلاب بود و پس از پیروزی انقلاب به عضویت شورای شعر وزارت ارشاد اسلامی و واحد ادبیات حوزه‌ هنری سازمان تبلیغات اسلامی درآمد. با آغاز جنگ تحمیلی با تلاش فراوان در راه خدمت به اسلام و ایران به جبهه‌های نبرد رفت.

مردانی تاکنون موفق به تألیف 30 مجموعه شعر شده است که بیش از 20 جلد آن به چاپ رسیده است. استاد در پی عارضه مغزی در 15 اردیبهشت سال 1378 شمسی درگذشت و در مقبرة‌الشعرا بهشت زهرا به خاک سپرده شد. به بهانه سالروز وفات این شاعر مدیحه‌سرا مصاحبه‌ای با علیرضا مرادی، مداح و رئیس بنیاد دعبل خزائی استان مرکزی، انجام شده است که در ادامه می‌خوانید:

ایکنا ـ در خصوص شخصیت استاد مردانی بفرمایید؟

بزرگان عرصه شعر استاد مردانی را با عنوان شاعر انقلاب می‌شناسند. اشعار و آثار او بیشتر با نگاه انقلابی و اهل‌بیت(ع) سروده شده است. او در روستای آشمسیان سادات از توابع خمین متولد شد و از 10 سالگی شعر و مداحی را آغاز کرده بود.

به دلیل محرومیت منطقه یا دلایل دیگر همچون سخت‌گیری عوامل رژیم استاد مردانی برای کسب علم و فراگیری مسائل صرف و نحو به اراک عزیمت و تا 21 سالگی در این شهرستان زندگی کرد. در سال 1331 به تهران رهسپار شد و در شرق تهران استقرار داشت که در این منطقه انجمن «نغمه‌سرایان مذهبی» را تأسیس کرد.

انجمن نغمه‌سرایان مذهبی از محافل قوی اهل‌بیتی و انقلابی به شمار می‌آید. استاد مردانی دبیری انجمن دانشوران را نیز برعهده داشته است. پس از انقلاب نیز به عضویت شورای شعر وزارت ارشاد درآمد، استاد مردانی با شروع دفاع مقدس وارد جبهه شده و به درجه جانبازی نیز نائل شده است.

اخلاص، یکی از شاخصه‌های رفتاری و عملی استاد مردانی است. او دارای زندگی ساده و عارف مسلک داشت و همواره خود را در خدمت خدا و خلق خدا می‌دانست. پس از انقلاب تا سال 78 حیات داشت و در اثر بیماری چشم از جهان فرو می‌بندد. استاد مردانی خالق 70 اثر است که تقریبا همین تعداد هم به چاپ رسیده است.

ایکنا ـ در خصوص فعالیت‌های استاد مردانی در دوران دفاع مقدس بفرمایید؟

بنده در دوران دفاع مقدس در جبهه حضور داشتم و بخش زیادی از اشعار آن تاریخ که بروز و ظهور پیدا کرده بود و توسط مداحان خوانده می‌شد از سروده‌های استاد مردانی بود. در واقع استاد مردانی سبک جدیدی از مداحی اهل‌بیت(ع) را پیاده کرده بود و تنور جبهه ها را گرم نگه داشت. بخش زیادی از مداحی و سرودهای حاج صادق آهنگران از اشعار استاد مردانی است.

دیدگاه انقلابی و حماسی بودن ایشان به دیدگاه مرثیه‌سرا بودنش ارجحیت داشت. قلم ایشان با توجه به محیط شناسی و عنصر زمان و مکان به سمتی رفته بود که اشعارانقلابی و حماسی بسراید و این اشعار باعث ایجاد موج و تحرک خوبی شده بود، به همین دلیل استاد مردانی با عنوان شاعر انقلاب و حماسی شناخته می‌شود.

ایکنا ـ استاد مردانی در سال‌های قبل از انقلاب مورد هجمه رژیم پهلوی قرارداشت؟

با توجه به فعالیت انقلابی، نگاه روحیه مبارزاتی استاد مردانی جایی مطالعه کردم که حتی منزل استاد توسط عوامل رژیم آتش زده شده بود. در زمان پهلوی انجمن‌ها اشعار اهل‌بیتی(ع) را شعر نمی‌دانستند و اذعان داشتند خمیرمایه اشعار مرحوم مردانی خیال‌انگیزی ادبی ندارد، اما پافشاری و اصراراستاد باعث شد که زیرساخت توه به این نوع شعر و نگاه را فراهم کند.

ایکنا ـ اشعار بیشتر در چه قالبی سروده می‌شد؟

اشعار استاد اغلب در قالب ترجیع‌بند بوده است، اما در غزل نیزدستی بر آتش داشته و اشعاری را قلم فرسایی می‌کرده است. اما پس از ایشان اشعار دیگری آمده و حوزه‌های شعر آیینی، حماسی و ... را گسترش دادند. خمیرمایه اصلی اشعار مرحوم مردانی معارف قرآنی و سبک رفتاری ائمه اطهار(ع) بود.

ایکنا ـ از اشعار استاد مردانی در حال حاضر استفاده می‌شود؟

اشعار حماسی همچون مبارزه با ظالم و دفاع از مظلوم که متناسب با زمان دفاع مقدس بوده است در حال حاضر هم مورد توجه است. امروز مسیر شعر به سمت سوگواره، عاشقانه، ارتباط با عاشق و معشوق رفته است و از واقعیت‌ها دور شده است، اما مرحوم مردانی اشعاری سرودند که در حالت عادی نگاه انقلابی، نگاه به اجتماع و رفتارهای اجتماعی خیلی موج می‌زد.

ایکنا ـ ماجرای عنایت امام حسین(ع) به استاد مردانی چیست؟

خسرو آقایاری مسئول دفتر شعر حوزه هنری در مراسم یاد‌بود مرحوم مردانی گفته است زنده‌یاد مردانی ۱۷ سال قبل از مرگش، مرده بود. مردانی به صورت توأم سکته مغزی و قلبی کرد و از دنیا رفت. او را به سرد‌خانه بردند و در یکی از کشوهای سردخانه گذاشتند. خود مردانی این ماجرا را که تا مرگش به‌صورت یک راز بود، چنین تعریف کرد: من مرده بودم. همه چیز مانند یک خواب بود. وقتی در حال مرگ بودم دو ملک آمدند و پارچه سفیدی را از پایین پایم به سمت بالای بدنم می‌کشیدند. وقتی پارچه به زیر چانه‌ام رسید، حضرت سیدالشهدا(ع) آمدند و به آن دو فرشته فرمودند: از خدا برای او ۱۷ سال فرصت گرفته‌ایم. پارچه را بردارید! بعد از این موضوع احساس کردم که در کشوی سردخانه هستم. به این ترتیب با مشت به در کشو کوبیدم.

ایکنا ـ چند اثر از استاد مردانی بیان بفرمایید؟

احتجاج بانوی بزرگ اسلام حضرت زهرا‌(س)، شکوه ایمان، طلوع خورشید، علی‌(ع) مظهر تقوا، گلزار شهیدان، نوای رزمندگان، فروغ ایمان و ... همچنین آثار فراوانی در رابطه با جنگ تحمیلی و رزمندگان سلحشور از او به جا مانده که می‌توان به کتاب مفاتیح نور اشاره کرد.