عیدفطر؛ حُسن‌ختام بندگی

ماه مبارک رمضان ماه بندگی، تزکیه نفس و تطهیر قلوب است و دوری از مبطلات، احساس نزدیکی بیشتر با پروردگار، کاهش آسیب‌ها و حتی جرائم قضایی از موهبات و آثار این ماه است. مولا علی(ع) در بیانات خود فرمودند: «هر روز که در آن گناه و معصیت نشود، آن روز عید است»، در واقع هر روز، عید و روز بازگشت به سوی خداوند است و این امر بیانگر این است که راه برای توبه و انابه راستین همیشه باز است، فقط کافی است بخواهیم در مسیر الی‌الله گام برداریم.

کلمه «عید» از «عود» به معنای بارگشتن آمده است و برخی افراد عید فطر را به عید افطار به معنای خوردن و آشامیدن همیشگی معنا می‌کنند، در مقابل این تفکر، علمای علم اخلاق چنین بیان کردند که عید فطر در قالب «عود به فطرت» یا بازگشت به فطرت ناب معنا می‌شود. شناخت، بصیرت، بازگشت به خویشتن در دل فطرت نهادینه شده است و روزه‌داران با یک ماه بندگی قدم در مسیری می‌گذارند که ابلیس را از خود دور و 11 ماه را مشق کنند.

در واقع می‌توان عید فطر را به تولدی دوباره تشبیه کرد، تولدی دوباره برای افرادی که از لحظه به لحظه ماه صیام نهایت استفاده را برده و لازم است از این پاکی حفاظت کنند. 30 روز دعاهای پرفیض را زمزمه کردیم و از خداوند متعال خواستیم تا معانی این دعاها در زندگی‌یمان جاری باشد و در حد شعار باقی نماند، عید فطر فرصت و مهر تأییدی بر عهد و پیمان یک ماهه است تا یادمان نرود در لیالی‌قدر چه عهدی با حضرت حق بستیم.

تقویت هم‌گرایی در سایه اقامه نمار عید سعید فطر معنا پیدا می‌کند و با تجمع در نماز عبادی - سیاسی فطر هم‌افزایی امت اسلامی و رفع مشکلات جوامع اسلامی را خواستاریم. در این نماز وحدت‌آفرین سیاست و دیانت با هم گره خورده و شعار غلبه بر جوامع استکباری طنین‌انداز می‌شود. عید فطر، عیدی تک‌بعدی نیست، بلکه علاوه بر ابعاد معنوی دارای رویکردهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نیز هست که با گسترش آن مبانی اسلام و قرآن نیز تقویت می‌شود.

پیام نماز عید فطر باید جهانی شود؛ چراکه می‌توان با عملیاتی کردن پیام این عید راه و رسم زندگی و سعادت دنیوی و اخروی را استوار کرد. رستگاری و تزکیه راهی برای قرب الهی است و پیاده‌سازی پیام عید فطر میان‌بُری برای رسیدن به خدا است. پاسداری از ره‌آورد و پیام‌های ماه مبارک رمضان و عید فطر بسیار ضروری است و باید دقت کرد ره‌آورد این ایام را در مساجد جا نگذاریم تا عائدی ما از یک ماه روزه‌داری فقط گرسنگی و تشنگی باشد.

عیدفطر؛ تعظیم شعائر اسلامی

تعظیم شعائر الهی یکی از ویژگی‌های عید سعید فطر است. هیچ کاری از صدر اسلام تاکنون بی‌حکمت نبوده و نیست، طنین‌انداز شدن شعارهایی همچون «لااله الاالله»، «الله اکبر»، «الحمدالله» نشان تحمید، تقدیس و ستایش خداوند متعال دارد، این شعائر اسلامی به نماز عید فطر زیبایی و جلوه زیبایی بخشیده است. امام رضا(ع) در خصوص علت تکبیرهای زیاد در روز عید فطر فرمودند: «تکبیر، تعظیم و بزرگداشت خداوند متعال است و نوعی تشکر از هدایت‌ها و نعمت‌های پروردگار جهانیان است»⁽¹⁾.

باید به ابعاد و زوایای عید فطر توجه و آن را در قالب پیام زندگی در جامعه نشر داد، اما متأسفانه این امر کمتر مورد توجه رسانه‌های مختلف قرار گرفته است و این روز فقط به اقامه نماز عید فطر خلاصه می‌شود. در صورتیکه نیک می‌دانیم این روز روز ترک گناه و دوری از هرگونه پلیدی است؛ چراکه بنا به قول بزرگان دینی هر روز که گناه انجام نشود، همان روز عید است و می‌تواند سرآغازی برای تحول و حسن ختامی برای بندگی باشد و هر یک از مسلمانان به اندازه ایمان و معرفت خود از این روز بزرگ بهره‌گیری می‌کنند.

همانطور که گفتم روزعید فطر، تولدی دوباره است و طبق گفتار امیرمؤمنان علیه السلام، روزه داران در شب عید فطر از تمام آلودگی‌ها و پلیدی‌ها پاک شده‌اند و کمترین پاداش خود را که پاکی و پاکیزگی است دریافت می‌کنند. آن حضرت چنین می‌فرمایند: «واعلموا عباد الله! ان ادنی ما للصائمین والصائمات ان ینادیهم ملک فی آخر یوم من شهر رمضان: ابشروا عباد الله! فقد غفر لکم ما سلف من ذنوبکم فانظروا کیف تکونون فیما تستانفون،⁽²⁾ ای بندگان خدا! بدانید که کوچکترین چیزی که برای مردان و زنان روزه‌دار است، این است که فرشته‌ای در روز آخر ما مبارک رمضان به آنها ندا می‌دهد: ای بندگان خدا! بشارتتان باد که [خداوند متعال] تمام گناهان گذشته شما را آمرزید، پس بنگرید که بعد از این چگونه عمل خواهید کرد».

شیخ مفید نیز آورده است: «اینکه روز اول ماه شوال عید اهل ایمان قرار داده شده است، به خاطر این است که آنان برای قبولی اعمالشان در ماه رمضان خوشحالند و از اینکه خداوند متعال گناهانشان را بخشیده و بر عیب‌های آنان پرده کشیده و مژده و بشارت از طرف خداوند رسیده است که ثواب‌های بسیاری برای روزه‌داران عطا خواهد کرد و از اینکه مؤمنین در اثر تلاش‌های شب و روز ماه مبارک رمضان چند مرحله به قرب الهی نزدیک شده‌اند، حالت سرور و نشاط دارند. در این روز غسل معین شده و این علامت پاکی از گناهان می‌باشد، عطر زدن و بوی خوش استعمال کردن و لباس زیبا و تمیز پوشیدن و به صحرا رفتن و زیر آسمان نماز خواندن همه‌اش علامت شادی و سرور و از روی حکمت می‌باشد»⁽³⁾

در کنار بعد عبادی، معنوی و سیاسی عید فطر و اقامه نماز این روز از ابعاد اقتتصادی و اجتماعی آن نیز چشم‌پوشی کرد. خوشبختانه مردم به پرداخت زکات در انواع مختلف اهتمام ویژه دارند و سالانه مبالغ بسیاری زکات جمع‌آوری می‌شود، در روز عید فطر پرداخت زکات فطره نیز در نزد مردم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و اهتمام به این مهم می‌تواند به فقرزدایی، توسعه عوامل اقتصادی، کمک به رونق تولید، رفع مشکلات و معضلات اجتماعی کمک کند. البته در کنار این موارد می‌توان مصارف دیگری همچون احیا و تقویت روحیه تعاون، ساخت مسجد، پرداخت بدهی بدهکاران با جرائم غیرعمد، رسیدگی به وضعیت بهداشتی مناطق محروم و ... را نیز برشمرد.

پرونده ماه مبارک در سال 1401 هجری شمسی بسته شد و ما ماندیم و 11 ماه پیشرو. امید است در این ماه پر برکت اندوخته‌های ما به اندازه‌ای باشد که از گناه و هرگونه زشتی اخلاقی پرهیز کنیم. مبلغان دینی فعال در مدارس و دانشگاه‌ها نسبت به این مهم وظیفه خطیر دارند و در کنار آنان رسانه نیز می‌تواند به جوانان در انتخاب مسیر درست کمک کند. استفاده از فضای مجازی بدون آگاهی مخرب است و ممکن است نتایج جبران‌ناپذیری به بار آورد، امید است از امروز که عید بندگی و پاکی است مسیری روشن و هدفی پویا برای خود تعریف کرده و در همان مسیر به قرب الی‌الله دست یابیم.

1. 1. عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج 1، ص 122
2. امالی شیخ صدوق، ص 100 .
3. مسار الشیعة، ص 30

یادداشت از مریم روشن؛ سردبیر ایکنا شعبه مرکزی