از استنادهای قرآنی جهاد تبیین تا پرهیز از تعارف‌های رایج

با ورود به دهه پنجم انقلاب موج هجمه‌های دشمن چندین برابر شده است؛ چراکه آنان هیچگاه در خیال خود تصور هم نمی‌کردند انقلابی که گمان می‌کردند سی و چهل سالگی خود را نخواهد دید، وارد دهه پنجم شود؛ از این رو برای رسیدن به مقاصد شوم خود جریان‌های انحرافی در ابعاد مختلف را به راه انداختند تا مردم را با خود همسو کنند، اما هوشیاری مردم از یک سو و هدایت مقام معظم رهبری از سوی دیگر باعث شد تا باز هم تفکرات خام آنان در حد همان تفکرات بماند. معظم‌له در 19 بهمن سال 1400 بیاناتی در خصوص «جهاد تبیین» بیان فرموده و همه دستگاه‌ها و اقشار مختلف را به فعالیت در این حوزه توصیه و امر فرمودند.

جهاد تبیین ریشه در قرآن دارد و خداوند متعال در آیه 44 سوره مبارکه«نحل» می‌فرماید: «وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ». همین آیه حجت را برای تحقق «تبیین» در جامعه بر ما اصحاب رسانه و همه اقشار مختلف تمام می‌کند؛ چراکه «تبیین» تکلیفی الهی است که هریک از ما به سهم خود در آن مشارکت داریم. به منظور نقش جامعه قرآنی در این خصوص با سیدمحمد خاتمی‌نژاد، مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت استان مرکزی،گفت‌و‌گویی انجام شده است که در ادامه تقدیم مخاطبان می‌شود.

ایکنا - جهاد تبیین از نظر شما چه تعریفی دارد و دارای چه ابعادی است؟

رهبر فرزانه نظام اسلامی در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی به تاریخ 19 بهمن ماه سال 1400، جهاد تبیین را یک فریضه قطعی و فوری اعلام و تأکید کردند هرکس که می‌تواند باید وارد این میدان شود. این در حالی است که 16 روز پیش از آن در دیدار با مداحان اهل بیت(ع) هم به این نکته پرداخته بودند: «در این جهادی که وجود دارد، در این جنگ بی‌امانی که وجود دارد بین اسلام و کفر، بین حق و باطل، بین روایت دروغ و حقیقت - این جنگی است بین اینها - ما در کجای این جبهه قرار داریم و حضور داریم؟»

ناگفته پیداست که مخاطب فرمان «جهاد تبیین» رهبری، آحاد ملت در وهله نخست و سپس کارگزاران نظام در حوزه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... هستند. ایشان در تاریخ 29 اردیبهشت ماه سال 95 با رد این نظریه که جهاد، فقط شمشیر گرفتن و جنگ کردن در میدان قتال نیست، ابعاد مختلفی برای جهاد برشمردند که شامل جهاد فکری، جهاد عملی، جهاد تبیینی، تبلیغی و جهاد مالی است؛ از این رو ابعاد گوناگون این جهاد بزرگ، سنگین و در عین حال دارای پاداشی مثال زدنی نزد خدای متعال می‌تواند شامل زدودن غبار بدفهمی یا کج فهمی، مبارزه بی‌امان با تحریف مفاهیم و معارف انقلاب اسلامی، تشخیص و اعلام تحلیل‌های نادرست، غلط و یا مُغرضانه از رویدادهای ملی، منطقه‌ای و حتی بین‌المللی و به دنبال آن، پیشگیری از رواج تحلیل‌ها و دریافت‌های نادرست در فضای حقیقی و مجازی باشد.

رهبر حکیم نظام اسلامی در تاریخ هفتم تیرماه سال 1382 با اشاره به آثار زیانبار عدم تبیین حقیقت، فرمودند: «بدون تبیین حقیقت، افکار عمومی در ظلمت و فضای غبارآلود باقی خواهد ماند و دشمن سوء استفاده خواهد کرد.» این بدان مفهوم است که همگان باید در برابر هجمه همه‌جانبه بدخواهان به اصول و آرمان‌های نظام مقدس جمهوری اسلامی در قالب «جنگ رسانه‌ای» احساس وظیفه کنند و مانند روزهای حماسه و خون در دوران دفاع مقدس، در این زمینه، نقش‌آفرینی کنند؛ لذا به نظر می‌رسد این کلیدواژه مهم که یکی از الزامات تحقق بیانیه گام دوم نیز به شمار می‌رود، بسیار مهم و سرنوشت‌ساز بوده و غفلت از پرداختن به ابعاد مختلف آن، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را به همه ما تحمیل کند.

ایکنا - چه استنادهای قرآنی در مورد جهاد تببین وجود دارد؟

یکی از وظایف همیشگی پیامبران در رویارویی با جهل توده‌ها و مبارزه با جبهه تا بُن دندان مسلحِ شرک و کفر و نفاق، غبارزدایی از مفاهیم بلند آسمانی بوده که در گذر زمان، دچار تحریف شده و مردم را به وادی حیرت و گمراهی کشانده بود. قرآن کریم که معجزه جاوید نبی مکرم اسلام(ص) است، خود را «بَیانٌ لِلنَّاس» و «تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ» معرفی کرده و جالب آن که در هر دو آیه، پس از به کارگیری واژگان بیان و تبیان، سخن از هدایت، رحمت، موعظه و بشارت برای پرهیزگاران و مسلمین است. این بدان معناست که پیامد جهاد تبیین پیامبر(ص) در بیان اعتقادات، اخلاق و احکام از آیات قرآن کریم برای مسلمانان، چیزی جز هدایت و رستگاری آنان نبوده است. گرچه شمار زیادی از مردم در برابر این آموزه‌های نورانی ایستادند و دنیا و آخرت خود را تباه کردند.

رهبر معظم انقلاب در خصوص اهمیت جهاد قرآنی فرمودند: «بدون تبیین و تبیین بلیغ، قطعا هیچ فکری و هیچ اندیشه‌ متقنی، توفیق رواج و اعتقاد عمومی را پیدا نخواهد کرد». اگر می‌بینیم علما و اندیشمندان فرهیخته در طول 14 قرن که از عمر اسلام می‌گذرد، بر خود فرض دانسته‌اند که در برابر تحریف‌ها و بدعت‌ها بایستند و با تبیین بلیغ خود، کوشیده‌اند معارف قرآن و اهل بیت(ع) را از گزند تحریفات و آسیب‌ها نجات دهند و در برخی مواقع جان خود را هم در این مسیر دشوار تقدیم کرده‌اند، ریشه در همین رویکرد قرآنی دارد.

ایکنا - نقش مؤسسات و جامعه قرآنی در تحقق جهاد تببین چیست؟

تعریف بیان شده از جهاد تبیین، خاستگاه قرآنی آن و جایگاه ویژه‌ای که در آموزه‌های رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) دارد، نشان دهنده مسئولیت سنگین جامعه قرآنی و مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت در سراسر کشور است. البته اشکال عمده ما در فعالیت‌های مذهبی، عدم توانمندی در کار رسانه‌ای و تبلیغی است. برخی از مؤسسات ما در سراسر استان، فعالیت‌های چشمگیر و حیرت‌آوری دارند که متأسفانه به درستی منعکس نمی‌شود و شاید از مرزهای ساختمان خودشان و یا چند محله اطراف، فراتر نمی‌رود. یعنی بازتاب چندان مؤثری در میان توده‌های مردم و نسل جوان ندارد. این بدان معناست که بخش قابل ملاحظه‌ای از مؤسسات قرآنی در راستای نقش‌آفرینی جهاد تبیین، فعالیت می‌کنند، اما بنا به دلایلی که در حال حاضر بنای پرداختن به آن را ندارم، این حجم از فعالیت‌ها و اقدامات مفید، در زمان مناسب و به شکل مطلوب، به جامعه منتقل نمی‌شود. اگر این درد بزرگ (که همه ما وظیفه داریم آن را درمان کنیم) برطرف شود نتایج درخشانی در استان و کشور خواهد داشت که امیدوارم با تحلیل درست و بهنگام دست‌اندرکاران امور قرآنی استان در همه نهادها و ارگان‌های ذیربط و البته ورود جدی مؤسسات قرآنی، به این مهم دست یابیم.

نقش دیگری که مؤسسات قرآنی می‌توانند در این عرصه خطیر، ایفا کنند، کار فرهنگی به معنای واقعی کلمه، گفتمان‌سازی پیرامون اهداف و آرمان‌های نظام، نقد منصفانه کارگزاران و مطالبه‌گری با ادبیات زیبنده است؛ زیرا جایگاه مؤسسات قرآنی در میان مردم، به گونه‌ای است که می‌توانند به راحتی از چهار عرصه‌ای که یاد شد، بهره ببرند و نقش تاریخی خود را در جهاد تبیین ایفا کنند. بیست و یک سال پیش از این، رهبر فرزانه نظام درباره مسئولیت سنگین همگان در جهاد تبیین فرمودند: «امروز همه افراد مسئولند و اگر دیدند حقایق و محکمات اسلام و انقلاب مورد تحریف قرار می‌گیرد، وظیفه دارند تبیین کنند؛ نباید سکوت کنند»؛ بنابراین زمانی که سیل ابهامات و تردیدها به سوی جامعه روان و شرایط، فتنه‌گون می‌شود، همه آنان که می‌توانند با بیان و قلم خود، مسائل را تبیین کرده و توده‌ها را از دچار شدن به اشتباهات و انحرافات، نجات دهند، باید وارد میدان شوند. در این میان، وظیفه مؤسسات قرآنی که پرچمدار مبارزه با شبهات و تبیین مسائل دینی هستند، بسیار سنگین است و هرگونه تسامح و تساهل در این عرصه خطیر، منجر به خساراتی جبران‌ناپذیر خواهد شد. مؤسسات قرآنی باید امکانات خود را بسیج کرده و با شجاعت، منطق، استدلال قوی و ادبیات زیبنده قرآنی به رسالت خویش عمل کنند.

ایکنا - به نظر شما برای گسترش جهاد تبیین باید چه اقداماتی در حوزه فرهنگ و قرآن انجام داد؟

البته همه چیز از جمله فرهنگ، ذیل معارف قرآن تعریف می‌شود. در خصوص وظایف جامعه قرآنی، در پرسش پیشین پاسخ کوتاه تقدیم شد، اما در حوزه فرهنگ، باید همه نهادها و دستگاه‌های مرتبط پای کار باشند و یک بار برای همیشه به رسالت قانونی و شرعی خود عمل کنند. رهبری معظم نظام اسلامی در این باره فرمودند: «تبیین، اساس کار ماست. ما با ذهن ها و دل ها مواجهیم؛ باید دل ها قانع بشود. اگر دل ها قانع نشد، بدن ها به راه نمی‌افتد». این کلام مهم، کوتاه و در عین حال، راهگشا نشان‌دهنده آن است که مسئولیت سنگینی، متوجه کارگزاران نظام است. قوای سه گانه، نیروهای نظامی و انتظامی، نخبگان فرهیخته و فاضل حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها، صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان تبلیغات اسلامی و ... همه و همه مکلف‌اند ظرفیت‌های خود را برای تحقق فرمان رهبر فرزانه نظام اسلامی مبنی بر وجوب و لزوم پرداختن به جهاد تبیین، بسیج کرده و تعارفات رایج را کنار بگذارند. اگر امروز برای خانواده‌ها و نسل جوانی که در معرض جنگ ترکیبی دشمن قرار دارند، کاری نکنیم، فردای قیامت نمی‌توانیم پاسخگوی خون هزاران شهیدی باشیم که بزرگ‌ترین سرمایه زندگی‌شان را برای رفاه و آسایش ما تقدیم کرده‌اند.

ایکنا - آیا از ظرفیت جوانان قرآنی برای تحقق جهاد تبیین استفاده می‌شود؟

رهبر حکیم نظام اسلامی درباره اهمیت جهاد تبیین و وظیفه دانشجویان در این باره، در تاریخ پنجم مهرماه سال 1400 فرمودند: «شما جوانان عزیز و دانشجویان عزیز که به معنای واقعی کلمه، میوه‌ دل ملّت و امید آینده‌ی این کشورید، به مسأله «تبیین» اهمّیّت بدهید. خیلی از حقایق هست که باید تبیین بشود. در قبال این حرکت گمراه‌کننده‌ای که از صد طرف به سمت ملّت ایران سرازیر است و تأثیرگذاری بر افکار عمومی که یکی از هدف های بزرگ دشمنان ایران و اسلام و انقلاب اسلامی است و دچار ابهام نگه داشتن افکار و رها کردن اذهان مردم و بخصوص جوان ها «حرکت تبیین» خنثی‌کننده‌ این توطئه دشمن و این حرکت دشمن است. هر کدام از شما به عنوان یک وظیفه، مثل یک چراغی، مثل یک نوری، پیرامون خودتان را روشن کنید.»

این سخنان مهم و کلیدی، نشان‌دهنده آن است که مدیران مؤسسات قرآنی موظف‌اند از ظرفیت‌های غیر قابل انکار جوانان باانگیزه و جهادی خود نهایت بهره را در راستای عمل به منویات رهبری ببرند. آموزه‌های رایج در میان مؤسسات قرآنی که انصافاً هم لازم هستند به ویژه در حوزه مفاهیم، تدبر، تفسیر و ... باید به بستری برای ترویج آموزه‌های دینی، پاسخگویی به شبهات اعتقادی و تشریح دستاوردهای نظام اسلامی تبدیل شوند. بدون تردید، اگر این حرکت مردمی توسط جوانان قرآنی، طراحی و اجرا شود، پیامدهای بسیار مهمی در راستای مبارزه با جنگ نرم دشمن خواهد داشت.