خودسازی در کلام امیرالمؤمنین(ع)

حبیب‌الله صابری‌نسب، پژوهشگر و مدرس دانشگاه، در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، خودشناسی را یکی از ارکان مهم جهت رسیدن به خداشناسی دانست و بیان کرد: امروز جوانان و نوجوانان باید نسبت به هویت خود اشراف لازم را داشته باشند تا بتوانند از کیان و اصالت خود دفاع کنند.

وی ضرورت توجه به تربیت و اخلاق اسلامی و قرآنی از دیدگاه امام علی (ع) را مورد تأکید قرار داد  با بیان اینکه خانواده‌ها باید با تربیت دینی منطبق با سیره اهل بیت(ع) آشنا باشند، ادامه داد: شاید مطالعه خود نهج‌البلاغه برای والدین جوان دشوار باشد؛ از این رو باید کارگاه تربیتی مبتنی بر سیره امام علی(ع) در سطح مساجد و مدارس به صورت مستمر برگزار شود. برای تحقق این مهم لازم است که استخراج مهارت‌های اخلاقی و تربیتی از سوی اساتید و پژوهشگران فعال در حوزه نهج‌البلاغه انجام شود تا بتوان مطالب را دسته‌بندی شده در اختیار جامعه هدف قرار داد.

بیشتر بخوانید:

• نویسندگان در انتقال نصایح نهج‌البلاغه دست به قلم شوند
• دوراندیشی در کلام حضرت علی(ع)
• چگونگی مهارت نفس از نگاه حضرت علی(ع)

این استاد دانشگاه نهج‌البلاغه را با استناد به نگاه دانشمندان و پژوهشگران تراز اول نهج‌البلاغه کتابی مافوق کلام مخلوق و مادون کلام خالق توصیف کرد و افزود: تا امروز بشر نتوانسته است کتابی همچون نهج‌البلاغه جامع و کامل را به نگارش درآورد. محققان با پژوهش و تحقیق در عمق این کتاب به مهارت کلامی دست یافته و می‌توانند هم برای زندگی خود و هم دیگران مثمرثمر باشند.

صابری‌نسب با اشاره به اینکه خودسازی یکی از مبانی اخلاقی است که همه انسان‌ها باید روی آن تمرکز لازم را داشته باشند، اضافه کرد: خطبه «متقین» یکی از خطبه‌هایی است که به مباحث تربیتی همچون خودسازی اشاره دارد. متقین و پرهیزکاران، خودسازی را اولین گام برای رسیدن به خدا می‌دانند و می‌تواند یکی از نشانه‌های آنان باشد. خودسازی به این معناست که فرد جز راست نگوید و اگر قولی می‌دهد، به جا باشد و زبان خود را از هرگونه زشتی حفظ کند.

وی خودسازی و مبارزه با نفس را جهاد اکبر دانست و اظهار کرد: خودسازی دارای ابعاد و ارکان بسیاری همچون خودسازی روحی، روانی، اعتقادی، فکری و جسمی است. انسان برای ورود به این وادی نیاز به آموزش از سوی کارشناسان و اساتید این حوزه دارد؛ چراکه با وجود هجمه سنگین دشمن در فضای مجازی نمی‌توان به تنهایی دل به سفر خودشناسی و خودسازی سپرد. دشمن در این فضا ارکان اصلی اسلام و مبانی اعتقادی را نشانه گرفته است و ما باید هوشیارتر از قبل عمل کنیم.

صابری‌نسب عمل به معارف دینی و قرآنی و دستورات الهی را از اصول خودسازی مدنظر مولا علی (ع) برشمرد و گفت: حضرت در جای جای نهج‌البلاغه پرهیز از کبر و خودپسندی، شهوت‌پرستی، شهرت‌پرستی، عبادت، تفکر، تدبر در آیات الهی، توبه، معاد و ... را به بشر متذکر شده‌اند و در باب هریک از آنان مطالبی بیان فرمودند.

این پژوهشگر نهج‌البلاغه با تأکید باینکه خودسازی از نگاه حضرت علی(ع)، به معنای گوشه‌نشینی و عزلت نیست، ادامه داد: خلوت کردن با خود برای رسیدن به قرب الهی لازم است، اما اسلام با گوشه‌نشینی صرف و زانوی غم بغل کردن کاملاً مخالف است و این شیوه‌های زندگی با مبانی اسلامی مغایرت دارد. انسان موجودی اجتماعی است و با حضور در جمع باید بتواند خود را به خدا نزدیک‌تر کند.

وی رسیدگی به عیوب خود به جای عیوب دیگران را از مراحل خودسازی عنوان و اضافه کرد: کسی که به دنبال اصلاح خود باشد به خودسازی رسیده و به سر منزل مقصود می‌رسد. حضرت علی (ع) فرمودند: «خوشا به حال كسى‌كه به خانه و خانواده خود پردازد، غذاى حلال خود را بخورد، به اطاعت پروردگار مشغول باشد، بر خطاهاى خويش بگريد و همواره به خويشتن خويش مشغول باشد و مردم از او در امان باشند».

صابری‌نسب به نامه حضرت علی(ع) به مالک اشتر نیز اشاره و این نامه را سرشار از نکات تربیتی و اخلاقی برای همه انسان‌ها دانست و بیان کرد: حضرت در این نامه به‌گونه‌ای به مباحث خودسازی و خودشناسی توجه دارند که گویی این مبانی برای همه انسان‌ها در تمام تاریخ است. ایشان در قسمتی از این نامه آورده‌اند: «بايد كه خداى سبحان را يارى نمايی به دل و دست و زبان خود، كه خداى بزرگ، يارى كردن هر كس را كه ياريش كند و عزيز داشتن هر كس را كه عزيزش دارد را بر عهده گرفته است». همچنین در بخش دیگر از این نامه برای پسر اشتر آمده است: «تو را به ترس از خدا و برگزيدن طاعت او بر ديگر كارها و پيروى از هر چه در كتاب خود بدان فرمان داده ،سفارش می‌کنم. از واجبات و سنت‌هايى كه كس به سعادت نرسد مگر به پيروى از آنها، و به شقاوت نيفتد، مگر به انكار آنها و ضايع گذاشتن آنها».

این پژوهشگر نهج‌البلاغه در پایان رشدیافتگی، شناخت و معرفت را از مراحل خودسازی و یکی از مهم‌ترین مباحث مدنظر مولا علی(ع) دانست و گفت: شناخت نفس از شناخت خداوند متعال جدا نیستند و با دوری از صفات ناپسند می‌توان به شناخت خدا و قرب الهی رسید. امروز جوانان باید بیاموزند که در برابر حضرت حق مطیع محض بوده و فرمان‌پذیر باشند.