انجمن «ماندگاران ابدیت»؛ از شفاف‌سازی فعالیت تا ارائه طرح‌نامه

نشست بررسی و ابعاد فعالیت انجمن قرآنی «ماندگاران ابدیت» به میزبانی ایکنا شعبه استان مرکزی، با حضور حبیب‌الله صابری‌نسب، پیشکسوت قرآن و مدرس دانشگاه، مرتضی مختاری، پژوهشگر و مدرس دانشگاه و محمدمهدی خلیلی، مدیرعامل انجمن قرآنی «ماندگاران ابدیت» در سالن جلسات جهاد‌دانشگاهی استان مرکزی برگزار و راهکارها جهت ارائه هرچه بهتر خدمات این انجمن از سوی اساتید بیان شد. متن کامل این نشست در اختیار مخاطبان ایکنا قرار می‌گیرد.

پژوهش‌های قرآنی نیاز به دانش کافی دارد

محمدمهدی خلیلی، مدیرعامل انجمن قرآنی «ماندگاران ابدیت» با اشاره به سبقه فعالیتی خود در حوزه قرآن و مباحث فرهنگی و اجتماعی بیان کرد: این انجمن فعالیت خود را با دریافت مجوز رسمی از استانداری از 13 ماه قبل آغاز کرده و اهم چشم‌انداز خدمت خود را در راستای اقدامات ترویجی در حوزه مفاهیم قرآنی تعریف کرده است. این انجمن فعالیت‌های پژوهشی در حوزه قرآن انجام می‌دهد، اما عمده تمرکز انجمن حول محور «ابدیت» در نظر گرفته شده است.

خلیلی با بیان اینکه انجمن «ماندگاران ابدیت»، انجمنی ترویجی است و برای رسیدن به اهداف خود در قالب ترویج مفهوم گسترده‌ای همچون ابدیت نیاز به غنای علمی بسیار دارد، اظهار کرد: برای تحقق این مهم اقدامات پژوهشی آغاز شده است. نیک می‌دانیم انجام کارهای پژوهشی در حوزه قرآن کاری دشوار است و نیاز به دانش دارد.

وی با بیان این مطلب که «ابدیت» در قرآن همچون موضوعات صبر، توکل و... موضوعی قرآنی نیست و قالب دانش به خود گرفته است، اضافه کرد: تمامی آیات که مستقیم یا غیرمستقیم حول محور ابدیت معنا پیدا می‌کند محل پژوهش ما قرار گرفته است. برای حرکت در این مسیر با مشکلاتی مواجه شده‌ایم و برخی از مشکلات مربوط به علم «ابوی» است. در موضوع واژه‌شناسی نیز با مشکل روبه‌رو هستیم.

خلیلی خواستار ورود پژوهشگران به حوزه واژه‌شناسی شد و با بیان اینکه برای ادامه کار نیاز به همکاران صاحب دانش در این زمینه هستیم، تصریح کرد: همگی می‌دانیم برخی از واژه‌ها دریایی از معنا و مفهوم هستند و ممکن است تعداد معانی آنان بسیار باشد. ابدیت در دو بخش مقدماتی و پیشرفته تعریف می‌شود. بیشترین مشکل ما به ابدیت پیشرفته مربوط می‌شود و این موضوع بسیار گسترده بود و جای کار بسیار دارد. به این نتیجه رسیدم اگر خودم تا آخر عمر در این مسیر وقت بگذارم هنوز هم بسیاری از موارد ناشناخته باقی خواهد ماند.

وی افزود: متأسفانه پژوهشگران حوزه علوم انسانی کمتر وقت می‌گذارند و بخش از این امر به انگیزه‌ها مرتبط است. گزینه‌های پژوهشی را بارها به افراد مختلف و اساتید دانشگاه ارائه داده‌ایم، اما بازخوردی از سوی آنان دریافت نکرده‌ایم. انجمن ما در مکان خیابان امام(ره)، جنب بانک گردشگری مستقر است. در این انجمن باید افرادی صاحب‌نظر باشند تا بحث ابدیت را تبلیغ و موشکافی کنند.

خلیلی ادامه داد: اعتقاد بنده بر این است که بسیاری از مشکلات که لاینحل باقی مانده است به راحتی با توضیح و توسعه ابدیت قابل حل شدن است. شاید بهترین روش برای کاهش گناه در جامعه، تعالی احکام دینی، کاهش جرم و جنایت و... باشد. بنده پرداختن به این مهم را عالی‌ترین نوع تفکر می‌دانم، چراکه به‌شدت ارزش انسان را نمایان و برجسته می‌کند. امید است برنامه‌هایی در قالب همایش با محوریت «گفتمان ابدیت» داشته باشیم؛ قرار بر این بود که این همایش با کمک دانشگاه‌ها برگزار شود که با امتحان دانشجویان همزمان شد.

25.8 درصد آیات قرآن مربوط به «مبدأ و معاد» است

حبیب‌الله صابری‌نسب، پیشکسوت، فعال قرآنی و مدرس دانشگاه فعالیت در حوزه قرآن را اقدامی شایسته و قابل تحسین دانست و اضافه کرد: با توجه به شرایط امروز هرچه در حوزه قرآن کار کنیم بازهم جای کار دارد. امیدواریم تمام فعالان این حوزه بتوانند برنامه‌های خود را در راستای تعالی مبانی دینی و الهی پیش برند.

وی ادامه داد: پیامبران در طول تاریخ انسان‌ها را به دو موضوع و محور مهم «مبدأ و معاد» دعوت کردند. یک هزار و 641 آیه در قرآن به موضوع معاد پرداخته است. قریب به 25.8 دهم درصد آیات در این خصوص است. واژه‌هایی در رابطه با قیامت و معاد گم و ناشناخته نیست که در دسترس بودنشان سخت باشد، اما شاید ترکیب‌های فلسفی، عرفانی و کلامی آن مقداری پیچیده باشد.

صابری‌نسب ادامه داد: سرچشمه همه چیز و مسائل «توحید» است و اگر بتوان بحث مبدأ که همان توحید است را در جامعه به‌خوبی نهادینه کنیم، می‌توان امیدوار بود که بسیاری از مشکلات برطرف شود. مبدأ و معاد هر دو در کنار هم قرار دارند؛ بدون پرداختن به بحث مبدأ نمی‌توان به بحث معاد پرداخت. پرداختن صرف به معاد، محوری سنگین است. حتی در دانشگاه‌ها به مباحث معرفتی همچون مبدأ، معاد و ولایت با استدلال‌های زیبا بیان می‌شود.

وی با اشاره به اینکه 77 هزار و 807 کلمه در قرآن وجود دارد، بیان کرد: محمد رضایی، واژگان قرآن را در کتابی تحت عنوان «گامی به‌سوی قرآن» بیان کرده است و در کنار وی، الیاس کلانتری در مجمع تمام کلمات را استخراج کرده است. همچنین مرحوم امامی‌شیرازی واژگان را بیان و ترسیم کرده است؛ به نظر بنده اگر قرار است کار فاخر و مورد استفاده قرار گیرد بهتر است ترکیبی کار کرده و بحث اعتقادی شامل توحید، نبوت و معاد و به دنبال آن عدل و امامت را مورد تحلیل قرار دهید.

منابع کافی در حوزه معادشناسی وجود دارد

صابری‌نسب با اشاره به اینکه مباحثی همچون این موضوع باید از صفر تا 100 گام به گام پیش رفت، ادامه داد: علامه حسینی تهرانی، دارای 20 جلد معادشناسی است. مرحوم آشتیانی و حجت‌الاسلام قرائتی نیز در این رابطه کتاب‌هایی دارند که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرند. برای پرداختن به موضوع معاد منبع بسیار وجود دارد و از این حیث نگرانی وجود ندارد. به نظر بنده برای شروع مبحث مورد نظر این انجمن مستلزم داشتن مقدماتی است. به‌طور مثال مابین 20 تا 30 برهان داریم، اما تعداد کمی از آن در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. دانشجویان خیلی از برهان‌ها همچون اصالت وجود، برهان فارابی، برهان اسد و اخصر، برهان سینوی را نمی‌خوانند. این برهان‌ها باید مطرح و در کنار آن به‌صورت موازی به مباحث معادشناسی پیش رفت.

وی که بارها نهج‌البلاغه را مطالعه و مورد پژوهش قرار داده‌ است پرداختن به موضوعات معادشناسی در این کتاب شریف را دشوار توصیف کرد و افزود: برای پرداختن درست و اصولی باید گام به گام پیشرفت رفت و ذائقه مخاطب به ویژه قشر جوان را در نظر گرفت. در انجام کارهای قرآنی باید از مباحث سنگین که باعث خستگی مخاطب می‌شود پرهیز کرد و مطالب سنگین با استفاده از ابزار هنر، روش‌های نوین و ایجاد جذابیت بیان شود.

این مدرس دانشگاه با اشاره به تجربیات کسب شده در انتقال مفاهیم دینی به مخاطب، پیشنهاد داد مباحث در قالب عقاید اسلامی مطرح شود و ادامه داد: ورود بدون مقدمه به معاد سنگین است. اگر مخاطب شما عامه مردم هستند باید از پرداختن به مباحث سنگین خودداری کنید.

هدف از فعالیت انجمن «ماندگاران ابدیت» باید مشخص باشد

مرتضی مختاری، پیشکسوت، داور مسابقات قرآن و مدرس دانشگاه از پرداختن به موضوعات قرآنی در شرایط امروز ابراز خرسندی کرد و گفت: جای بسی خوشحالی است که افرادی پا در میدان گذاشته و معارف ناب اسلامی و حوزه معرفتی و عقیدتی را برای مردم بازگو می‌کنند و بنده به‌عنوان یکی از اعضای جامعه قرآنی از این اقدامات تشکر می‌کنم.

وی ادامه داد: در تکمیل سخنان استاد صابری‌نسب که بیشتر روی محتوای مباحث معارفی تأکید شد، بنده به‌منظور پرهیز از تکرار وارد مباحث شکلی شده و نوع کار را مورد ارزیابی قرار می‌دهم.

مختاری با طرح این پرسش که انجمن «ماندگاران ابدیت» به صورت مشخص به دنبال خلق آثار مکتوب است یا هدفش ایجاد هسته مرکزی فکری برای انجمن شبیه هیئت علمی است؟ ادامه داد: هدف از فعالیت انجمن باید مشخص باشد که آیا فقط کارها پژوهشگر محور است یا اینکه قرار است جلسات، همایش‌ها و اجتماعاتی برگزار کرده و با نسل جوان در خصوص مباحث معارف اسلامی گفت‌و‌گو کرده و شبهات آنان را برطرف کنید؟ موضوع ماندگاران ابدیت بیشتر حول محور معاد و مباحث ماورایی تعریف می‌شود، آیا انجمن برای نوجوانان و جوانانی که با مفهوم معاد آشنا نیستند یا آشنایی کمتری دارند، برنامه دارد؟

تشریح واژه «ابدیت» با زبانی ساده برای عموم مردم

محمدمهدی خلیلی در پاسخ به این پرسش تصریح کرد: در وهله اول باید سخن استاد صابری‌نسب در خصوص توحیدشناسی را مورد تأکید قرار دهم و پرداختن به این اصل موضوعی بسیار مهم است. کسی که به توحید اعتقاد نداشته باشد، نمی‌تواند به معاد نیز اعتقادی داشته باشد و این مطلب نص صریح کلام وحی است.

وی بیان کرد: برای فعالیت در انجمن می‌توانستیم تشکیل انجمن علمی را اولویت قرار داده و پس از آن پرداختن به کارهای ترویجی را دنبال کنیم، اما این کار مقداری زمان‌بر بود و برای جلوگیری از هدررفت زمان قرار بر این شد که انجمن ترویجی تشکیل و کارهای پژوهشی برون‌سپاری شود. هدف ما این است که هسته‌های علمی با انجمن در ارتباط باشند و اولویت فعلی با ترویج است.

خلیلی با بیان اینکه خلود و ابدیت از جمله مواردی است که باید انجام شود، اظهار کرد: در نص صریح این مصحف شریف نیز بیان شده است که افرادی باید باشند بحث خلود و ابدیت را ترویج کنند. پرداختن به بحث ابدیت فقط محدود به افراد خاص نمی‌شود، بلکه می‌توان این مباحث را با گفتمانی ساده و با زبان شیوا برای تمامی مردم حتی اقشار کم‌سواد بازگو کرد.

صاحب‌نظران قرآنی، یاریگر انجمن باشند

وی با بیان اینکه  فعالیت ما در قالب انجمن تعریف می‌شود، نه شرکت، اضافه کرد: انجمن ما برای پرداختن به مباحث مهم و اثرگذار نیاز به کمک و راهنمایی افراد صاحب‌نظر، اساتید و پژوهشگران فعال در حوزه قرآن دارد. می‌توان با حضور پژوهشگران حاذق در استان هسته پژوهش انجمن را تشکیل داد. بنده از طریق این نشست از تمام صاحب‌نظران قرآنی خواستارم با ارائه نقطه نظرات خود ما را در اجرای هرچه بهتر اهداف و برنامه‌ها یاری کنند. اعتقاد ما بر این است که انجمن متعلق به تمام مردم است و کار باید به‌گونه‌ای پیش رود تا در صورت تغییر هیئت مدیره بازهم کارها با قدرت پیش رفته و متوقف نشود.

مدیرعامل انجمن قرآنی «ماندگاران ابدیت» اظهار کرد: مباحثی همچون قیامت، معاد و ابدیت با وجود اینکه هم‌پوشانی‌هایی با یکدیگر دارند، اما کاملاً یکی نیستند. 250 بار واژه آخرت و مشتقات آن در قرآن ذکر شده است؛ بیش از 200 آیه به بحث ابدیت اشاره دارند. واژه آخرت دقیقاً به سمت ابدیت اشاره دارد. در این انجمن قرار است آثار تولید شده مکتوب شود. در کنار آن برگزاری نشست‌ها و برگزاری میزگردهای تخصصی از دیگر چشم‌اندازهای تعریف شده است.

خلیلی به سبقه فعالیتی 20 ساله خود در سازمان‌های مردم‌نهاد اشاره کرد و افزود: یکی از فعالیت‌های انجمن برون‌سپاری کارهای پژوهشی است. کار باید بر پایه‌های تعریف شده استوار باشد، اما قرار نیست برای همیشه در پایه‌ها بمانیم. برای فعالیت و اثرگذاری در این حوزه منابع مالی نیز در نظر گرفته شده است. پروژه‌های پژوهشی به متقاضیان با علم و دانش مورد نیاز پیشنهاد داده می‌شود و طبیعی است که برای آن حق پژوهش پرداخت می‌شود.

چه میزان مسئول ترویج واژه «ابدیت» در جامعه‌ایم؟

مرتضی مختاری، در بخش دیگر از سخنان خود با طرح این سؤال که چرا به جای واژه «ابدیت» از واژه «معاد» استفاده نمی‌شود، اضافه کرد: باید دید ما چه میزان مسئول ترویج ابدیت در جامعه‌ایم؟ واژه ابدیت دارای ایهام است. قرآن از واژه آخرت استفاده کرده و دو واژه دنیا و آخرت در کنار هم استفاده می‌شود. دنیا به عنوان صفت مؤنت یعنی جهانی که به ما نزدیک است، اما آخرت به نوعی پایان کار ما بوده و انسان در جهان هستی پس از مدتی زیست در روی زمین به اصل خود بازخواهد گشت.

وی اضافه کرد: تشکیل هسته پژوهش با حضور اساتید این حوزه می‌تواند به خلق اثر مکتوب با محوریت معاد و... منتج شود. پیشنهاد ما این است که خواسته خود را از گروه پژوهشی مکتوب و در قالب طرح‌نامه ارائه دهید. در این طرح‌نامه هدف، ضرورت، مراحل و خروجی مدنظر باشد. با ارائه این طرح‌نامه می‌توان انتظارات را مورد بررسی قرار داد و تصمیم‌گیری کرد.

وی با اشاره به اینکه انجمن «ماندگاران ابدیت»، ترکیب واضحی نیست، اظهار کرد: واژه انجمن هویت و رسالت گروهی خاص را نمایان می‌کند. به‌طور مثال انجمن خوشنویسان، انجمنی متشکل از افراد خوشنویس است که در این حوزه فعالیت دارند. واژه ماندگاران ابدیت مربوط به جهان آخرت است، چراکه در دنیا نه ماندگار داریم و نه ابدیت. انجمن ماندگاران، گویای این مطلب است که افرادی که در این انجمن فعالند که برای همیشه ماندگارند.

مختاری با بیان اینکه برای پرداختن به موضوعات پژوهشی باید پشتوانه مالی را در نظر گرفت، ادامه داد: پژوهشگران موضوع مطروحه و پیشنهادی از سوی شما را در قالب برنامه‌ای زمان‌بندی شده انجام خواهند داد. به‌طور مثال می‌توان مفردات قرآن یا واژه‌شناسی را با محوریت معادشناسی که ارزش دانشگاهی نیز داشته باشد ارائه داد.

مختاری با بیان این مطلب که انجمن می‌تواند هسته علمی و مرکزی در حوزه پژوهش باشد و در حوزه عقیدتی پیش رود، اضافه کرد: این انجمن می‌تواند کارهای اثرگذار همچون نحوه آموزش «توحید» ویژه کودکان و نوجوانان انجام دهد. مطالب را از نظر محتوایی و گروه سنی دسته‌بندی کرده و به مخاطب عرضه کند. برنامه‌ها و اهداف باید ریل‌گذاری شده پیش رود. به نظر بنده کار مقداری از وسط شروع شده است، اما قرار هم نیست به عقب بازگشته و کار را از ابتدا آغاز کنیم. در حال حاضر با همین موضوع کار را پیش برید، اما طرح‌نامه در قالب معارف اسلامی و قرآنی به‌صورت مکتوب ارائه شود، چراکه تا مکتوب نشود، ریل‌گذاری نیز نخواهد شد.

فعالیت انجمن باید شفاف باشد

حبیب‌الله صابری‌نسب، در ادامه سخنان خود به طرح این سؤال که چه ضرورتی داشت که بحث ابدیت را مطرح کردید؟ پرداخت و با اشاره به آیات 14 تا 16 سوره مبارکه طه «إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي، منم من خدايى كه جز من خدايى نيست پس مرا پرستش كن و به ياد من نماز برپا دار. إِنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ أَكَادُ أُخْفِيهَا لِتُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا تَسْعَى، در حقيقت قيامت فرارسنده است مى‌ خواهم آن را پوشيده دارم تا هر كسى به موجب آنچه مى‌كوشد جزا يابد. فَلَا يَصُدَّنَّكَ عَنْهَا مَنْ لَا يُؤْمِنُ بِهَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَتَرْدَى، پس هرگز نبايد كسى كه به آن ايمان ندارد و از هوس خويش پيروى كرده است تو را از ايمان به آن باز دارد كه هلاک خواهى شد» افزود: اول باید روی مبدأ تأکید داشت و پس از آن به معاد پرداخت. فعالیت این انجمن باید سیر اعتقادی باشد. کارهای انجام شده همچون سطح، افراد حاضر در انجمن، کیفیت و کمیت کارها باید مشخص و شفاف باشد و طرح‌ها نیز در قالب کوتاه‌مدت و بلندمدت تعریف شود.   

وی اظهار کرد: طبق نظر استاد مختاری طرح‌نامه تهیه و علاوه بر هدف، ضرورت، مراحل و خروجی، موضوع را نیز مدنظر قرار دهید. همگی می‌دانیم در انجام امور باید دقت بسیار داشت و برای رسیدن به اهداف اصولی و تعریف شده، بهره‌گیری از نظرات اساتید و صاحب‌نظران بسیار کمک کننده است.

یادآور می‌شود، اساتید، صاحب‌نظران و دانشجویان جهت عضویت در انجمن «ماندگاران ابدیت» و کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند با شماره 09183694947 تماس بگیرند.

تهیه و تنظیم: مریم روشن