ارکان جهاد تبیین از نگاه امیرالمؤمنین(ع)

حبیب‌الله صابری‌نسب، مدرس دانشگاه و پژوهشگر نهج‌البلاغه در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، ضرورت توجه به ابعاد و ارکان جهاد تبیین را مورد تأکید قرار داد و گفت: با استناد به خطبه 47 نهج‌البلاغه جهاد در قالب‌های مالی، جانی و تبیین تعریف می‌شود. مفاد مندرج در این خطبه با استناد به جمله «وَمَن بَلَغَه کتابی» گواه این امر است که مردم در تمام دوره‌های زمانی باید نسبت به انجام آن اهتمام ورزند.

وی با اشاره به منویات مقام معظم رهبری در خصوص جهاد تبیین و نهادینه شدن ابعاد این مهم در جامعه، ضرورت تحقق آن در جامعه را مستلزم آموزش و بازگو کردن دستاوردهای آن در جامعه دانست و اضافه کرد: نوجوانان و جوانان امروز باید به ابعاد و زوایای این امر که مورد تأکید در قرآن و نهج‌البلاغه است اشراف داشته باشند.

بیشتر بخوانید:

• نویسندگان در انتقال نصایح نهج‌البلاغه دست به قلم شوند
• دوراندیشی در کلام حضرت علی(ع)
• چگونگی مهارت نفس از نگاه حضرت علی(ع)

صابری‌نسب جهاد تبیین مدنظر رهبری را برگرفته شده از تعالیم دینی و سیره ائمه اطهار(ع) دانست و ادامه داد: حضرت علی(ع) در فرازی از خطبه 55 فرمودند: «فَوَاللَّهِ مَا دَفَعْتُ الْحَرْبَ یَوْماً إِلَّا وَ أَنَا أَطْمَعُ أَنْ تَلْحَقَ بِی طَائِفَةٌ فَتَهْتَدِیَ بِی وَ تَعْشُوَ إِلَی ضَوْئِی، وَ ذَلِکَ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أَقْتُلَهَا عَلَی ضَلَالِهَا وَ إِنْ کَانَتْ تَبُوءُ بِآثَامِهَا: به خدا سوگند، هیچ‌گاه جنگ را حتی یک روز به تأخیر نینداختم مگر به آن امید که گروهی از مخالفان به من بپیوندند و به‌وسیله من هدایت شوند و با چشمان کم سوی خود پرتوی از راه مرا بنگرند و به راه آیند، چنین حالی را دوست‌تر دارم از کشتن ایشان در عین ضلالت، هرچند، خود گناه خود به گردن گیرند.»

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه رفتار و اعمال امیرالمؤمنین(ع) همه نشانگر جهاد تبیین است و فراز یاد شده نمونه عینی این ادعاست، تصریح کرد: دست نگاه داشتن حضرت امیر برای جنگ به امید ارشاد دشمنان نشان از درایت ایشان و اهمیت جهاد تبیین نسبت به جهاد نظامی دارد. خوشبختانه در طول 43 سال عمر انقلاب این نکات از سوی امام راحل و رهبر معظم انقلاب گوشزد می‌شود و جهاد نظامی در مرتبه نهایی قرار دارد که نمونه بارز آن را در دوران دفاع مقدس و پیروزی رزمندگان در این دوران شاهدیم.

وی ادامه داد: مقدم دانستن جهاد تبیین به جهاد نظامی به معنای مماشات با دشمنان نیست، رزمندگان و مؤمنان هیچ‌گاه با دشمنان اسلام و قرآن کنار نخواهند آمد، درست است که ارشاد اولین قدم در جهاد تبیین است، اما اگر راهنمایی و ارشاد اثرگذار نبود، در آن هنگام جهاد نظامی بر مؤمنان واجب می‌شود. مولا علی(ع) در فرازی از خطبه 27 به این امر اشاره کرده و فرمودند: «فـَمـَنْ تـَرَكـَهُ (الجهاد) رَغـْبـَةً عـَنـْهُ اَلْبَسَهُ اللّهُ ثَوْبَ الذُّلِّ وَ شَمْلَةَ الْبَلاءِ وَ دُيِّثَ بِالصَّغارِ وَالْقـَماءَةِ وَ ضُرِبَ عَلی قَلْبِهِ بِالاْسْهابِ وَ اُديلَ الْحَقُّ مِنْهُ بِتَضْييعِ الْجِهادِ وَ سِيمَ الْخَسْفُ وَ مُنِعَ النَّصَفُ؛ هر کس از سر بی‌میلی جهاد را ترک کند، خدا جامه ذلت را بر اندامش می‌پوشاند و در گرفتاریش بپیچد، از درون به خود کم‌بینی و بلاهت آلوده شود و پرده‌ای از کم‌اندیشی و پرگویی بر قلبش فرود آید و به کیفر تباه کردن جهاد، حق از او روی بگرداند، به سختی و رنج گرفتار شود و از عدل و انصاف محروم بماند.»

صابری‌نسب با بیان اینکه اسلام برای فریضه‌های واجب و مستحب ارکان و چارچوب مشخص و معینی تعریف کرده است، اضافه کرد: جهاد در تعاریف مختلف نیز مستثنی از این قاعده نیست و در نهج‌البلاغه به ارکان آن توجه شده است. در حکمت ۳۱ نهج‌البلاغه برای جهاد ارکانی عمومی برای اقسام جهادها در نظر گرفته شده است، اما با تحقیق بیشتر متوجه می‌شویم جهاد تبیین را بیش از سایر جهادها پوشش می‌دهد.

وی جهاد را یکی از ارکان ایمان به خدا دانست و افزود: در فرازی از حکمت 31 ایشان فرمودند: «الْجِهَادُ مِنْهَا عَلَی أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَی الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الصِّدْقِ فِی الْمَوَاطِنِ وَ شَنَآنِ الْفَاسِقِینَ فَمَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ شَدَّ ظُهُورَ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَنْ نَهَی عَنِ الْمُنْکَرِ أَرْغَمَ أُنُوفَ الْکَافِرِینَ وَ مَنْ صَدَقَ فِی الْمَوَاطِنِ قَضَی مَا عَلَیْهِ وَ مَنْ شَنِئَ الْفَاسِقِینَ وَ غَضِبَ لِلَّهِ غَضِبَ اللَّهُ لَهُ وَ أَرْضَاهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ».

این پژوهشگر نهج‌البلاغه در تکمیل سخنان خود بیان کرد: حضرت امیر در خطبه یاد شده فرمودند: آن کس که امر به معروف کند پشت مؤمنان را محکم ساخته و آن کس که نهی از منکر کند بینی کافران (منافقان) را به خاک مالیده. و کسی که صادقه در میدان‌های نبرد با دشمن (و هرگونه مقابله با آنها) بایستد وظیفه خود را در امر جهاد با دشمن انجام داده است و کسی که فاسقان را دشمن دارد و برای خدا خشم گیرد خدا نیز به خاطر او خشم می‌کند او را در برابر دشمنان حفظ می‌کند و روز قیامت وی را خشنود می‌کند. در واقع امر به معروف و نهی از منکر از ارکان جهاد زبانی و به تعبیر رهبری جهاد تبیین است که باید مورد اهمیت واقع شود.

وی در پایان ضرورت تعریف الگو برای نوجوانان و جوانان در راستای تحقق جهاد تبیین را خواستار شد و افزود: برای تحقق این امر رهبری همه معلمان، اساتید دانشگاه، مربیان فرهنگی و قرآنی، مسئولان و... باید پا در میدان بگذارند و با طراحی و اجرای طرح‌های اثرگذار به نشر معارف دینی که جهاد تبیین یکی از آنان است بپردازند.