دسترسی گسترده به خیرین؛ مبنای انتشار اوراق وقف/ نگاه مثبت مراجع تقلید به این اوراق

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان، رئیس کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن‌ (ایکنا)، در پاسخ به پرسشی درباره مکانیزم‌های انتشار و معامله اوراق وقف، اظهار کرد: چون این اوراق بازار ثانوی ندارند، در بازار سرمایه عرضه نمی‌شوند و در زمینه اوراقی که اکنون برای ساخت بیمارستان تخصصی سرطان منتشر شده‌اند، فقط لازم بود از لحاظ فقهی و شرعی، مجوز انتشار کمیته فقهی سازمان بورس را بگیرد، اما عرضه آن در بورس یا فرابورس نیست، بلکه مکانیزم خاصی را خود سازمان اوقاف و امور خیریه به همراه دیگر نهادهای خیریه برای انتشار این اوراق انتخاب کرده‌اند و فعالیت‌های بعدی در اختیار خود آنان است.

اوراق وقف برای خرید و فروش منتشر نشده‌اند
دبیر شورای فقهی بانک مرکزی ادامه داد: تا جایی که بنده اطلاع دارم، این اوراق برای انتشار در بورس یا فرابورس چاپ نشده‌اند و اگر هم قرار باشد به بازار سرمایه بیایند، در فرابورس منتشر می‌شوند، اما در شرایط فعلی، این اوراق از طریق شبکه‌هایی همانند نهادهای مردمی، انجمن‌های صنفی و نهادهای خیریه توزیع شده است تا در انجام یک پروژه خیریه مورد استفاده قرار گیرد و بازار بورس دخالتی در فعالیت‌های اجرایی آن ندارد.
وی در پاسخ به پرسشی درباره نقش بانک ملت در انتشار یا فروش اوراق وقف، اظهار کرد: فروش اوراق وقف توسط این بانک انجام نمی‌شود، بلکه صرفا پذیره‌نویسی این اوراق که همان ایجاد بازار اولیه است، بر عهده این بانک است. کسانی‌که به این موضوع علاقه‌مند هستند، به این بانک رفته، پول پرداخت می‌کنند و اوراق وقف را دریافت می‌کنند و در اینجا، خرید معنا ندارد، بلکه هدف از این کار پرداخت پول و دریافت رسید پولی است که در مسیر وقف قرار می‌گیرد؛ چون اوراق وقف برای خرید و فروش منتشر نشده‌اند.

نحوه دسترسی به اوراق وقف
رئیس کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در پاسخ به پرسشی درباره نحوه مشارکت علاقه‌مندان در انجام این پروژه عنوان کرد: برای افراد خیری که مایلند منابع مالی‌شان در مسیر وقف قرار گیرد، سه راهکار طراحی شده است که اولی از طریق مراجعه به شعب بانک ملت در سراسر کشور است، دوم از طریق سایتی با عنوان «امینانه» است که به این منظور طراحی شده است و راه سوم، از طریق سامانه پیام کوتاه است که علاقه‌مندان از طریق ارسال پیامک به این سامانه می‌توانند برای مشارکت در این امر خیر اعلام آمادگی کنند.

دیدگاه مثبت مراجع تقلید به انتشار اوراق وقف
وی در پاسخ به پرسشی درباره دیدگاه کلی اعضای کمیته فقهی سازمان بورس و مراجع تقلید درباره انتشار این اوراق تاکید کرد: در کمیته فقهی، هیچ اشکال شرعی به انتشار این اوراق وارد نبوده و نیست. مکانیزم انتشار این اوراق، ابتدا در خود سازمان اوقاف بررسی شد و بعد به کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار آمد که در کمیته فقهی، تقریبا دو سه جلسه برای بررسی آن تشکیل شد و براساس آن، سازمان بورس و سازمان اوقاف درباره مدل نهایی اوراق وقف، به توافق رسیدند. در این زمینه از مراجع بزرگوار تقلید هم استفتاء شد که فتوای این بزرگواران هم مساعد بود و با انتشار این اوراق موافق بودند. این طرح با چنین مکانیزمی به مرحله عرضه رسید و اکنون نه مراجع عظام تقلید و نه کمیته فقهی سازمان بورس با آن هیچ مشکلی ندارند.

عرضه اوراق وقف در فرابورس اشکال شرعی ندارد
موسویان در پاسخ به پرسشی درباره دلایل منتشر نشدن این اوراق در فرابورس و اینکه به لحاظ اجرایی کدام مورد برای کارایی بهتر اوراق وقف مناسب‌تر است، اظهار کرد: انتشار این اوراق با مکانیزم کنونی با انتشار در فرابورس، تفاوت چندانی ندارند و ممکن است در آینده در فرابورس هم عرضه شوند و هیچ اشکالی هم ندارد؛ فقط بازار ثانویه نخواهند داشت. در آینده، ممکن است ایجاد بازار اولیه‌ این اوراق که مربوط به پذیره‌نویسی است، از طریق فرابورس هم انجام شود و مشکل شرعی هم ندارد، اما در شرایط فعلی، نظرات بر این بوده است که با این مکانیزم منتشر و عرضه شوند.

هدف از عرضه اوراق وقف دسترسی گسترده به خیرین است
وی افزود: از لحاظ اجرایی هم باید گفت، موضوع مهم در اوراق وقف، دسترسی گسترده به خیرین است. ما باید مسیرهای مناسب این کار را پیدا کنیم و به نظر من اگر بتوانیم از طریق تشکل‌های مردمی و موسسه‌های خیریه و اطلاع‌رسانی عمومی به وسیله صدا و سیما اقدام کنیم و کانالی مناسب برای تبلیغ این اوراق در دسترس عموم مردم قرار گیرد که هزینه‌های اجرایی و زمانی نداشته باشد و شخص خیّر هم مطمئن باشد که کل این مبلغش در مسیر وقف قرار خواهد گرفت، با کمترین هزینه می‌توان به نتایج بزرگی دست یافت.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: با این حساب، به نظر بنده، عرضه اوراق وقف با مکانیزم کنونی، به دلیل اینکه امروزه شبکه بانکی و اینترنتی در سراسر کشور و در شهرها و روستاهای مختلف گسترده شده و اینترنت در اغلب خانه‌ها را پیدا کرده است، از کارایی بهتری برخوردار است؛ علاوه بر این، از طریق اطلاع‌رسانی مناسب و زیباسازی از طریق رسانه‌ها و القای این امر به مردم که با مشارکت در چنین فعالیت‌هایی، یک سرمایه‌گذاری برای باقیات‌الصالحات صورت می‌گیرد، می‌توان کارایی این اوراق را هم بهبود بخشید.

عرضه اوراق وقف با مکانیزم فعلی بر انتشار در بازار سرمایه ترجیح دارد
رئیس کمیته فقهی سازمان بورس تاکید کرد: هنگامی‌که این اوراق در بازار سرمایه عرضه شوند، وجه سود بر آن غلبه خواهد کرد؛ چون همه افراد با دید کسب سود به بازار سرمایه مراجعه می‌کنند و با انجام چنین عملی ممکن است انتشار این اوراق هم رنگ کسب سود به خود بگیرد، در حالی‌که این اوراق، نه برای فعالیت تجاری و کسب سود، بلکه برای انجام امر خیریه منتشر شده‌اند. من نمی‌گویم انتشار این اوراق در بازار سرمایه دارای اشکال است، اما دیگر مسیرها به چنین راهکاری ترجیح دارد.
حجت‌الاسلام موسویان در پایان عنوان کرد: انتشار اوراق وقف برای تاسیس یک بیمارستان خاص است و در سراسر کشور برای آن تبلیغ می‌شود تا همه خیرین کشور در انجام این امر خداپسندانه شرکت کنند. هنگام مراجعه افراد برای خرید این اوراق در بانک ملت، یک گواهی به شخص داده می‌شود و در سایت هم، گواهی برای ایمیل شخص علاقه‌مند یا از طریق پست برای وی ارسال می‌شود و این تائیدیه حتما باید صادر شود.