سعدی را منهای قرآن دیدن، ظلمی بر سیره ادب پارسی است
گروه هنر: عضو هیئت علمی بخش فارسی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه آثار سعدی لبریز و مشحون از آیات و احادیث است، گفت: نباید فراموش کنیم سعدی را منهای قرآن دیدن ظلمی بر سعدی و سیره ادب و شاید هم قرآن است.
خسرو قاسمیان، عضو هیئت علمی بخش فارسی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از فارس، با اشاره به بارقه‌های آموزه‌های قرآن و نهج‌البلاغه در آثار گذشتگان شعر و ادب پارسی گفت: در گذشته ادیبان ما معمولاً افراد ملا و باسواد و درس خوانده‌ای درباره این آموزه‌ها بودند نه اینکه بخواهیم بگوییم ادیبان امروز درس نخوانده‌اند بلکه منظور این است که شیوه پرورش و تربیتی گذشتگان ما اصولاً یک شیوه طلبگی و قرآنی بوده است.
ذهن شاعران بزرگ ادب پارسی، قرآنی بوده است
وی افزود: این مسئله طوری بوده است که بزرگان شعر و ادب پارسی ما اعم از حافظ، سعدی، مولوی، نظامی و غیره در مدارس و مکان‌هایی درس خوانده‌اند که قرآن یکی از مهم‌ترین منابع تحصیلی آنان بوده است لذا هیچگاه نمی‌توان سعدی و حافظ را از قرآن جدا بدانیم یا بگوییم اینها با قرآن کریم آشنا نبوده‌اند بلکه آنان با قرآن و دروس دینی انس و الفت داشته‌اند و به سبب همین آشنایی، ذهن اینها یک ذهن قرآنی است برای نمونه سعدی در نظامیه بغداد و حافظ در شیراز درس خوانده است و اسناد تاریخی گواه بر این است که هر دو یکی از دروس اصلیشان قرآن کریم بوده است و به همین دلیل می‌توانیم در آثار این بزرگان نقش قرآن را بسیار پررنگ مشاهده کنیم.
قاسمیان عنوان کرد: حتی در آثار مولوی و سعدی که بنا به گزارش‌های مختلف اینها اهل تصنع هم بوده‌اند، بارقه‌هایی از آموزه‌های نهج‌البلاغه و فرمایشات حضرت علی(ع) را هم می‌توان مشاهده کرد منتهی دیدن و بررسی آن‌ها کار هر کسی نیست و نیازمند تأمل پژوهشگرانه است.
اشاره به تأثیر قرآن در اشعار سعدی
این استاد دانشگاه شعر و ادب پارسی با بیان اینکه در ستایش‌هایی که سعدی درباره خداوند دارد، هر چقدر بخواهیم به‌صورت آشکار و پنهان از منابع قرآن و احادیث و روایی وام گرفته شده است، گفت: آثار سعدی اعم از بوستان، گلستان، قصاید و غزل‌های او لبریز و مشحون از آیات و احادیث و گفتار بزرگان دین است.
وی ادامه داد: به عنوان مثال در قصیده سعدی که به روزهای بهار و ایام فرخنده سبز سال اشاره دارد، می‌گوید « بامدادی که تفاوت نکند لیل و نهار/ خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار...» به بیتی می‌رسیم که می‌گوید « کوه و دریا و درختان همه در تسبیح‌اند/ نه همه مستمعی فهم کنند این اسرار» و این بیت در حقیقت به یک معنا ترجمه و اشاره مستقیمی به آیه 44 سوره اسرا «... وَإِن مِّن شَیْءٍ إِلاَّ یُسَبِّحُ بِحَمْدَهِ...؛ ... و هیچ چیز نیست مگر اینکه در حال ستایش تسبیح او مىگوید...» دارد.
قاسمیان اضافه کرد: این آیه برجسته قرآن که به ما می‌گوید هیچ چیز در آفرینش نیست مگر اینکه خدا را تسبیح می‌کند، و تسبیح خداوند تنها مختص به انسان‌ها نیست بلکه کوه و دریا و درختان نیز تسبیح می‌گویند دقیقاً در این بیت سعدی آمده است بنابراین نباید فراموش کنیم سعدی را منهای قرآن دیدن ظلمی بر سعدی و سیره ادب و شاید هم قرآن است.
تلمیحات قرآنی و روایی در آثار سعدی موج می‌زند
عضو هیئت علمی بخش فارسی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تأکید کرد: هر جای گلستان و یا بوستان سعدی را ورق بزنیم در باب‌های مختلف نمی‌گوییم در اکثر جاها بارقه‌های آموزه‌های قرآن کریم و تلمیحات قرآنی و حدیثی فراوان است بلکه می‌گوییم در این آثار این بارقه‌ها موج می‌زند و این مسئله در سه ضلع غزل‌ها، بوستان و گلستان بسیار برجستگی دارد.
وی با بیان اینکه به تعبیر برخی سعدی و حافظ اگر از قرآن استفاده نمی‌کردند شاید این بازدهی که اکنون دارند را نداشتند، گفت: درست است که حافظ و سعدی و سایر بزرگان اندیشه‌های خود را به زیبایی پرداخت کرده‌اند اما مضمون و اشاره و منابع این اندیشه‌ها نیز بسیار مهم است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها قرآن و احادیث است.
در اشعار سعدی استفاده از آموزه‌های نهج‌البلاغه به‌صورت پراکنده دیده می‌شود
قاسمیان با بیان اینکه در اشعار سعدی به نوعی استفاده از آموزه‌های نهج‌البلاغه به‌صورت پراکنده دیده می‌شود، افزود: اما متأسفانه در این زمینه کار آنچنانی نشده است و پژوهشگرانی که به آثار سعدی تسلط کافی داشته‌اند، کمتر به سراغ این مقوله‌ها رفته‌اند در حالی که درباره مولوی این اقدام انجام شده است اما کاری که نشانگر اثرپذیری سعدی از قرآن و منابع حدیثی باشد، به ندرت انجام شده است در حالی که ما به چنین پژوهش‌هایی نیازمندیم.
لزوم توجه دانشکده علوم قرآنی و ایکنا جهت انجام پژوهش‌های قرآنی در آثار بزرگان ادب پارسی
این استاد دانشگاه شعر و ادب پارسی ابراز کرد: به نظر می‌رسد یکی از کارهایی که دانشکده علوم قرآنی و خبرگزاری ایکنا می‌تواند به فراخوان و پژوهش گذارد همین است که پژوهش‌های قرآنی و حدیثی در آثار بزرگان شعر و ادب پارسی نشده است، را انجام دهند که این کار را می‌توانند از طریق تشویق و حمایت پژوهشگران انجام دهند تا به مردم نشان دهند که اگر سعدی و یا حافظ و یا هر شاعر دیگری بزرگ و ماناست مرهون قرآن و منابع حدیثی است.
وی تأکید کرد: کارهای زیای درباره سعدی هنوز انجام نشده است و یکی از آن کارها این است که آبشخورهای فکری سعدی آن‌گونه که باید و آنچنان شاید بررسی نکرده‌ایم.
