دیدگاه مجید معارف درباره سندیت روایت‌های تاریخی فیلم محمد(ص)

 مجید معارف، استاد علوم ‌قرآن و حدیث دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) درباره روایت مجیدمجیدی از زندگی رسول الله(ص) در فیلم محمد(ص)، گفت: اگر بخواهم درباره محتوای تاریخی فیلم اظهارنظر کنم، می‌گویم که محتوای تاریخی قابل تائید و دفاع است، ولی در جزئیات آن جای پژوهش وجود دارد. به صورت جزیی درباره تک تک وقایع اظهار نظر نمی‌کنم، چرا که معتقدم باید مستندات تاریخی فیلم را جداگانه  مشاهده کنم.
وی افزود: کلیت روایات تاریخی فیلم در چند محور قابل تائید است. خداوند تبارک و تعالی نشانه‌های آمدن پیامبر(ص) را در تورات و انجیل ذکر کرده‌ بود. دانشمندان اهل کتاب می‌دانستند که به زودی یک رسول و منجی ظهور می‌کند و انتظار آمدن او را می‌کشیدند.

دو رویکرد در مواجه با ظهور منجی
این استاد دانشگاه در ادامه اظهار کرد: زمانی که عده‌ای منتظر ظهور منجی و موعودی باشند قاعدتا دو گرایش حول این موضوع به وجود می‌آید؛ نخست، زمانی‌که رسول ظاهر شد قدر او را بدانند و به او ایمان بیاورند. ما این رویکرد را در سفری که پیامبر به همراه عموی خود ابوطالب به شام می‌روند، در چهره «بحیرای» راهب می‌بینیم.
رویکرد دوم این است که رسول و منجی را به قتل برسانند. این رویکرد در چهره بعضی از یهودیان به تصویر کشیده شد که آنها به دنبال این بودند که پیامبر را در کودکی شناسایی کنند و ایشان را از بین ببرند. به نظر من پرداختن به این روایت تا اندازه زیادی اغراق‌آمیز بود.
معارف افزود: مجیدی نشان داد که توطئه‌گران یهود سایه به سایه پیامبر را  در مکه و یثرب تعقیب می‌کردند که به نظر من این بخش جای پژوهش و تامل بیشتری دارد که آیا به این اندازه در کمین پیامبر بودند و  یا نه به طور کلی ناخشنود بودند از اینکه پیغمبر از بنی اسرائیل ظهور نکرده‌ است و می‌خواستند این افتخار به قوم یهود بازگردد؟

نشانه‌های آمدن پیامبر در عهدین
وی گفت: به هرحال کلیات تاریخی فیلم قابل تائید و دفاع است، اما در جزئیات می‌توان خدشه‌هایی به فیلم وارد کرد. نشانه‌های موعود پیامبر در تورات و انجیل ثبت شده‌است. خداوند  می‌فرماید «الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الأُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوبًا عِندَهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَالإِنْجِیلِ یَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنکَرِ وَیُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّبَاتِ وَیُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبَآئِثَ وَیَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالأَغْلاَلَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ فَالَّذِینَ آمَنُواْ بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُواْ النُّورَ الَّذِیَ أُنزِلَ مَعَهُ أُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» همانان که از این فرستاده پیامبر درس نخوانده که [نام] او را نزد خود در تورات و انجیل نوشته مى‏‌یابند پیروى مى‏‌کنند [همان پیامبرى که] آنان را به کار پسندیده فرمان مى‏‌دهد و از کار ناپسند باز مى‏‌دارد و براى آنان چیزهاى پاکیزه را حلال و چیزهاى ناپاک را بر ایشان حرام مى‏‌گرداند و از [دوش] آنان قید و بندهایى را که بر ایشان بوده است برمى‏‌دارد پس کسانى که به او ایمان آوردند و بزرگش داشتند و یاریش کردند و نورى را که با او نازل شده است پیروى کردند آنان همان رستگارانند(اعراف/157). پس اینکه عده‌ای منتظر آمدن منجی و رسولی بودند، شکی نیست، ولی این تم در فیلم محمد رسول الله(ص) اغراق‌آمیز به تصویر کشیده‌شد.
معارف گفت: از جمله تصویرهای فیلم که بیننده را میخکوب می‌کرد این است که همزمان با تولد پیامبر اسلام یک اتفاقاتی رخ داد؛ که گواه آمدن منجی و موعود بود؛ به عنوان نمونه  در سال تولد پیامبر لشکر  فیل سوار ابرهه به قصد خرابی مکه و اشغال شهر تا نزدیکی مکه می‌آیند. معجزه‌وار پرندگان ابابیل با پرتاب سنگی که‌ در منقار دارند سپاه فیل سوار را از بین می‌برند. نکته جالب این‌است که این اتفاق  در سال تولد پیامبر رخ می‌دهد. قرآن کریم این واقعه را در سوره فیل برای ما منعکس کرد  و در این فیلم به خوبی این داستان به تصویر کشیده شد.

ارهاصات پیامبر در بدو تولد
وی افزود: البته همزمان با تولد پیامبر اسلام «آتشکده فارس» که چند قرن آتش آن روشن بود خاموش می‌شود. همچنین چند طاق کسری خراب می‌شود که  در فیلم به آنها پرداخت نشده‌است. چنین اتفاقاتی نوید این را می‌داد که خداوند تبارک و تعالی هشدار می‌دهد که یک اتفاق نیکویی در حال محقق شدن‌است در اصطلاح به اتفاقات خارق‌العاده که همزمان با تولد پیامبر رخ داد «ارهاصات نبوت» می‌گویند.
نویسنده کتاب پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه گفت: شکی نیست که پیامبر اسلام منشا برکاتی بودند که می‌توان به جاری شدن شیر در سینه «حلیمه سعدیه» و نزول باران به مناسبت ورود ایشان در مکانی اشاره کرد. اما من نمی‌توانم به ماجرای که پیامبر کنار دریا می‌روند و ماهی‌های بسیاری با  آمدن ایشان به ساحل پرتاب می‌شود، اظهار نظر کنم. چون من چنین روایت تاریخی را ندیده‌ام و مستندات تاریخی این روایت را بررسی نکرده‌ام. به لحاظ تاریخی جزئیات این روایت باید دیده‌شود. هرچند وجود پیامبر منشا برکت بودند.
مجید معارف در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان در سیره پیامبر نمونه‌ای را یافت که ایشان بیماری را  شفاعت کنند، گفت: به نظر من بشر بودن پیامبر(ص)، عیسی و موسی(ع) منافاتی  با برکاتی که خداوند به این بزرگواران عنایت کرد، ندارد. بنا بر این بود که شخصیت پیامبر در نوجوانی و جوانی به عنوان یک شخصیت ممتاز جا بیفتد که اگر بعدها ادعای پیامبری کنند راحت‌تر ایشان را بپذیرند. ممکن است دعای بنده‌ای برای شفاعت بیماری اجابت بشود. این شفاعت وی را متمایز از سایر بندگان می‌کند و وجودش منشا برکاتی می‌شود. من از این حیث اشکالی متوجه  فیلم نمی‌بینم.