جنبه‌های مثبت طرح تحول در رشته علوم قرآن و حدیث

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، طرح تحول در رشته علوم قرآن و حدیث از حدود سه سال پیش در وزارت علوم آغاز شده و مراحل نهایی را خود را پشت سر می‌گذارد. طبق این طرح شش گرایش تعریف شده برای مقطع کارشناسی رشته علوم قرآن و حدیث جایگزین رشته‌های موجود قرآنی خواهند شد. پای صحبت‌های علیرضا کاوند،‌ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم نشستیم تا نظرات وی را در این زمینه جویا شویم. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

حرکت جمعی اساتید

نکته اولی که از نکات مثبت طرح تحول در رشته‌های علوم قرآن و حدیث می‌توان در نظر گرفت این است که همکاری جمع وسیعی از اساتید متخصص در تدوین سرفصل‌ها و این گرایش‌ها صورت گرفته است، کاری که معمولاً در دانشگا‌ها و مجموعه‌های علمی کم اتفاق می‌افتد؛ چرا که ممکن است هم هزینه‌بر باشد و هم از لحاظ قوه اجرا شاید خیلی قدرت نداشته باشند که همه مجموعه‌ها را با هم هماهنگ کنند؛ منتهی این کاری که معاونت برنامه‌ریزی راهبردی شورای توسعه قرآنی کرده توانسته مجموعه دانشگاه‌هایی که مد نظرشان هست و پژوهشگاه‌ها را، مجموعاً 13 مرکز آموزشی و پژوهشگاهی و دو مرکز اجرایی را با همدیگر سامان داده است و از آن‌ها همکاری گرفته است و از اساتید متخصصی که در همین مجموعه‌های دانشگاهی و پژوهشگاهی حضور داشتند استفاده کرده و توانسته طرح تحول را هم آغاز کند و هم تا مرحله نهایی شدن سرفصل‌ها و رشته‌ها پیش ببرد. پس نکته مثبت آن همین حرکت جمعی اساتید است.

تعداد مشخص رشته‌ها

نکته مثبت دوم تعداد مشخص رشته‌هاست و اینکه تکثر خارج از کنترل و مدیریت را در آن نمی‌بینیم؛ یعنی اگر رشته‌ها بالای 12، 13 رشته بود مدیریت این رشته‌ها و تعیین سرفصل‌ها و می‌توان گفت که مشخص کردن افرادی که باید این سرفصل‌ها را تدوین کنند هم یک مقدار زمان می‌برد هم اینکه کنترل آن برای یک زمان محدود و مشخص خیلی کار مشکلی بود. در واقع برخی از رشته‌ها را در دل این شش رشته جای دادند که شاید از لحاظ شرایط علمی برخی از رشته‌ها بتواند در دل این شش رشته جا بگیرد و برخی هم سلیقه علمی اساتید ممکن است این باشد که ‌برخی رشته‌ها بتواند از دل این شش رشته بیرون بیایند و در یک رشته و گرایش دیگری چه در مقطع کارشناسی و چه در مقطع ارشد لحاظ شود.

در واقع تعداد مشخص رشته‌ها که در مقطع کارشناسی شش مورد است کار را سهل و روان، مشخص‌تر و بارزتر کرده برای ما به‌‌عنوان کسانی که می‌خواهیم این رشته‌ها را تبلیغ کنیم و دانشجویان را با این شش رشته آشنا کنیم که مجموعاً در مقطع کارشناسی است و دانشجویان به این شش رشته ورود می‌کنند.

حرکت طبق نیاز سنجی‌های جامعه

مورد بعدی و نکته مثبت سوم، حرکت این تحول و این جریان تحولی در وزارت طبق نیاز سنجی‌های جامعه است؛ یعنی در واقع طبق رسالت فرهنگی و رسول فرهنگی بودن یک دانشجو که در این رشته تحصیل می‌کند یا می‌خواهد در این رشته تحصیل کند. نگاهشان، نگاه هدفمندی بوده؛ یعنی نگاهی بوده که به هدف این رشته شده نه نگاه به صرف خواندن این رشته به این عنوان که این رشته را بخوانیم چون تقدس دارد و مربوط به دین و آیینمان است. نه! در واقع نگاه به هدف این رشته شده که چه تأثیری در جامعه و چه تأثیری در مدیریت اسلامی در جامعه ما خواهد داشت. حرکت طبق نیاز سنجی‌های جامعه بوده است.

تعدد مراکز

مورد بعدی تعدد مراکز است، که در نکته اول هم این مطرح شد اما اینجا بیشتر ناظر به خود مرکز هست تا اساتید. تعدد مراکز و عدم تمرکز چند مجموعه محدود مثلاً بین سه، چهار مجموعه مطرح نشده بلکه از مجموعاً 15 مجموعه است که 1‌3 مورد آن دانشگاهی و پژوهشگاهی است و دو مورد آن هم در واقع در بدنه خود وزارت علوم وجود و حضور دارند؛ معاونت برنامه‌ریزی و مطالعات راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی است و مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزشی وزارت علوم که مجموعاً 15 مورد دانشگاهی‌، پژوهشگاهی و اجرایی می‌شود.

مورد بعدی دقت در حل مسئله هم‌پوشانی سرفصل‌ها است و اینکه سرفصل‌ها تکرار نشوند و هم‌پوشانی که قبلاً در رشته علوم قرآن و حدیث وجود داشت امروز در این بحث تحولی که در وزارت علوم مطرح کردند این مشکل حل می‌شود و آن سرفصل‌ها‌یی که قبلا با هم هم‌‌پوشانی داشتند، آن هم‌پوشانی را سعی کردند حذف کنند و سرفصل‌هایی که تکرار می‌شود را سعی کرده‌اند که تکرار نشود و این مسئله در حل مسئله هم پوشانی نکته مهّمی است که به عنوان نکته مثبت پنجم می‌توان آن را محسوب کرد.

مورد ششم توجه به شغل و رسالت فرهنگی دانشجو به‌طور همزمان هست؛ یعنی گفته‌اند که هم‌زمان هم شغل دانشجو هم رسالت و جایگاه دانشجوی این رشته در کشور باید با هم باید لحاظ شود. قبلاً یا به این صورت بود که می‌گفتند این رشته را بخوانیم تا به یک شغل و درآمدی برسیم و برخی هم می‌گفتند نه! نباید به این فکر دنبال تحصیل این رشته رفت، بلکه باید با نگاه فرهنگی وارد شویم و مسئله کار و اشتغال خیلی مهم نیست. چه خود فردی که تحصیل می‌کرد و چه اساتید و متولیان امر آموزش در وزارت علوم به این می‌اندیشیدند اما الان در حال حاضر نکته‌ای که مد نظر قرار دادند یکی بحث شغل است که بسیار برای دانشجوی رشته الهیات مهم است و برای همه دانشجویان نیز مهم است، و از طرفی بحث رسالت فرهنگی دانشجوی رشته الهیات است. با توجه به اینکه درس مرتبط با دین و مذهب خودش را فرا می‌گیرد جایگاه مهم‌تری را پیدا می‌کند. به  شغل و رسالت، همزمان در این برنامه و طرح تحول توجه شده است.

مد نظر قرار دادن اهداف رشته

مورد هفتم توجه به مصادیق و کاربردهای قرآنی این رشته است و اهداف این رشته بیشتر مد نظر بوده تا نگاه ابزاری به این رشته، در واقع اینکه مثلاً علوم قرآن را بخوانیم به هدف اینکه مشکلی از مشکلات جامعه را حل کنیم سطح فرهنگی جامعه را ارتقاء بدهیم تمدن اسلامی را بارورتر کنیم و بتوانیم برای معضل‌ها و ایرادها و آسیب‌هایی که در جامعه بخاطر مسائل مختلف ایجاد می‌شود راه‌های را از دل قرآن و حدیث جدا کنیم که البته با توجه به رشته‌های مقطع کارشناسی این توجه به اهداف شده و آن شش رشته با توجه به همین اهداف تدوین شده‌اند که با توجه به آن اهدافی که مد نظر قرار داده‌اند یکی مطالعات علوم قرآن است که دانشجوی کارشناسی در آن تخصص پیدا می‌کند و یکی هم حوزه مطالعات حدیث، رجال و سند و فهم‌الحدیث به‌صورت مجموعی در مقطع کارشناسی تخصص پیدا می‌کند. یکی حوزه آموزش قرآن هست که به تعلیم قرآن از حیث آموزشی توجه ویژه شده است. یکی هم بحث تربیت مربی قرآنی کودک هست که با توجه به نیاز جامعه ما به تربیت فرزندان قرآنی عنوان و سرفصل‌های این رشته را تدوین کرده‌اند و همینطور تلاوت‌ها و هنرهای قرآنی که باز ویژگی‌های مهم این طرح تحول است که به بحث تلاوت و هنرهای قرآنی بهتر از گذشته توجه شده است و تلاوت و هنرهای را کنار هم آورده شاید به این اعتبار که تلاوت یک هنر و فهم تخصصی است که روی مخاطب اثر خودش را می‌گذارد و اعجاز قرآن هست که تلاوت قرآن بر همه افراد حتی غیرمسلمانان هم اثرگذار است. و مورد آخر که فرهنگ و رسانه است. فرهنگ و رسانه هم با توجه به نیاز مبرمی که امروزه برای بحث تبلیغات احساس می‌شود و ترویج فرهنگ وحیانی و قرآنی، این رشته را تدوین کرده‌اند.

پس مجموعاً تا اینجا هفت مورد از موارد مثبتی هست که نسبت به طرح تحول در رشته علوم قرآن و حدیث می‌بینیم که گفته شده از سه سال اخیر آغاز شده است و تا الان به یک مرحله‌ای رسیده است که اعلام رسمی نشده است ولی ان‌شاءالله تا سال آینده هم اعلام رسمی شود و در دفترچه هم آن رشته‌هایی که مد نظرشان هست اضافه شود. اینها نکات مثبت بود.