هم‌اندیشی، توسعه و ترویج وقف/ 2
جای خالی مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه وقف
گروه فعالیتهای قرآنی: دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در نشست هم‌اندیشی راهکارهای توسعه و ترویج وقف قرآنی گفت: به اعتقاد من مهم‌ترین مصداق برای کلمه طیبه وقف است به این خاطر که در وقف سرمایه یک اصل ثابت است و منافع آن که تعمیم داده می‌شود نیز فرعی است که تا آسمان‌ها می‌رود. لذا کلمه طیبه زیباترین مصداق وقف است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست هم‌اندیشی راهکارهای توسعه و ترویج وقف قرآنی صبح امروز، 15 آذرماه با حضور جمعی از مدیران قرآنی کشورمان در سازمان اوقاف و امور خیریه برگزار شد.
در بخشی از این نشست حجت‌الاسلام والسملمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی طی سخنانی وقف را نوعی صدقه جاریه عنوان کرد و گفت: صدقه از صدق و راست بودن می‌آید، بنابر این وقف یکی از 22 نوع صدقه است که وجود دارد. برای تحقق اصل وقف نیاز به شکوفایی و روزآمد بودن داریم، بنابر این در وقف هم تحبیس یا حبس کردن شرط است و هم تسبیل یا در راه عموم قرار دادن، این دو مورد باعث می‌شد تا وقف در زمان ماندگار شود.
وی در ادامه وقف را یک سنجه یا ترازوی اجتماعی که با استفاده از آن می‌توان حال جامعه را فهمید، عنوان کرد و افزود: وقف، همچون نماز یک عبادت است، بنابر این تحقق نیت الهی در وقف شرط است و اهلیت واقف نیز یکی دیگر از شروط وقف به حساب می‌آید. وقف نشانگر سلامت دینی و اجتماعی است و جامعه‌ای به سمت وقف می‌رود که در آرامش باشد، در واقع می‌توان گفت که وقف سنجه‌ای برای سلامت روانی و آرمان‌خواهی جامعه است. انسان‌های اهل وقف هزاره‌ها و نسل‌های بعد را می‌بینند یعنی از امروز خود می‌گذرند تا هزاره‌های بعد استفاده ببرند.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در ادامه با طرح این سؤال که چرا وقف کم است و چگونه می‌توان وقف‌های قرآنی را افزایش داد، تصریح کرد: مهم‌ترین رکنی که می‌تواند توسعه وقف را به دنبال داشته باشد بحث اطمینان‌بخشی است،. قبل از انقلاب، جامعه نسبت به وقف بی‌اعتماد شده بود و باید تلاش کنیم که این بی‌اعتمادی از بین برود. در این زمینه سازمان اوقاف، سکاندار و پرچمدار نیست، بلکه رسانه‌ها هستند که پرچمدار خواهند بود. سازمان اوقاف تنها یک متولی است. بنابر این اعتماد‌بخشی جامعه که ارتقاء وقف را به دنبال خواهد داشت توسط رسانه‌ها می‌تواند به خوبی صورت بگیرد.
محمدی افزود: با پیچیده شدن رفتارهای فردی و اجتماعی در جوامع امروزی بحث‌های جدیدی در وقف به وجود آمده است که نمودی از آنها در سرفصل‌های مربوط به وقف به چشم نمی‌خورد. اقتصاد وقف، جامعه‌شناسی وقف، روانشناسی وقف و ... از جمله مواردی است که باید مشخص شود چه جایگاهی دارند و آیا به آنها توجه شده است یا خیر. یکی از وظایف سازمان اوقاف که می‌تواند تأثیرگذاری فراوانی نیز به‌دنبال داشته باشد، تولید دانش‌های مرتبط با وقف است.
وی در ادامه با طرح سؤال دیگری مبنی بر اینکه چند پژوهشکده در زمینه وقف در کشور وجود دارد؟ گفت: ادبیات این موضوع نیز مورد بسیار مهمی است که به یکی از خلأها و کم‌کاری‌ها در این زمینه تبدیل شده است. این کم‌کاری هم ناشی از استفاده نکردن از ظریفت رسانه‌ای برای این موضوع بوده است. برای عاطفی کردن و رشد احساسات جامعه که می‌تواند منجر به وقف‌های بیشتر شود رسانه‌ها باید بیشتر کار کنند.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در نشست راهکارهای توسعه و ترویج وقف قرآنی خاطرنشان کرد: شخص واقف یک شخص تکامل یافته است که از مال خود به نفع آیندگان می‌گذرد. ما برای اینکه بتوانیم وقف قرآنی داشته باشیم باید برای واقفان ایجاد انگیزه کنیم؛ چرا که وقف قرآنی نشانه توسعه یافتگی فرهنگ قرآنی است. براساس همین است که در منشور توسعه فرهنگ قرآنی به موضوع وقف نیز اشاره شده است؛ چرا که جایگاه وقف یک جایگاه متفاوت از سایر مقولات است.
محمدی در ادامه با تأکید بر اینکه وقف قرآنی موجب توسعه یافتگی فرهنگ قرآنی می‌شود، گفت: در واقع وقف قرآنی هم نشانه توسعه فرهنگ قرآنی و هم توسعه قرآنی فرهنگ است. وقف نیازمند سه موضوع توفیق، وقوف و قیام یا همان اندیشه، انگیزه و عمل است.
وی در ادامه با اشاره به آیه مبارکه «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ» تأکید کرد: به اعتقاد من مهم‌ترین مصداق برای کلمه طیبه وقف است به این خاطر که در وقف سرمایه یک اصل ثابت است و منافع آن که تعمیم داده می‌شود نیز فرعی هست که تا آسمان‌ها می‌رود. لذا کلمه طیبه زیباترین مصداق وقف است. در واقع وقف فضیلتی برآمده از انگیزه‌های متقن است.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی همچنین اظهار کرد: وقف سنجه و نماد تبدیل مصلحت فردی به مصالح عمومی است، وقف سنجه مهم ربانیت و الهی شدن جامعه است و توسعه وقف نیز نشانه توسعه الهیات جامعه خواهد بود. اگر معتقد باشیم که علت موجودی تمدن اسلامی حاکمیت‌ها و حکومت‌ها بوده است اشتباه است چرا که این موضوع را باید پذیرفت که وقف و موقوفات اسلامی بوده است که باعث ماندگاری تمدن و آرامش جوامع شده است.
محمدی با اشاره به اینکه در زمینه وقف آن سابقه درخشان گذشته را فراموش کرده‌ایم، گفت: امروز خبری از آن گذشته درخشان نیست، بنابر این یکی از الزامات سازمان اوقاف احیای فرهنگ و سنت وقف و فرهنگ‌سازی در این زمینه است در حالی که همه ما گمان می‌بریم که وظیفه اوقاف احیای موقوفات است.
وی با اشاره به اینکه ارتقاء فرهنگ وقف نیاز به فرهنگ‌سازی و برونگرایی سازمان اوقاف در این زمینه دارد، بیان کرد: حرکتی که در این سال‌ها صورت گرفته است مقدماتی برای برونگرایی است که البته در کنار این برونگرایی نیاز به نیروی متخصص نیز احساس می‌شود.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در پایان خاطرنشان کرد: یکی از اشتباهاتی که در زمینه سازمان اوقاف و امور خیریه صورت گرفته است این است که وظیفه این سازمان احیای موقوفات تلقی شده است در حالی که وظیفه اوقاف احیای سنت وقف است، زمانی که سنت وقف احیا شود موقوفه‌ها خودبه‌خود احیا خواهند شد.
در بخشی از این نشست حجت‌الاسلام والسملمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی طی سخنانی وقف را نوعی صدقه جاریه عنوان کرد و گفت: صدقه از صدق و راست بودن می‌آید، بنابر این وقف یکی از 22 نوع صدقه است که وجود دارد. برای تحقق اصل وقف نیاز به شکوفایی و روزآمد بودن داریم، بنابر این در وقف هم تحبیس یا حبس کردن شرط است و هم تسبیل یا در راه عموم قرار دادن، این دو مورد باعث می‌شد تا وقف در زمان ماندگار شود.
وی در ادامه وقف را یک سنجه یا ترازوی اجتماعی که با استفاده از آن می‌توان حال جامعه را فهمید، عنوان کرد و افزود: وقف، همچون نماز یک عبادت است، بنابر این تحقق نیت الهی در وقف شرط است و اهلیت واقف نیز یکی دیگر از شروط وقف به حساب می‌آید. وقف نشانگر سلامت دینی و اجتماعی است و جامعه‌ای به سمت وقف می‌رود که در آرامش باشد، در واقع می‌توان گفت که وقف سنجه‌ای برای سلامت روانی و آرمان‌خواهی جامعه است. انسان‌های اهل وقف هزاره‌ها و نسل‌های بعد را می‌بینند یعنی از امروز خود می‌گذرند تا هزاره‌های بعد استفاده ببرند.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در ادامه با طرح این سؤال که چرا وقف کم است و چگونه می‌توان وقف‌های قرآنی را افزایش داد، تصریح کرد: مهم‌ترین رکنی که می‌تواند توسعه وقف را به دنبال داشته باشد بحث اطمینان‌بخشی است،. قبل از انقلاب، جامعه نسبت به وقف بی‌اعتماد شده بود و باید تلاش کنیم که این بی‌اعتمادی از بین برود. در این زمینه سازمان اوقاف، سکاندار و پرچمدار نیست، بلکه رسانه‌ها هستند که پرچمدار خواهند بود. سازمان اوقاف تنها یک متولی است. بنابر این اعتماد‌بخشی جامعه که ارتقاء وقف را به دنبال خواهد داشت توسط رسانه‌ها می‌تواند به خوبی صورت بگیرد.
محمدی افزود: با پیچیده شدن رفتارهای فردی و اجتماعی در جوامع امروزی بحث‌های جدیدی در وقف به وجود آمده است که نمودی از آنها در سرفصل‌های مربوط به وقف به چشم نمی‌خورد. اقتصاد وقف، جامعه‌شناسی وقف، روانشناسی وقف و ... از جمله مواردی است که باید مشخص شود چه جایگاهی دارند و آیا به آنها توجه شده است یا خیر. یکی از وظایف سازمان اوقاف که می‌تواند تأثیرگذاری فراوانی نیز به‌دنبال داشته باشد، تولید دانش‌های مرتبط با وقف است.
وی در ادامه با طرح سؤال دیگری مبنی بر اینکه چند پژوهشکده در زمینه وقف در کشور وجود دارد؟ گفت: ادبیات این موضوع نیز مورد بسیار مهمی است که به یکی از خلأها و کم‌کاری‌ها در این زمینه تبدیل شده است. این کم‌کاری هم ناشی از استفاده نکردن از ظریفت رسانه‌ای برای این موضوع بوده است. برای عاطفی کردن و رشد احساسات جامعه که می‌تواند منجر به وقف‌های بیشتر شود رسانه‌ها باید بیشتر کار کنند.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در نشست راهکارهای توسعه و ترویج وقف قرآنی خاطرنشان کرد: شخص واقف یک شخص تکامل یافته است که از مال خود به نفع آیندگان می‌گذرد. ما برای اینکه بتوانیم وقف قرآنی داشته باشیم باید برای واقفان ایجاد انگیزه کنیم؛ چرا که وقف قرآنی نشانه توسعه یافتگی فرهنگ قرآنی است. براساس همین است که در منشور توسعه فرهنگ قرآنی به موضوع وقف نیز اشاره شده است؛ چرا که جایگاه وقف یک جایگاه متفاوت از سایر مقولات است.
محمدی در ادامه با تأکید بر اینکه وقف قرآنی موجب توسعه یافتگی فرهنگ قرآنی می‌شود، گفت: در واقع وقف قرآنی هم نشانه توسعه فرهنگ قرآنی و هم توسعه قرآنی فرهنگ است. وقف نیازمند سه موضوع توفیق، وقوف و قیام یا همان اندیشه، انگیزه و عمل است.
وی در ادامه با اشاره به آیه مبارکه «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ» تأکید کرد: به اعتقاد من مهم‌ترین مصداق برای کلمه طیبه وقف است به این خاطر که در وقف سرمایه یک اصل ثابت است و منافع آن که تعمیم داده می‌شود نیز فرعی هست که تا آسمان‌ها می‌رود. لذا کلمه طیبه زیباترین مصداق وقف است. در واقع وقف فضیلتی برآمده از انگیزه‌های متقن است.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی همچنین اظهار کرد: وقف سنجه و نماد تبدیل مصلحت فردی به مصالح عمومی است، وقف سنجه مهم ربانیت و الهی شدن جامعه است و توسعه وقف نیز نشانه توسعه الهیات جامعه خواهد بود. اگر معتقد باشیم که علت موجودی تمدن اسلامی حاکمیت‌ها و حکومت‌ها بوده است اشتباه است چرا که این موضوع را باید پذیرفت که وقف و موقوفات اسلامی بوده است که باعث ماندگاری تمدن و آرامش جوامع شده است.
محمدی با اشاره به اینکه در زمینه وقف آن سابقه درخشان گذشته را فراموش کرده‌ایم، گفت: امروز خبری از آن گذشته درخشان نیست، بنابر این یکی از الزامات سازمان اوقاف احیای فرهنگ و سنت وقف و فرهنگ‌سازی در این زمینه است در حالی که همه ما گمان می‌بریم که وظیفه اوقاف احیای موقوفات است.
وی با اشاره به اینکه ارتقاء فرهنگ وقف نیاز به فرهنگ‌سازی و برونگرایی سازمان اوقاف در این زمینه دارد، بیان کرد: حرکتی که در این سال‌ها صورت گرفته است مقدماتی برای برونگرایی است که البته در کنار این برونگرایی نیاز به نیروی متخصص نیز احساس می‌شود.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در پایان خاطرنشان کرد: یکی از اشتباهاتی که در زمینه سازمان اوقاف و امور خیریه صورت گرفته است این است که وظیفه این سازمان احیای موقوفات تلقی شده است در حالی که وظیفه اوقاف احیای سنت وقف است، زمانی که سنت وقف احیا شود موقوفه‌ها خودبه‌خود احیا خواهند شد.
مطالب مرتبط
