کمبود متخصصان میان‌رشته‌ای؛ معضل عمده اسلامی‌سازی علوم انسانی
گروه حوزه‌های علمیه: رئیس پژوهشکده حکمت و دینپژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تاکید بر اینکه مدیران و برنامه‌ریزان حوزه باید برای تخصصی شدن علوم در حوزه تدبیری بیاندیشند، گفت: کمبود متخصصان میان‌رشته‌ای، معضل عمده اسلامی‌سازی علوم انسانی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عرب‌صالحی، مدیر پژوهشکده حکمت و دینپژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با تاکید بر اینکه اسلامی‌سازی علوم انسانی، دیکته‌ای نیست و نیازمند کار فرهنگی و علمی است گفت: باید مبانی و روش‌های این کار تدوین شود و در مرحله بعد نیز ورود به مسایل داشته باشیم.
وی با بیان اینکه این فرایند، زمان‌بر است، اظهار کرد: علوم انسانی دارای مبانی عام و خاص است که مبانی عام به صورت مشترک در این علوم قابل تدوین است ولی مبانی خاص هر رشته و شاخه علمی نیز باید با تکیه بر قرآن تدوین شود که این کار در برخی مراکر پژوهشی از جمله در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در حال انجام است.
رئیس پژوهشکده حکمت و دینپژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: پژوهشگاه در حال تدوین مبانی خاص برخی رشته‌های علمی مانند روان شناسی، تربیت و انسان‌شناسی از منظر قرآن کریم است ولی یکی از بزرگترین مشکلات در این فرایند، کمبود متخصصان و محققان فاضلی است که در هر دو عرصه قرآنی و رشته مربوطه، تخصص لازم را داشته باشند.
عرب صالحی در پاسخ به این سؤال، که سال‌های زیادی از طرح بحث علوم انسانی می‌گذرد ولی چرا هنوز به مرحله قابل قبولی نرسیده‌ایم و راه حل این مسئله چیست؟ بیان کرد: باید حوزه علمیه به شرایطی برسد که اگر امروز مراکز مختلف دانشگاهی و غیر آن، از ما درخواست صد فرد متخصص بینارشته‌ای قرآن و علوم درخواست کردند بتوانیم به این نیازها پاسخ بدهیم.
مدیر پژوهشکده حکمت و دینپژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: راه حل این مسئله نیز تربیت این نوع از محققان توانمند است که با تخصصی شدن رشته‌های حوزه، میسر و مقدور می‌شود.
عرب صالحی با بیان اینکه ما در زمینه مدیریت اسلامی و برخی رشته‌های دیگر علوم انسانی با کمبود افراد متخصص میان رشته‌ای روبرو هستیم عنوان کرد: باید از سوی مسئولان حوزه علمیه برای این کار، فکر و تدبیری اساسی اندیشیده شود؛ البته زمان بر بودن این مسئله نیزنباید به بوته فراموشی سپرده شود.
وی در پاسخ به این سؤال که برخی اساسا معتقدند قرآن و روایت نمی‌تواند برای مباحث علمی، حجیت داشته باشد، پس چگونه می‌خواهیم آن را مبنا و منبع قرار دهیم؟ ادامه داد: در علوم انسانی سخن از واقع است و نه حجیت؛ حجیت تنها در احکام وجود دارد ضمن اینکه همه چیز هم در علوم انسانی قرار نیست از قرآن و روایات باشد که بخواهیم مسئله حجیت را طرح کنیم.
عرب صالحی ادامه داد: ما نمی‌گوییم برداشت ما از قرآن و روایات، صددرصد مطابق مراد جدی الهی از قرآن کریم و یا مراد ائمه(ع) در روایات است؛ زیرا در این صورت اگر خلاف آن ثابت شود، قول الهی زیر سؤال می رود، بنابراین ما احتمال و فرضیات را از قرآن و روایات می گیریم.
رئیس پژوهشکده حکمت و دینپژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: بنابراین تفسیر علمی قرآن، موضوعی قابل اعتناست و نباید از آن گذشت. البته باید دقت لازم را در این مسئله هم داشته باشیم تا دچار اشتباهات و اشکالاتی نشویم که برخی افراد با این عنوان به آن مبتلا شدند و حتی تفاسیری نوشتند که مورد اشکال قرار گرفت.
مدیر پژوهشکده حکمت و دینپژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عنوان کرد: شهید صدر، بحث تفسیر استنطاقی از قرآن را مطرح فرمود و بر این اساس نیز به تدوین مبانی اقتصاد قرآنی و اسلامی پرداخت و افراد دیگری مانند شهید مطهری، آیت‌الله خویی و علامه طباطبایی همچنین آیت‌الله معرفت نیز بر این مسئله معتقد بودند؛ بنابراین تعامل علوم انسانی با قرآن و روایات هم ممکن و هم مفید است.
عرب صالحی تاکید کرد: در عین حال وقتی سخن از علوم انسانی است، در بحث مبانی، دلالت‌های آن روشن است؛ زیرا قرآن کریم و روایات تعریفی وحیانی از انسان دارند که با تعریف انسان و همچنین سایر مبانی فکری در نظام‌های مختلف بشری مدرنیسم، تفاوت فاحش است.
عرب صالحی تصریح کرد: خداوند خالق بشر است و وقتی تعریفی از انسان ارائه می‌دهد؛ این تعریف مبنا در علوم انسانی است، زیرا انسان یا محور علوم انسانی و یا موضوع آن است و اگر نگاه به انسان در یک علم تغییر کند، مبانی، و اهداف و مسایل آن علم نیز تغییر خواهد کرد.
عرب صالحی با اشاره به اینکه امکان استخراج گزاره‌های علمی از قرآن و روایات نیز برخلاف برخی نظرات وجود دارد بیان کرد: البته علم دینی به معنای این نیست که همه گزاره‌ها از نقل است و اگر گزاره‌ای از نقل استخراج شد به بوته تجربه گذاشته می‌شود و اگر دچار اشتباه شدیم به این نتیجه می رسیم که برداشت ما از آیه و روایت دچار اشکال است و یا روایت در محتوا و سند، معتبر نیست.
