مهم‌ترین استدلال برای اثبات نظریه خودگرایی اخلاقی

به گزارش ایکنا؛ پنجمین نشست حلقه امین با حضور محسن جوادی، روز گذشته، 18 آبان، در خانه اخلاق‌پژوهان جوان برگزار شد.

جوادی در این نشست به توضیح درباره استدلال‌های نظریه «خودگرایی اخلاقی» پرداخت و اظهار کرد: بحث ما «خودگرایی» بود. یکی از استدلال‌هایی که در مقام دفاع از این نظریه مطرح شده است، این است که در قبال دیگران تعهدی نداریم، مگر در دو حالت: یکی اینکه خودمان به صورت ارادی قبول کرده باشیم به کسی کمک کنیم. اگر این تعهد از ناحیه قبول خود ما نباشد، کسی نمی‌تواند به ما بگوید شما در قبال دیگری وظیفه دارید که به او کمک کنید. مورد دوم هم جایی است که ما نقصی نسبت به دیگران ایجاد کرده باشیم یا مالی از آن‌ها را از بین برده باشیم که در این حالت هم تعهد به جبران داریم.

وی افزود: پس در دو حالت ما ملزم هستیم به دیگران کمک کنیم: یکی حالت قبول خودمان و دیگری جایی که ضرری به دیگری وارد ساخته باشیم. بر اساس این استدلال من فقط نسبت به خودم موظف هستم و حتی این دو امر هم ناشی از عمل خودم است بدین صورت که یک مورد آن ناظری است که به دیگری ضرری وارد ساخته باشم و دومی اینکه قولی به دیگری داده باشم. در هر صورت مدار و محور تعهدات من، خودم هستم و نسبت به چز دیگری تعهد ندارم.

پژوهشگر اخلاق تصریح کرد: باید توجه داشت این دیدگاه بیشتر ناظر به فلسفه سیاسی است. حتی اگر بپذیریم این استدلال در فلسفه سیاسی درست است، ولی ربطه به خودگرایی ندارد؛ چون آنچه خودگرایی اخلاقی می‌گوید که غیر از این است. خودگرایی اخلاقی می‌گوید که فقط در برابر خودم تعهد دارم، حتی در صورتی که به کسی ضرری زده باشم باز هم در برابر او متعهد نیستم و اگر بتوانم در بروم، در می‌روم و تعهدی ندارم. همچنین اگر به کسی قولی داده باشم، ولی متوجه بشوم که این قول به ضرر من است، می‌توانم به قولم عمل نکنم. خودگرایی اخلاقی هیچ‌گونه تعهد در برابر دیگری را نمی‌پذیرد، مگر اینکه در راستای منافع خود فرد قرار بگیرد.

وی در ادامه یادآور شد: استدلال دیگری که در دفاع از خودگرایی اخلاقی مطرح شده است که استدلال معروفی است و همه به آن استدلال می‌کنند. مفاد نظریه روان‌شناختی خودگرایی این است که همه انگیزش‌ها و رفتاهای ما در نهایت به منفعت‌ شخصی ختم می‌شود. اگر این مطلب درست باشد، پس اساساً بشر غیر خودگرا نیست. وقتی من از نظر روان‌شناسی نمی‌توانم غیر از این باشم، پس نمی‌توانم نسبت به دیگری مسئولیت داشته باشم؛ چراکه تکلیف مالایطاق است. نتیجه اینکه من نسبت به دیگران نمی‌توانم مسئولیت داشته باشم و فقط در برابر خودم تعهد دارم.