روز حسرت ظالمان / عبادالرحمن چه کسانی هستند

حبیب‌الله صابری‌نسب، پیشکسوت و پژوهشگر قرآنی، در تشریح نکات کلیدی جزء نوزدهم قرآن در قالب سلسله مباحث معرفتی در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، گفت: این جزء از آیه 21 سوره مبارکه «فرقان» آغاز شده و تا پایان آیه 55 سوره «نمل» ادامه دارد.

وی با بیان اینکه داستان رسالت موسی(ع) و هارون(ع) و داستان قوم نوح، عاد و ثمود از آیات 21 به بعد سوره «فرقان» ذکر شده است، اظهار کرد: تمام قصص قرآنی دربرگیرنده نکاتی است که نباید به راحتی از آن گذشت، این آیات می‌تواند آینه تمام‌نمای زندگی کودکان و نوجوانان امروز در دنیای پُر از آسیب باشد.

صابری‌نسب در ادامه به آیه 26 این سوره که می‌فرماید: «الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ لِلرَّحْمانِ وَ كانَ يَوْماً عَلَى الْكافِرِينَ عَسِيراً؛ در آن روز، فرمانروايىِ بر حقّ، از آن خداى رحمان است و روزى است كه بر كافران سخت و سنگين است» اضافه کرد: رحمت خداوند متعال در روز قیامت جلوه‌گر خواهد شد، او برای کافران بسیار سخت‌گیر است و بر مؤمنان رئوف.

ضرورت دقت در انتخاب دوست

وی انتخاب دوست را یکی از مباحث مهم اجتماعی و روانشناختی دانست و تصریح کرد: انتخاب دوست انسان را از خطرات بسیاری نجات داده یا بالعکس انتخاب دوست می‌تواند زمینه گمراهی انسان را فراهم کند. انتخاب فرد شایسته، پاک و با ایمان برای دوستی در گام اول باید از سمت خانواده‌ها صورت گیرد، لازم است علاوه‌ بر آموزش والدین، مربیان تعلیم و تربیت در انتخاب دوست فرزندانشان نظارت دقیق بر عملکرد، گفتار و رفتار آنان نیز انجام شود.

این پژوهشگر قرآنی با استناد به آیات 27 تا 29 همین سوره «وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا، و به خاطر بياور روزی را كه ظالم دست خويش را از شدت حسرت به دندان مي‏گزد و مي‏گويد: ای كاش با رسول خدا راهی برگزيده بودم* يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا ، اي واي بر من! كاش فلان (شخص گمراه) را دوست خود انتخاب نكرده بودم!* لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولًا، او مرا از ياد حق گمراه ساخت، بعد از آنكه آگاهی به سراغ من آمده بود و شيطان هميشه مخذول كننده انسان بوده است»، روز قیامت را روز حسرت برای ظالمان و گناهکاران بیان کرد و افزود: همنشینی با بدان نتیجه‌ای جز حسرت ندارد.

صابری‌نسب با بیان اینکه در آیه 30 همین سوره به مهجوریت کلام وحی اشاره شده است، در ذکر آیه گفت: «وَ قَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا؛ پيامبر گفت: پروردگارا! اين قوم من از قرآن دوری جستند» بدین معناست که پیامبر(ص) از مهجوریت این مصحف شریف گلایه فرمودند.

وی ادامه داد: هدف از نزول قرآن علاوه‌ بر تلاوت، تدبر در مفاهیم آیات است، امروز قرآن به کالایی لوکس برای تبرک، امنیت خانه، بدرقه مسافر، سفره هفت‌سین خلاصه شده است، چه بسا زوجین هزینه بسیار برای خرید قرآن هم می‌کنند، اما سال‌ها جز مواردی خاص استفاده چندانی نمی‌شود. ماه مبارک رمضان فرصت خوبی است که در آیات تفکر کرده و از صرف تلاوت خارج شویم.

صابری‌نسب ضرورت بیان سخنان و داشتن استدلال قوی را مورد تأکید قرار داد و در این رابطه به آیه 33 «وَ لَا يَأْتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْنَاكَ بِالْحَقّ‏ وَ أَحْسَنَ تَفْسِيرًا؛ هيچ مثَلى براى تو نياورند مگر آن كه پاسخش را به راستى و در نيكوترين بيان بياوريم» اشاره کرد و افزود: مطالعه و اندیشیدن باعث می‌شود تا هر سخنی جز سخن حق به زبان جاری نشود.

مزد و پاداش انبیای الهی

وی با اشاره به آیه 54 سوره فرقان «وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا وَكَانَ رَبُّكَ قَدِيرًا؛ او كسی است كه از آب انسانی را آفريد او را نسب و سبب قرار داد (و نسل او را از اين دو طريق گسترش داد) و پروردگار تو همواره قادر است» است، گفت: شأن نزول این آیه به نوعی به ازدواج حضرت زهرا(س) و مولاعلی(ع) اشاره دارد.

صابری‌نسب همچنین به آیه 57 سوره فرقان «قُلْ مَا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَاءَ أَن يَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا؛ بگو: «بر اين [رسالت‏] اجرى از شما طلب نمى‏ كنم، جز اينكه هر كس بخواهد راهى به سوى پروردگارش [در پيش‏] گيرد» اشاره کرد و گفت: بندگی خدا توسط مردم برترین مزد و پاداش انبیای الهی است، آنان در این مسیر رنج‌ها کشیده و گاه تحقیرهایی تحمل کنند، اما در گام آخر دشمنان و مخالفان دین خدا بودند که به هلاکت رسیدند.

وی آیات 63 تا 68 همین سوره را یادآور شد و در خصوص مشخصات عبدالرحمان به آیات «وَ عِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا * وَالَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَقِيَامًا* وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذَابَهَا كَانَ غَرَامًا* إِنَّهَا سَاءَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا* وَالَّذِينَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا* وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ أَثَامًا» استناد کرد.

نکات کلیدی سوره «شعراء»

صابری‌نسب همچنین به آیه سوم از سوره «شعراء» که می‌فرماید: «لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ أَلَّا يَكُونُواْ مُؤْمِنِينَ؛ گوئي مي‏خواهي جان خود را از شدت اندوه از دست دهی بخاطر اينكه آنها ايمان نمي‌‏آورند» استناد کرد و گفت: این آیه گواه براین است که انبیای الهی برای تحقق رسالت خود بیش از توان و حد انتظار تلاش می‌کردند، شاید این آیه تلنگری بر همه ما باشد که در هر مقام و جایگاهی که هستیم به وظایف محوله به بهترین شکل عمل کنیم.

وی به آیات 45 تا 47  فَأَلْقَى مُوسَى عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُونَ، سپس موسي عصايش را افكند، ناگهان تمام وسايل دروغين آنها را بلعيد!* فَأُلْقِيَ السَّحَرَةُ سَاجِدِين، ساحران همگي فورا به سجده افتادند* قَالُوا آمَنَّا بِرَبِّ الْعَالَمِينَ، گفتند ما به پروردگار عالميان ايمان آورديم» اشاره و اضافه کرد: این آیات به بخشی از زندگی و قصص حضرت موسی(ع) ارتباط دارد، پیروزی حق بر باطل در این آیات به وضوح احساس می‌شود و شایسته نیست نوجوانان از دانستن مفهوم این آیات بی‌بهره بمانند.

کم‌فروشی و دوری از دایره ایمان

صابری‌نسب کم‌فروشی را از گناهان و خصایص رذیله برشمرد و با استناد به آیه 182 «وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيم، با ترازوی صحيح وزن كنيد» گفت: بازاریان امین مردم بوده و مردم برای خرید به آنان اعتماد می‌کنند، بازاریان در نظر داشته باشند کم‌فروشی آنان را از دایره ایمان و تقوا دور و به سمت شیطان هدایت می‌کند باید در همه حال مراقب وسوسه شیطان بود.

وی آیات «الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ، همان كسی كه تو را به هنگامی كه (برای عبادت) بر مي‏خيزی مي‏بيند(۲۱۸) وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ، و حركت تو را در ميان سجده‌كنندگان مشاهده مي‏‌كند» را متذکر شد و افزود: سجده، مهمترین رکن در نماز است و در چنین حالتی اوج بندگی انسان در مقابل خالق به تصویر کشیده می شود.

صابری‌نسب با تشریح آیه 17 سوره نمل «حُشِرَ لِسُلَيْمَانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ‏ وَ الْإنسِ وَ الطَّيْرِ فَهُمْ يُوزَعُون؛ سپاهيان سليمان از جن و آدمى و پرنده گرد آمدند و آنها به صف مى ‏رفتند» اضافه کرد: پیامبران تنها بر انسان‌ها ولایت نداشته و با استناد به این آیه متوجه می‌شویم ایشان بر جن، انسان و پرندگان ولایت دارند.