بهترین الگو از منظر قرآن

حبیب‌الله صابری‌نسب، پیشکسوت و پژوهشگر قرآنی، در تشریح نکات کلیدی جزء بیست‌و‌یکم قرآن در قالب سلسله مباحث معرفتی در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، گفت: این جزء از آیه 46 سوره مبارکه «عنکبوت» آغاز شده و تا پایان آیه 30 از سوره «احزاب» ادامه دارد.

وی به آیه 48 از سوره «عنکبوت» که می‌فرماید: «وَمَا كُنتَ تَتْلُو مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذًا لَّارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ؛ و تو هيچ كتابى را پيش از اين نمى‏‌خواندى و با دست خود [كتابى] نمى‌‏نوشتى و گر نه باطل‏‌انديشان قطعاً به شك مى‌‏افتادند» اشاره و تصریح کرد: این آیه به نوعی اشاره به بی‌سواد بودن نبی‌مکرم اسلام(ص) دارد، ایشان در حالیکه هیچ سوادی نداشتند، اما کلام وحی را به بهترین شکل ممکن تلاوت می‌کردند و به دیگران آموزش دادند.

صابری‌نسب همچنین ضرورت حفظ قرآن و توجه به منویات رهبری در خصوص تربیت 10 میلیون حافظ قرآن را مورد تأکید قرار داد و افزود: در آیه 49 از همین سوره آمده است: «بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ، بلكه [قرآن] آياتى روشن در سينه‏‌هاى كسانى است كه علم [الهى] يافته‌‏اند و جز ستمگران منكر آيات ما نمى‏‌شوند»، وجود قرآن در سینه اشاره به حفظ قرآن دارد و این امر نشان از اهمیت این رشته قرآنی دارد.

این پژوهشگر قرآنی با اشاره به آیات 56 و 57 سوره عنکبوت «یاعِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي وَاسِعَةٌ فَإِيَّايَ فَاعْبُدُونِ، اى بندگان من كه ايمان آورده‏ايد زمين من فراخ است تنها مرا بپرستيد* كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ، هر نفسى چشنده مرگ است آنگاه به سوى ما بازگردانيده خواهيد شد»، گفت: پیام آیه 57 بدین شرح است؛ مرک استثنا ندارد، مرگ امری وجودی است، نه عدمی، مرگ پایان راه نیست، بازگشت به مبدأ است.

امداد غیبی

صابری‌نسب به آیه 69 این سوره که می‌فرماید: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ؛ كسانى كه در راه ما كوشيده‌‏اند به يقين راه‌‏هاى خود را بر آنان مى‏‌نماييم و در حقيقت‏ خدا با نيكوكاران است»، افزود: خداوند در گام اول برای هدایت عمومی انبیایی را مبعوث فرمودند، اما جنس این هدایت با هدایت ابتدایی متفاوت است، در این مسیر افرادی که برای رضای خدا دست به تلاش بیشتری می‌زنند مشمول هدایت ویژه خواهند شد.

نکات کلیدی سوره «روم»

وی با اشاره به آیه 10 سوره «روم»: «ثُمَّ کاَنَ عَاقِبَةَ الَّذِینَ أَسَواْ السُّوأَى أَن کَذَّبُواْ بِایَاتِ اللَّهِ وَ کاَنُواْ بهِا یَسْتَهْزِءُونَ، آنگاه فرجام كسانى كه بدى كردند [بسى] بدتر بود [چرا] كه آيات خدا را تكذيب كردند و آنها را به ريشخند مى‏‌گرفتند» اضافه کرد: این آیه در خصوص افرادی است که بعد از لغزش و گناه به مسیر حق برنگشته و توبه نمی‌کنند. گناه به مرور روح ایمان انسان‌ها را از بین برده و به درجه انکار آیات الهی و خداوند می‌رساند.

صابری‌نسب آیه 21 سوره «روم»، «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ؛ و از نشانه‏‌هاى او اينكه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفريد تا بدان‌ها آرام گيريد و ميانتان دوستى و رحمت نهاد آرى در اين [نعمت] براى مردمى كه مى‏‌انديشند قطعاً نشانه‏‌هايى است» را راهکار درمان افسردگی دانست و اظهار کرد: دین مبین اسلام برای تمام لحظات زندگی برنامه دارد و برای درمان دردهای روحی و روانی می‌توان به آیات پناه بُرد.

وی تصریح کرد: آیه 39 می‌فرماید: «وَمَا آتَيْتُم مِّن رِّبًا لِّيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِندَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُم مِّن زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ؛ آنچه [به قصد] ربا مى‏‌دهيد تا در اموال مردم سود و افزايش بردارد نزد خدا فزونى نمى‏‌گيرد و[لى] آنچه را از زكات در حالى كه خشنودى خدا را خواستاريد داديد پس آنان همان فزونى‏‌يافتگانند [و مضاعف مى‏‌شود]»، خداوند در آیات قرآن بشارت‌های بسیاری به مؤمنان داده است و از اضافه شدن دارایی با پرداخت زکات هدیه الهی محسوب می‌شود.

وی دو آیه 41 «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُم بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ؛ به سبب آنچه دست‌هاى مردم فراهم آورده فساد در خشكى و دريا نمودار شده است تا [سزاى] بعضى از آنچه را كه كرده‌‏اند به آنان بچشاند باشد كه بازگردند» آیه تخریب محیط زیست و آیه 50: «فَانظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ پس به آثار رحمت ‏خدا بنگر كه چگونه زمين را پس از مرگش زنده مى‌‏گرداند در حقيقت هم اوست كه قطعاً زنده‌‏كننده مردگان است و اوست كه بر هر چيزى تواناست» را ترسیم معاد در قامت بهار دانست.

نکات کلیدی سوره «لقمان»

وی به آیه 14 سوره «لقمان»، «وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ؛ و انسان را درباره پدر و مادرش سفارش كرديم مادرش به او باردار شد سستى بر روى سستى و از شير باز گرفتنش در دو سال است [آرى به او سفارش كرديم] كه شكرگزار من و پدر و مادرت باش كه بازگشت [همه] به سوى من است» را مصداق احترام به والدین برشمرد و اضافه کرد: تحکیم بنیان خانواده بسیار ضروری است و شکرگزاری و احترام از آنان باید به بهترین شکل انجام شود.

صابری‌نسب به آیه 16 همین سوره: «يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِن تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَكُن فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ؛ اى پسرك من اگر [عمل تو] هموزن دانه خردلى و در تخته‏ سنگى يا در آسمان‌ها يا در زمين باشد خدا آن را مى‏‌آورد كه خدا بس دقيق و آگاه است» نیز اشاره و ادامه داد: اقامه نماز، احیای امر به معروف و نهی از منکر، صبر، تواضع، اعتدال در امور، عدم ترش رویی و فخرفروشی از دیگر نکاتی است که در این سوره بیان شده است. همچنین خداوند در ادامه آیات به آداب راه رفتن، آداب سخن گفتن و آداب معاشرت اشاره کرده است.

نکات کلیدی سوره «سجده»

وی با بیان این نکته که آیه 15 این سوره سجده واجب دارد، تصریح کرد: توحید، معاد، هشدار به ناباوران، عظمت قرآن، بشارت و آفرینش انسان از نکات محتوایی این سوره است. در باب فضیلت تلاوت این سوره نقل است نبی مکرم اسلام(ص) فرمودند: کسی که این سوره را تلاوت کند مانند آن است که شب قدر را احیا گرفته باشد.

صابری‌نسب به آیه 17 این سوره که می‌فرماید: «فلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاء بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ هيچ كس نمى‌‏داند چه چيز از آنچه روشنى‏بخش ديدگان است به [پاداش] آنچه انجام مى‏‌دادند براى آنان پنهان كرده‌‏ام» استناد کرد و افزود: شب زنده‌داری از جمله فضائل حسنه و بسیار عالی انسانی است، همه ما هر آنچه در توان داریم باید از این اصل توشه‌ای برای آخرت ذخیره کنیم. در دل شب رازهایی نهفته است که انسان را به متعالی شدن درجات انسانی در دنیا و آخرت می‌کند. 

نکات سوره «احزاب»

وی با بیان اینکه دو محبت الهی و شیطانی در دل نمی‌گنجد برای استناد به این مهم به آیه 4 سوره احزاب «ما جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءكُمْ أَبْنَاءكُمْ ذَلِكُمْ قَوْلُكُم بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ؛ خداوند براى هيچ مردى در درونش دو دل ننهاده است و آن همسرانتان را كه مورد ظهار قرار مى‌‏دهيد مادران شما نگردانيده و پسرخواندگانتان را پسران [واقعى] شما قرار نداده است اين گفتار شما به زبان شماست و[لى] خدا حقيقت را مى‏‌گويد و او[ست كه] به راه راست هدايت مى‏‌كند» اشاره کرد.

این مربی قرآن اظهار کرد: آیه 21 همین سوره «لقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرً؛ قطعاً براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست براى آن كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد و خدا را فراوان ياد مى‌‏كند» را بهترین الگو برای همه انسان‌ها در تمامی دوره‌ها دانست و گفت: انسان با وجود قرآن، انبیا و اوصیای الهی بهانه‌ای برای گمراهی ندارد و خدا با ترسیم الگوهای قرآنی و در کنار آن انبیاء الهی و امامان معصوم راه سعادت و رستگاری را باز و راه بهانه‌جویی را بسته است.