اما و اگرهای منع زباله‌گردی کودکان / بازگشت به خانه یا کارگاه‌های زیرزمینی
رئیس هیئت مدیره انجمن حمایت از کودکان کار در واکنش به نگرانی‌های موجود در خصوص نحوه تأمین معیشت کودکان زباله‌گرد و احتمال سوء استفاده در بخش‌های دیگر از این کودکان، گفت: چشم‌انداز مثبت است اما ممکن است زباله‌گردها از شرایط بدتر وارد شرایط بد شوند.
به گزارش ایکنا، پیروز حناچی، شهردار تهران، امروز 25 خردادماه، طی ابلاغیه‌ای اعلام کرد: شهرداری تهران آمادگی دارد با تشدید نظارت خود بر پیمانکاران بازیافت مانع از به کارگیری کودکان در این بخش شود. براساس این ابلاغ پیمانکارانی که از کودکان برای جمع‌آوری زباله استفاده کنند مجازات خواهند شد.
در این ابلاغیه با تأکید بر اینکه صرف ایجاد ممنوعیت نمی‌تواند به لغو کار کودک یا بهبود شرایط زندگی کودک منجر شود، آمده است: «از آنجا که ریشه اصلی کار کودک، در فقر و مسائل معیشتی خانوارهاست، ارائه خدمات حمایتی و اجتماعی به کودکان یک بخش اصلی در این طرح خواهد بود. نگرانی مهم ما این است که اعمال ممنوعیت در بخش پسماند، به سوق یافتن کودکان به مشاغل سخت‌تر منجر شود و عملاً وضعیت کودک را بدتر کند. در نتیجه رصد وضعیت کودکان و ارائه خدمات اجتماعی به آنها با همکاری سایر نهادهای حاکمیتی و به ویژه نهادهای مدنی باید بطور همزمان با اجرای طرح ممنوعیت صورت پذیرد. شهرداری تهران آمادگی دارد در حد توان خود و با در نظر گرفتن محدوده‌های جغرافیایی تحت مسئولیت خود، خدمات اجتماعی و آموزشی لازم را فراهم سازد.»
در خصوص این ابلاغیه و تأثیر آن بر کاهش کودکان زباله‌گرد با لطف‌الله محسنی، رئیس هیئت مدیره و معاون اجتماعی انجمن حمایت از کودکان کار گفت‌و‌گو کردیم.
آیا فقط صورت مسئله را پاک می‌کنیم؟
وی در پاسخ به این سؤال که آیا ممنوعیت به کارگیری کودکان در کار زباله‌گردی، صرفاً پاک کردن صورت مسئله این معضل بزرگ نیست و سرنوشت کودکانی که از راه زباله‌گردی درآمد کسب می‌کردند، چه خواهد شد؟ گفت: این ابلاغیه خبر خوبی است. یکی از مشکلات ما در این حوزه که منجر به زباله‌گردی کودکان می‌شود، ضعف ساختارهای اداری است.
زباله‌گردی کودکان؛ ضعفی نظارتی در حوزه ساختاری
محسنی ادامه داد: قوانین کار ما به کارگیری کودکان در مشاغل را ممنوع کرده است و این قوانین کافی است. اگرچه قوانین ما بازدارندگی زیادی ندارد اما کار کودکان زیر 18 سال را ممنوع کرده است و زباله‌گردی نیز یکی از کارهای ممنوعه برای کودکان در قانون است. اما مشکل اینجاست که ساز و کار اجرای این قانون را تاکنون در کشور نداشته‌ایم و علی‌رغم اینکه شهرداری تمایلی به استفاده از کودکان در حوزه‌های فعالیت خود ندارد، پیمانکاران شهرداری عملاً از کودکان بهره‌کشی می‌کنند که این مشکل ناشی از ضعف نظارتی در بحث ساختاری است.
این فعال حوزه کودکان کار، با اشاره به تمرکزی که از اواخر سال گذشته از سوی شهرداری بر مسئله کودکان زباله‌گرد صورت گرفته، گفت: ممنوعیت استفاده از کودکان در جمع‌آوری پسماند خبر خوب و خوشحال‌کننده‌‌ای است و قدر مسلم محصول چندین سال کار و تلاشی است که سازمان‌های مردم‌نهاد در این خصوص انجام داده‌اند که منجر به این شده که شهرداری جدی‌تر در این خصوص ورود کند.
وی در خصوص محتوای ابلاغیه صادر شده از سوی شهردار تهران، گفت: وجه مطلوب این ابلاغیه این است که دستور اکید می‌دهد که از کودکان در این فرایند استفاده نشود که البته این مسئله باید به بخش‌های دیگر شهرداری مثل استفاده از کودکان در کارهای مربوط به فضای سبز نیز تعمیم داده شود.
معاون اجتماعی انجمن حمایت از کودکان کار، وجه مطلوب دیگر این ابلاغیه را تعریف ساز و کار برای نظارت بر این موضوع دانست و گفت: در این ابلاغیه به نقش سازمان‌های مردم‌نهاد نیز اشاره و از این نهادها کمک خواسته شده است. همچنین شماره تلفنی برای اطلاع‌دادن تخلفات از سوی مردم اعلام شده است.
معیشت کودکان زباله‌گرد چگونه باید تأمین شود؟
وی ادامه داد: وظیفه کاهش آسیب و تأمین معیشت کودکان و خانواده‌هایی که با این ممنوعیت، معیشت آنها دچار اختلال می‌شود نیز بر عهده معاونت اجتماعی مطرح شده است. این امور بر روی کاغذ و از جنبه بخش‌نامه‌ای صحیح، لازم و قابل دفاع است اما مسئله مهم این است که آیا می‌توانیم این ابلاغیه را به خوبی اجرا کنیم تا زمینه استفاده از کودکان در جمع‌آوری پسماند از بین برود.
معاون اجتماعی انجمن حمایت از کودکان کار ضمن اشاره به اینکه تقریباً ساختار منسجمی برای اجرا و مدیریت این کار در نظر گرفته شده است، گفت: البته انتظار نمی‌رود که در مدت کوتاهی به اهداف تعیین شده در این طرح برسیم. در تهران حدود 14 هزار نفر در سیستم پسماند کار می‌کنند که بیش از چهار هزار نفر از این افراد کودک هستند.
بی‌توجهی به وضعیت کودکان زباله‌گرد در ابلاغیه شهرداری
وی تصریح کرد: اگر مسئولان بر همین قول بمانند، به حرف‌های خود عمل کنند و بخش‌های مختلف با همدلی این ابلاغیه را اجرا کنند، میزان بهره‌کشی از کودکان کاهش پیدا خواهد کرد اما مسئله‌ای که در این ابلاغیه به آن اشاره نشده است، بررسی وضعیت کنونی کودکان زباله‌گرد و شناخت جامع از کودکان و جمعیتی که در این حوزه درگیر هستند و باید مد نظر قرار گیرند، است.
محسنی ادامه داد: باید با فعالیت وسیع، همه کودکان و خانواده‌های کودکان زباله‌گرد را شناسایی کنیم و بدانیم چه ویژگی‌ها و مشکلاتی دارند، کجا زندگی می‌کنند، چه پتانسیل‌های دیگری برای این گروه وجود دارد و چگونه می‌توان نگرانی‌های مربوط به وضعیت معیشتی آنها را مرتفع کرد.
آیا کودکان زباله‌گرد راهی کارگاه‌های زیرزمینی می‌شوند؟
وی در واکنش به این نگرانی که ممکن است بچه‌های زباله‌گرد به کارگاه‌های زیرزمینی بسیار خطرناک‌تر رانده شوند، گفت: حتماً باید راهکارهای جایگزین برای تأمین معیشت این افراد پیش‌بینی شود که در صورت شناسایی خانواده این کودکان و ارزیابی وضعیت آنها این امر ممکن است. باید برنامه‌های حمایتی جایگزین برای کاهش آسیب در نظر گرفته شود؛ البته به مدت کوتاه؛ نباید خانواده‌های این کودکان وابسته به سیستم‌های رفاهی شوند بلکه باید تلاش کنیم این خانواده‌ها را توانمند کنیم به نحوی که از مشاغلی شرافتمندانه بهره‌مند شوند.
محسنی تصریح کرد: البته تا زمانی که والدین این بچه‌ها توانمند شوند، زمان لازم است پس باید به صورت موقت از آنها حمایت کرد که در این زمینه نقش سیستم‌های حمایتی بارز و حائز اهمیت است. باید این نهادهای مدنی کمک کنند تا نگرانی اجتماعی از اینکه این کودکان به نحو دیگری مورد سوء استفاده قرار نگیرند، از بین برود.
زباله‌گردها از شرایط بدتر وارد شرایط بد می‌شوند
وی این مسئله را نیز متذکر شد که زباله‌گردی از بدترین و خطرناک‌ترین شغل‌ها محسوب می‌شود و اغلب مشاغلی که بچه‌ها ممکن است به آن واداشته شوند بهتر از زباله‌گردی است و افزود: بنابراین اگر حتی بچه‌ها به سمت کارهای خدماتی و کارگاه‌های قابل قبول کشیده شوند باز هم شرایط آنها بهتر از شرایط کنونی خواهد بود؛ یعنی از شرایط بدتر به شرایط بد ورود می‌کنند.
کرونا بچه‌های زباله‌گرد را نزد والدین بازگرداند
معاون اجتماعی انجمن حمایت از کودکان کار گفت: بیش از 94 درصد کودکان کار ایران از کشور افغانستان برای کار در خیابان‌ها و زباله‌گردی به ایران می‌آیند، به نحوی که طی شیوع کرونا که دستور دفن همه زباله‌ها داده شد و عملاً تفکیک زباله و پسماند لغو شد، تعداد زیادی از این بچه‌ها به افغانستان و نزد والدین خود بازگشتند و مجدداً به ایران آمدند.
وی ادامه داد: اگر این طرح به خوبی اجرا شود بخشی از کودکان زباله‌گرد نزد خانواده‌هایشان باز می‌گردند که بهترین وضعیت است. بخشی از بچه‌ها هم سال‌هاست که در ایران زندگی می‌کنند و مقیم ایران هستند. این کودکان را می‌توان شناسایی و وضعیت آنها را ارزیابی و مداخلات مؤثری در زندگی آنها داشت تا به سمتی برویم که خطرات کمتری متوجه این بچه‌ها شود.
تعداد کودکان ایرانی زباله‌گرد کم است
محسنی در خصوص کودکان ایرانی زباله‌گرد نیز گفت: تکلیف این بچه‌ها مشخص است و نهادهای حمایتی دولتی موظف هستند به خانواده این کودکان کمک کنند تا شرایط مطلوب زندگی برای این بچه‌ها تأمین شود. البته تعداد کودکان ایرانی زباله‌گرد کم است. اما در خصوص کودکان غیر ایرانی محدودیت منابع و دسترسی داریم و خلأهای قانونی نیز در خصوص مواجهه با خانواده این کودکان وجود دارد.
وی تصریح کرد: البته در قانون جدید حمایت از کودکان و نوجوانان، قوانین مربوط به حمایت از کودکان اتباع را هم داریم و اگرچه تا تحقق ساز و کار اجرای این قانون فاصله داریم اما چشم‌اندازها بهتر از سال‌های قبل برای این کودکان است.
رئیس هیئت مدیره انجمن حمایت از کودکان کار در پایان گفت: در شرایط کنونی و در مواجهه با این کسب و کار باید جداً پای این مسئله بایستیم و منع فوری زباله‌گردی کودکان را مطالبه کنیم.
انتهای پیام
