حجاب در عصر نبوی دغدغه شرعی بود / سیره پیامبر(ص) در ترویج حجاب

به گزارش ایکنا، ناهید طیبی، عضو هیئت علمی جامعةالزهراء(س)، شامگاه شنبه، 25 مردادماه، در نشست «حجاب در عصر پیامبر(ص)»، که از سوی مؤسسه مفتاح کرامت قم در فضای مجازی برگزار شد، گفت: برخی حجاب را مسئله عرفی در دوره نزول می‌دانند و معتقدند که حجاب شرعی نبود و به تدریج شرعی شده است. نکته دیگری که مطرح می‌کنند این است که فرهنگ مردم براساس نظام قبیلگی بود؛ یعنی نمی‌توانیم ثابت کنیم که حجاب حداقلی یا حداکثری وجود داشت و هر قبیله‌ای متناسب با اقتضائات فرهنگی خود، حجاب را مورد توجه قرار می‌داد.

وی افزود: وقتی با رویکرد تاریخی به حجاب می‌نگریم بحث اقتصادی، فقر و ... هم خیلی مورد توجه برخی افراد قرار می‌گیرد، ولی با توجه به مسئله تجارت، فقر را نمی‌توان عامل حجاب حداقلی و بی‌حجابی دانست و باید دنبال مسائل عرفی آن دوره باشیم. نکته دیگر اینکه ما یکسری داده‌های تاریخی و یکسری شواهد تاریخی داریم؛ یعنی هر داده تاریخی، مستندِ ادعای ما نیست و داده باید مستند به شواهد تاریخی باشد و از چه سندی و محتوا به وثوق برسد.

حجاب در عصر نبوی هم دغدغه بود

عضو هیئت علمی جامعةالزهراء(س) با بیان اینکه برخی معتقدند که حجاب در عصر نزول دغدغه و مسئله نبود، گفت: به باور این عده نمی‌توان گزارشی یافت که در آن دوره نسبت به پوشش زنان، دغدغه و نگرانی وجود داشت. گزارشهایی وجود دارد که نشان می‌دهد حجاب در عصر نبوی هم مسئله بود. نقل شده که خانمی به بازار می‌رود و برخی یهودیان تلاش می‌کنند تا با شیوه‌ای، بخش‌هایی از بدن او را ببینند که یک فرد مسلمان وقتی این صحنه را می‌بیند، غیرتش به جوش آمده و وارد درگیری با یهودیان می‌شود و همین مسئله یکی از دلایل ایجاد نبرد بنی‌قینقاع می‌شود.

وی اظهار کرد: بنابراین اگر یک مسلمان انصاری نسبت به پوشش یک زن غیرت می‌ورزد و یا یک زن با پوشش وارد بازار می‌شود نشان می‌دهد که پوشش در آن دوره مهم بوده است و حتی گفته شده نبرد بنی‌قینقاع به همین دلیل رخ داد. ذهبی و ابن‌کثیر و برخی مورخان دیگر سنی و شیعه هم بر این موضوع تأکید دارند. همچنین نقل شده که بعد از صلح حدیبیه، خانمی براساس فرهنگ جاهلی (که معتقد بودند با لباسی که گناه شده نباید طواف کرد)، با بدن عریان طواف می‌کند و همین ناپوشیدگی به عنوان نقض مفاد صلح‌نامه حدیبیه مطرح می‌شود.

بی‌حجابی؛ نقض صلح حدیبیه

استاد حوزه علمیه خواهران اضافه کرد: در شأن نزول آیه اول سوره توبه و یا 27 تا 30 سوره اعراف گزارشهای تاریخی بیان شده که این طواف عریان نشانه نقض صلحنامه بود. همچنین گزارشهایی از تغییر پوشش زنان بعد از نزول آیه 31 سوره نور داریم؛ ادعایی که امروزه مطرح می‌شود این است که حجاب در عصر نبوی، شرعی نبود بلکه عرفی بود. حتی حجاب عرفی مسلمین صدر اسلام را هم وارداتی می‌دانند، در حالی که در اکثر منابع متقدم اهل سنت و در منابع تفسیری داریم که عایشه دعا کرد: «خدا رحمت کند زنان انصار را که بعد از نزول این آیه، پوششان را تغییر دادند». 

این نویسنده و محقق دینی با بیان اینکه عین این گزارش را از ام‌سلمه، همسر دیگر پیامبر(ص)، داریم که زنان مهاجر نوع پوشش خود را بعد از نزول آیه تغییر دادند، تصریح کرد: در قرآن واژه‌های آشنا به گوش و ذهن مردم عصر نزول را می‌بینیم؛ یعنی اگر در قرآن از خمار و جلباب استفاده شده این دو پوشش برای آنان آشنا بوده، ولی کاربرد ناقصی داشته و اسلام آن را کامل کرد و فرمود که جلباب را روی گردن و صورت بیندازید. این تغییر در حجاب نشان می‌دهد که این حکم قرآنی و نه عرفی بوده است.

اتهام بی‌حجابی به حضرت خدیجه روا نیست

این استاد حوزه خواهران با بیان اینکه برخی مطرح می‌کنند که حضرت خدیجه و ماریه حجاب نداشتند، افزود: اینها می‌گویند که حضرت خدیجه قبل از نزول آیه حجاب از دنیا رفتند؛ بنابراین اصلاً حجاب برای ایشان واجب نبود، ولی برای اثبات این موضوع دلیل لازم داریم؛ روایت در منابع اولیه اهل سنت نقل شده که حضرت خدیجه خمار به سر داشتند، در این صورت نیازی به مباحث کلامی نیست مانند اینکه چون ایشان همسر پیامبر(ص) بودند باید حجاب داشته باشند.

طیبی تصریح کرد: زنان شاخص عصر نبوی مانند ام‌سلمه و ... پوشش داشتند؛ برخی روایت نقل کرده‌اند که پسرعموی ام‌سلمه از دنیا رفت و از پیامبر(ص) درخواست فرمودند که به مراسم خاکسپاری وی برود و پیامبر(ص) اجازه داد و وی در حالی به این مراسم رفت که موهایش باز و آشفته بود و خلخال‌های پایشان هویدا؛ در صورتی که این روایت درست نیست و ما باید میان داده تاریخی و شواهد تاریخی باید تفاوت قائل شویم؛ وقتی این روایت بررسی می‌شود می‌بینیم که تعبیر به کار رفته در مورد زیبایی صورت و موها جمله معترضه است؛ یعنی ایشان در برابر پیامبر(ص) چهره زیبا و موهای خود را آشکار داشتند و بعد به مراسم رفتند.

رد یک نقل تاریخی مشهور

وی افزود: نقل شده که حضرت زهرا(س) وقتی نزد سلمان بودند، لباس کوتاهی داشتند که وقتی سر را می‌پوشاند، ساق پایشان پیدا بود و وقتی ساق را می‌پوشاندند سرشان آشکار می‌شد. در حالی که اصلاً چنین چیزی وجود ندارد؛ یا متأسفانه از احتجاجات حضرت زهرا در سخنرانی بعد از وفات پیامبر(ص)، که فرمودند: «اگر شما حق ما را ندهید، من بر سر قبر حضرت حمزه مو پریشان می‌کنم» استفاده می‌کنند که موهای ایشان در برابر نامحرم پیدا بود، در حالی که حضرت زهرا(س) تهدید به یک ناهنجاری کردند. وقتی حضرت می‌فرماید من مو پریشان می‌کنم؛ یعنی در حالت عادی، حجاب سر لازم بوده و برداشتن آن یعنی اعتراض که قطعا آن حضرت انجام ندادند.

طیبی به مسئله مواجهه پیامبر با بحث اشاره کرد و ادامه داد: برخی می‌گویند پیامبر(ص) برخوردی با مسئله بی‌حجابی نداشتند و از این نتیجه می‌گیرند که حکومت اسلامی حق دخالت در این قضیه را ندارد، در حالی که مجموعه این گزارشها را استخراج کردم و دیدم در برخی موارد پیامبر(ص) آمرانه تأکید کرده‌اند؛ مثلاً بعد از نبرد احد که خبر شهادت پیامبر(ص) شایعه شد، برخی بانوان روسری خود را برداشتند و مثلاً عزاداری کردند، پیامبر(ص) امر به پوشش کردند و گفتند به خانه‌هایتان بروید. 

وی تصریح کرد: در آن دوره دغدغه‌های بسیار زیاد و مهمی برای حکومت پیامبر(ص) وجود داشت که برای بدحجابی و بی‌حجابی مجازات وجود نداشت، ولی امر پیامبر(ص) به زنان برای پوشش، خودش برای ما حجت است؛ همچنین ایشان مباحث توصیه و ناصحانه برای برخی پوشش‌ها داشتند؛ مثلاً برای بانوانی که پوشش کامل دارند دعا می‌کردند. رفتارهای سلبی هم داشتند؛ مثلاً از زنی که حجاب نداشت روی‌گردان می‌شدند، گرچه مجازات نمی‌کردند.